روزنامه ابتکار
1401/01/18
چگونه نخست وزیر پاکستان برکنار شد؟ پاکستان، قربانی جدید تقابل آمریکا با چین
«آیا در افغانستان به ما کمک می‌کنید یا ما شما را به عصر حجر برمی‌گردانیم»؛ این جملاتی بود که پل ولفوویتز معاون امور سیاسی وقت وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا در روز‌های پس از یازده سپتامبر در دیداری در اسلام‌آباد با مقامات دولت پرویز مشرف رهبر پیشین پاکستان به زبان آورد؛ جمله‌ای که به محور و ستون روابط راهبردی ایالات متحده آمریکا و پاکستان در افغانستان تبدیل شد.به گزارش رویداد24 روابط راهبردی و نظامی میان اسلام آباد و واشنگتن به ستون مدیریت عملیات آمریکا و متحدانش در افغانستان تبدیل شد. در واقع مسیر پاکستان برای تامین لجستیک نیروهای ائتلاف در افغانستان به حدی حیاتی بود که در تمام دوران اشغال افغانستان، سطح کمک‌های نظامی آمریکا به پاکستان تنها بعد از مصر در حدود یک میلیارد دلار در سال در رتبه سوم کمک‌های نظامی جهان قرار گرفت. این در حالی بود که روابط پیچیده اسلام آباد با دهلی‌نو به عنوان متحد جدید قرن ۲۱ آمریکا و چین به عنوان رقیب ژئوپلیتیک آمریکا هیچ کدام منجر به کاهش یا قطع این روابط نشد.
حتی تلاش‌های دولت ترامپ به منظور قطع این کمک‌ها نیز با در پیش گرفتن کمک‌های غیر نظامی در قالب‌های دیگر و نیز کمک‌های وسیع اطلاعاتی آمریکا به دولت این کشور به گونه‌ای دیگر جبران شد. در سطحی وسیع‌تر نیز در سال ۲۰۰۹ همزمان با بالا گرفتن شورش طالبان پاکستان در منطقه سوات در ایالت وزیرستان شمالی که با تصرف بخش‌های وسیعی توسط شبه‌نظامیان طالبان ادامه یافت با مداخله مستقیم ایالات متحده و کمک به حفظ تاسیسات هسته‌ای این کشور مهار و کنترل شد.
در طول سال‌های گذشته همزمان با دکترین جدید ایالات متحده در توجه به چین به عنوان رقیب ژئوپلیتیک، روابط راهبردی اسلام‌آباد با چین زیر ذره‌بین قرار گرفت. حتی در این راستا روابط تاریخی دولت و سازمان‌های اطلاعاتی اسلام‌آباد و در راس آن «آی‌اس‌آی» [سازمان اطلاعات نظامی پاکستان با نام رسمی انتر سرویس انتیلی‌جنس] با گروه‌های اسلام‌گرای افراطی تحت تاثیر مکتب دیوبندی و گروه‌های سلفی قانونی و غیرقانونی حاضر در این کشور که تا آن زمان مورد کم‌توجهی سازمان‌های آمریکایی بود، مورد توجه و مورد بازخواست قرار گرفتند.
پاکستان که به تحت رهبری ارتش و سازمان اطلاعات ارتش این کشور از سال ۱۹۷۹ و ریاست ژنرال ضیاء الحق، روابط گسترده‌ای با گروه‌های شبه‌نظامی اسلام‌گرا داشته، سعی کرده از حضور این گروه‌ها علیه هند و به منظور گسترش عمق ژئوپلیتیک خود در افغانستان بهره‌برداری کند؛ گروه‌هایی نظیر لشکر جنگوی، لشکر محمد، جماعت اسلامی و ... که هژمونی هند را در شبه‌قاره و کشمیر مورد هدف قرار گرفته‌اند مورد حمایت مستقیم ارتش و «آی‌اس‌آی» بوده‌اند. هم اکنون نیز این کشور به منظور تسریع توسعه اقتصادی خود در رقابت با هند سعی در گسترش روابط با چین دارد؛ روابطی که به گواه بسیاری از شاهدان در حال تبدیل به سطحی از روابط راهبردی است. تا جایی که چین، سرمایه‌گذاری‌های عظیمی را به منظور تبدیل پاکستان به هاب منطقه‌ای تجارت و ترانزیت در راستای مسیر دوم ابتکار جاده و کمربند چین انجام داده است؛ مسئله‌ای که با واکنش و حساسیت ایالات متحده مواجه شده است.
لایل برکناری عمران خان چه بود؟
اتفاقاتی که در طول هفته گذشته رخ داد و به برکناری عمران خان انجامید، نتیجه ۴ سال اختلافات میان احزاب اصلی پاکستان از جمله «مسلم لیگ» شاخه نواز و «حزب مردم» به رهبری «آصف علی زرداری» همسر «بی نظیر بوتو» سیاستمدار فقید پاکستانی از یک سو و از سوی دیگر عمران خان و دولت وی در حوزه‌های مختلف بوده است که نتیجه آن فلج شدن نسبی اقتصاد پاکستان و اوج گرفتن بحران‌های امنیتی ناشی از خروج نظامی آمریکا از افغانستان بوده است.
