روزنامه شرق
1400/12/11
اوکراین، مجمع گازی دوحه و فرصت‌های پیش‌رو
اوکراین، مجمع گازی دوحه و فرصت‌های پیش‌رو ابوالقاسم دلفی ششمین مجمع سران کشورهای صادرکننده گاز جهان در هفته گذشته در دوحه پایتخت قطر در فضای تنش‌های فزاینده بین روسیه و کشورهای غربی درباره اوکراین تشکیل شد. این تنش‌ها که پس از مرحله شناسایی جمهوری‌های جدایی‌طلب شرق اوکراین توسط مسکو به ورود ارتش روسیه به خاک اوکراین و بمباران نقاط حساس این کشور منجر شد، به نگرانی‌های فزاینده‌ای درباره آینده انرژی و بهویژه چگونگی تأمین گاز مصرفی اروپا که بخش اعظم آن توسط روسیه و از مسیرهای خط لوله «نورداستریم 2» و خط لوله‌های عبوری از خاک اوکراین تأمین میشود، دامن زده است. مجمع کشورهای صادرکننده گاز با۱۱ عضو اصلی و هفت عضو ناظر، صاحب بیش از
۷۰ درصد ذخایر گاز طبیعی احصاشده در جهان است که در حدود ۴۳ درصد فراورده‌های خود را روانه بازارهای مصرفی می‌کند و از این میزان
۵۸ درصد آن به‌صورت گاز مایع یا ال‌ان‌جی منتقل شده و انتقال ۵۲ درصد باقی‌مانده هم از طریق خط لوله صورت می‌گیرد. جمهوری اسلامی ایران که بر اساس برآوردهای عمومی، دارنده دومین ذخایر گاز طبیعی شناخته‌شده در جهان است، نقش بسزایی در تدارکات و تشکیل اوپک گازی جهانی دارد و با وجود آنکه به دلایلی مشخص و بدون مبنای اقتصادی تعریف‌شده، بخش اعظم تولیدات گازی خود را صرف مصارف داخلی کرده و از این منظر در بازارهای صادراتی این انرژی پاک نقش مؤثری دست‌وپا نکرده است، با وجود این جایگاه و مشخصه کشورمان در میان دارندگان ذخایر گازی جهان انکارناپذیر است و زمینه‌سازی برای حضور مؤثر در بازارهای بین‌المللی و بهویژه اروپای پس از بحران اوکراین، می‌تواند از اولویت‌های راهبرد انرژی کشور باشد. اقدام آقای پوتین رئیس‌جمهور روسیه، در بحران جاری بین‌المللی که ابتدا با شناسایی و حمایت از جدایی‌طلبان شرق اوکراین و سپس با یک طراحی ظاهرا مبتنی بر فریب رقبای میدانی، منجر به صدور فرمان آغاز عملیات نظامی ارتش سرخ در داخل اوکراین شد، عکس‌العمل‌های وسیع بین‌المللی و بهویژه اروپایی‌ها را به‌دنبال داشت. در اولین عکس‌العمل به راهبرد مسکو در قبال اوکراین، شولتز، صدراعظم آلمان، دستور مسدودکردن خط لوله گازی «نورداستریم 2» را که از روسیه به سمت آلمان کشیده شده است صادر کرد و متعاقبا در جریان اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا در پاریس، بسته اروپایی تحریم‌های اولیه و وسیع علیه روسیه مورد موافقت شورای وزیران خارجه اتحادیه اروپا قرار گرفت؛ بسته‌ای که ظاهرا شامل قطع ارتباطات بانکی شبکه بانک‌های روسیه با شبکه بانکی اروپایی خواهد شد. وزیر خارجه فرانسه نیز به‌عنوان رئیس دوره‌ای شورای وزیران به‌همراه جوسپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپایی، آن را اعلام کرد. آقای پوتین به‌دلیل تحولات اوکراین، در مجمع ششم سران کشورهای صادرکننده گاز جهان شخصا حضور نیافت، اما در پیام کتبی خود به این مجمع قول داد تأمین گاز طبیعی از طرف روسیه در بازارهای مصرفی، بدون وقفه ادامه خواهد داشت. پوتین به دلیل شرایط اقتصادی جاری روسیه و نیازهای مبرم کشورش به منابع ارزی ناشی از صادرات انرژی بهویژه در اروپا، با اذعان به عدم وقفه در تأمین گاز در بازارهای صادراتی، تلاش کرد تا حدودی از فراگیری ابعاد و عواقب تنش جاری در روابط با غرب در بخش انرژی ممانعت به عمل آورد و افکار عمومی اروپا را که به‌دنبال افزایش قیمت‌های جهانی نفت و گاز به‌شدت نگران شده است، به سمت آرامش سوق دهد. البته این اطمینان خاطر رئیس‌جمهور روسیه به افکار عمومی و مصرف‌کنندگان گاز روسیه در اروپا در شرایطی است که مسئولان روسیه و به‌خصوص رئیس‌جمهور آن کشور در روزها و هفته‌های گذشته همواره در مقابل ادعاهای مسئولان آمریکایی و غربی مبنی بر تصمیم مسکو برای حمله به اوکراین به‌شدت آنها را تکذیب می‌کردند؛ اما اقدام پنجشنبه گذشته روسیه در ورود به خاک اوکراین و بمباران مناطق حساس این کشور، عملا موجب نفی اظهارات قبلی آنها و شروع جنگ علیه اوکراین و ایجاد تردید جدی در صحت اظهارات مقامات روسی در افکار عمومی بین‌المللی و بهویژه اروپایی شده است.
