آرامش پس از طوفان در جبهه شرق

به نظر می‌رسد که جبهه شرقی روسیه طوفان را از سر گذرانده و حالا دوره آرامش پس از طوفان را سپری می‌کند. این طوفان با اعتراضات روز‌های اول ژانویه شروع شد و با وجود عقب‌نشینی دولت و برکناری کریم ماسیموف از مقام نخست‌وزیری باز اعتراضات فروکش نکرد و در آلماتی بزرگ‌ترین شهر قزاقستان به اوج خود رسید. قاسم جومارت توکایف، رئیس‌جمهور قزاقستان، چاره کار را در درخواست کمک از کشور‌های عضو پیمان امنیت جمعی دید و روسیه نیز برای حمایت کامل از او نیروهایش را به این کشور فرستاد. حالا شدید‌ترین بحران قزاقستان از زمان استقلالش به پایان رسیده و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، هم می‌گوید که دیگر به هیچ‌کس اجازه نمی‌دهد «سناریو‌های موسوم به انقلاب‌های رنگی را عملی کند.»
پوتین این حرف را روز دو شنبه در ویدئوکنفرانس همراه با دیگر رهبران کشور‌های عضو پیمان امنیت جمعی بیان کرد. روشن است که بیان این حرف از سوی او و در چنین جمعی پیام واضحی به امریکا و متحدان غربی آن است که اگر به دنبال برپا کردن انقلاب‌های رنگی در آسیای میانه باشند و بخواهند از مشکلات این کشور‌ها برای تغییر وضعیت ژئوپلیتیک منطقه بهره‌برداری بکنند، پاسخ مسکو صریح، سریع و قاطع است. به عبارت دیگر، پوتین در جریان اعتراضات قزاقستان از مشت آهنین استفاده کرد تا این پیام را به وضوح رسانده باشد. نکته جالب توجه حمایتی است که چین طی روز‌های اخیر از سیاست پوتین در قزاقستان داشت. این حمایت نشان داد که پوتین برای حفظ وضع موجود در آسیای مرکزی تنها نیست و از حمایت چین نیز برخوردار است. در واقع، تغییر در وضعیت این منطقه نه تنها برخلاف منافع مسکو است، بلکه منافع پکن را نیز به خطر می‌اندازد و به همین جهت است که هر دو کشور روسیه و چین منافع مشترکی در حفظ وضعیت سیاسی فعلی در کشور‌های آسیای میانه دارند و تغییر در این وضعیت و مداخله غرب را نمی‌توانند تحمل کنند.
گذشته از این، پیام پوتین از لحاظ زمان‌بندی قابل‌توجه است. او در حالی این پیام را به غرب می‌دهد که کشورش دور جدیدی از مذاکرات را با غرب شروع کرده است. این دور از مذاکرات با گفتگو‌های امنیتی راهبردی روسیه و امریکا در روز دو شنبه ۱۰ ژانویه شروع می‌شود، بعد نوبت به نشست شورای ناتو و روسیه در روز چهار شنبه ۱۲ ژانویه می‌رسد و آخر هم نشست روسیه با سازمان امنیت و همکاری اروپا در روز پنج شنبه ۱۳ ژانویه خواهد بود. در واقع، این نشست‌ها جلساتی اضطراری هستند که بعد از بحران هفته‌های اخیر در مرز روسیه و اوکراین تشکیل می‌شوند تا اینکه با برگزاری این نشست‌ها و بررسی درخواست‌های روسیه، راه برون‌رفتی از این بحران تأمین شود. باید گفت که پیام پوتین و حوادث روز‌های گذشته در قزاقستان مستقیما با این سلسله نشست‌ها ارتباط دارد و هدف روشن کردن این نکته است که مسکو در قبال تهدید‌های امنیتی سکوت نمی‌کند و با قاطعیت تمام وارد عمل می‌شود. به این ترتیب، وقایع قزاقستان می‌تواند نمونه‌ای از نحوه واکنش مسکو به تهدید‌های امنیتی باشد که می‌تواند در جای دیگری نیز تکرار شود که البته اوکراین و مناقشه بر سر آن در فهرست موردنظر مسکو است. پوتین با اعزام حدود ۱۰۰ هزار سرباز خود به سوی مرز اوکراین به غرب نشان داد که آماده مقابله با گسترش ناتو به سمت مرزهایش است، اما با وقایع قزاقستان نشان داد که صرفاً حرف نمی‌زند یا اعزام نیروهایش نمایشی نیست بلکه در صورت لزوم به شدت وارد عمل می‌شود. به این ترتیب، پوتین در مقطع فعلی حاضر به مذاکرات مفصل با غرب شده، اما اگر این مذاکرات خواسته‌های او را برآورده نکند، می‌توان گفت که آرامش در جبهه شرقی روسیه به معنای طوفانی بسیار سنگین‌تر در جبهه غربی آن است.