از سوی دیگر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در اجلاس دوحه ضمن تشریح دیدگاه‌های دولت جدید جمهوری اسلامی ایران در عرصه انرژی و تعامل با کشورهای حوزه اوپک گازی، صادرکنندگان گاز را ترغیب کرد از اجرای تحریم‌های ظالمانه‌ای که بهویژه از سوی ایالات متحده آمریکا علیه کشورمان اعمال میشود اجتناب کنند. موضوع آینده سرمایه‌گذاری‌ها در بخش انرژی نفت و گاز ازجمله مواردی بود که بخشی از توجهات اجلاس دوحه را به خود جلب کرد. تمیم بن‌حمد آل‌ثانی، امیر قطر و رئیس دوره‌ای مجمع کشورهای صادرکننده گاز، در سخنرانی خود در اجلاس سران خواستار تداوم گفت‌وگوها بین صادرکنندگان و مصرف‌کنندگان گاز جهان برای تضمین امنیت تأمین جهانی گاز شد و به موضوع آینده ظرفیت‌سازی گاز در قطر نیز اشاره و اعلام کرد که تا سال ۲۰۲۷ ظرفیت تولید گاز مایع قطر از مرز 126 میلیون تن در سال عبور خواهد کرد.
آنچه را در دوحه گذشت نمی‌توان به دور از روند بحران اوکراین مورد توجه قرار داد. شرایط جاری اروپا بهویژه پس از آغاز جنگ اوکراین که به شکل آشکاری موضوع تأمین انرژی قاره سبز را دچار تردیدهایی کرده و به موازات آن تحریم‌هایی که علیه روسیه در دست بررسی و اقدام اروپا قرار گرفته است، نگرانی بیشتری را برای آینده انرژی و توجه بیشتر به تنوع منابع تأمین آن برای اروپا ایجاد و در دستور کار محافل انرژی قرار می‌دهد. در چارچوب سیاست تنوع‌بخشی منابع تأمین انرژی اروپا و مذاکراتی که از اوایل سال ۲۰۰۰ میلادی تحت عنوان موافقت‌نامه تجاری بین جمهوری اسلامی ایران و اروپا موسوم به «تی‌سی‌ای» آغاز شد، تهران جایگاه خود را به‌عنوان دارنده منابع عظیم نفت و گاز با ظرفیت و توانایی تأمین انرژی اروپا مشخص و سفر هم‌زمان سه کمیسر انرژی - سیاست خارجی و مهاجرت کمیسیون اروپایی به تهران که متعاقب نهایی‌شدن موافقت‌نامه هسته‌ای ایران و کشورهای گروه 1+5 در تابستان سال ۲۰۱۵ صورت گرفت، تحقق این سیاست توسط اروپا را مورد تأیید قرار داد و به دنبال آن، این واقعیت در کتاب سفید کمیسیون اروپایی نیز تصریح شد. شرایط فعلی روند تحولات در مناسبات روسیه و غرب و تأثیرات بحران جاری بر امنیت اروپا بهویژه تأمین انرژی اروپایی‌ها و آنچه در وین و در جریان مذاکرات جمهوری اسلامی ایران با جامعه جهانی برای حل‌وفصل مشکلات باقی‌مانده در اجرائی‌شدن موافقت‌نامه‌های هسته‌ای در حال وقوع است، ازجمله موقعیت‌ها و فرصت‌هایی است که اگر برخلاف گذشته‌های دور و نزدیک که فرصت‌های مشابه بسیاری مورد غفلت قرار گرفتند، هوشیارانه از آن بهره‌برداری کنیم، امکان بسترسازی روابط نوین و مبتنی بر منافع ملی و فراگیر را فراهم می‌کند؛ بهویژه آنکه با پیشرفت مذاکرات هسته‌ای و رفع تحریم‌ها، سرمایه‌گذاری اروپا می‌تواند یکی از گزینه‌های اولویت‌دار برای تنوع‌بخشی در تأمین و رفع نیاز گازی اروپا تلقی شود.
سایر اخبار این روزنامه
حامیان اقتصاد خصولتی
«صیانت» نشد مجازات می‌کنند
کاروان ۶۴ کیلومتری روس‌ها به سوي کی‌یف
حکیم خاضع و مرجع مصلح
طرفدار توقف جنگیم
برجام زیر سایه جنگ اوکراین؟
خاتمی رئیس فدراسیون فوتبال را انتخاب کرد؟
اصلاح‌طلبان علیه حمله روسیه به اوکراین
پرواز غول‌ها از مسکو
فرصت‌های توافق در میانه بحران
بلوف اتمی یا بدترین سناریو
اوکراین، مجمع گازی دوحه و فرصت‌های پیش‌رو
امکان توافق طبقاتی
اجابت تکلیف انسان‌دوستانه
پوتین برنده نبرد، بازنده جنگ
نه به جنگ، ننگ به جنگ‌مداران