ارتش نیز که به طور سنتی نقش مهمی در سیاست داخلی این کشور بازی کرده است، مطابق سیاست عمران خان مبنی بر غیرنظامی کردن سیاست داخلی این کشور در طول این مدت عمدتا نظاره‌گر بوده است، اما در نهایت طی ملاقاتی که فرماندهان ارتش از جمله «ژنرال قمر باجوا» فرمانده ارتش پاکستان با نخست وزیر داشت، پیشنهاد کرد که از میان استعفا، استیضاح و انحلال پارلمان یک گزینه را برگزیند که در نهایت عمران خان گزینه انحلال پارلمان را انتخاب کرد؛ امری که به وضوح حمایت ارتش از کناره‌گیری عمران خان از قدرت و ائتلاف با مخالفان را نشان می‌داد.
طی هفته گذشته با بالا گرفتن بحران‌های به هم پیوسته اقتصادی و امنیتی طرفداران حزب مسلم لیگ و شهباز شریف رهبر این حزب اقدام به راهپیمایی و تجمعاتی به منظور وادار کردن دولت به استعفا کردند؛ حرکتی که در نهایت با درخواست جلسه استیضاح عمران خان و دولتش در تاریخ ۳۰ مارس به نتیجه رسید و سه روز بعد عمران خان به رئیس جمهور توصیه به انحلال مجلس کرد که با آن موافقت شد.
در این میان نقش ایالات متحده آمریکا و نماینده سابق این کشور در امور افغانستان «زلمی خلیل‌زاد» را نباید نادیده گرفت. به عبارت دیگر در طول هفته‌های گذشته «زلمی خلیل‌زاد» دیپلماسی فشرده‌ای را با فرماندهان ارتش به منظور متقاعد کردن آنها برای برکنار عمران خان ترتیب داده است. چراکه حضور عمران خان در پاکستان منافع بلندمدت این کشور در آسیای جنوبی و آسیای مرکزی را به خطر می‌انداخت.
فعالیت‌های دیپلماتیک ایالات متحده در جهت کناره‌گیری عمران خان منجر به واکنش وی و در نهایت برگزاری تجمعات ضد آمریکایی مخصوصا از سوی گروه‌های اسلام‌گرا منجر شد که امنیت اسلام آباد را در معرض خطر قرار بگیرد.
هم اکنون نیز انحلال پارلمان مورد مخالفت اپوزیسیون قرار گرفته و اعتراض خود را به دیوان عالی بردند که می‌تواند جلوی انحلال پارلمان را گرفته و در صورت تشخیص تخلف از جانب عمران خان، وی را از قدرت عزل کند؛ امری که در صورت وقوع می‌تواند نشانه‌های بحران طولانی‌مدت سیاسی و امنیتی را در این کشور دارای تسلیحات هسته‌ای پررنگ کند؛ بحرانی که در صورت شکل‌گیری می‌تواند امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را تحت تاثیر قرار دهد. چرا که کناره‌گیری عمران خان به عنوان شخصیتی نزدیک به جمهوری اسلامی ایران می‌تواند به جایگزینی شهباز شریف برادر نخست وزیر اسبق این کشور بینجامد که به طور تاریخی روابط پیچیده‌ای با جمهوری اسلامی ایران دارد.
نکته‌ای که در این میان مطرح است، وجود مجموعه پیچیده‌ای از منافع متضاد ژئوپلیتیک است که پاکستان را در وسط همه این بحران‌ها قرارداده است. حضور عمران خان به عنوان یک سیاستمدار ملی‌گرای پوپولیست که تحت تاثیر آموزه‌های «اقبال لاهوری» و دستنوشته‌های علی شریعتی است، نمادی است از ویژگی‌ها و پیچیدگی‌های جامعه چند قومی و مذهبی پاکستان که پیچیدگی‌های ژئوپلیتیک این کشور منجر به چندپارگی سیاسی و امنیتی این کشور در تحولات منطقه‌ای شده است؛ واقعیتی که آن را در سیاست این کشور در افغانستان می‌توانیم مشاهده کنیم.
پاکستان، قربانی جدید تقابل آمریکا با چین
در سال‌های اخیر، آمریکا به دلیل قدرت گرفتن چین و همکاری نزدیک آن با سایر کشورها، احساس بحران کرده است. بنابراین، تمام تلاش خود را برای جلوگیری از تعامل بین چین و همسایگانش به هر طریق ممکن انجام می دهد.
به گزارش ایرنا از گلوبال تایمز، پاکستان که بسیاری از آن با عنوان برادر آهنین چین یاد می کنند، اخیراً در آشفتگی سیاسی فرو رفته است. عمران خان نخست وزیر این کشور روز یکشنبه موفق شد از رای عدم اعتمادی که توسط مخالفان پیشنهاد شده بود جلوگیری کند. پس از رد این پیشنهاد، عمران خان طی یک سخنرانی از یک دیپلمات ارشد آمریکایی به عنوان فردی نام برد که گفته می شود در توطئه خارجی برای سرنگونی دولتش از طریق رای عدم اعتماد شرکت داشته است. کارشناسان دلایل متعددی را ذکر می کنند که منجر به وضعیت سیاسی فعلی پاکستان شده است، از جمله درگیری های سیاسی جدی و توسعه اقتصادی ضعیف در پاکستان در دوران کرونا. و البته همانطور که عمران خان اشاره کرد، برخی از نیروهای خارجی به ویژه نیروهای آمریکایی در امور داخلی این کشور جنوب آسیا همواره دخالت می کنند.
ژائو گان چنگ محقق موسسه مطالعات بین‌المللی شانگهای (SIIS)، به گلوبال تایمز می گوید: واشنگتن در تلاش‌های خود برای مهار زدن به عمران خان شکست خورده است، بنابراین ممکن است اکنون به دنبال سرنگونی دولت باشد.
لیو زونگی دبیرکل مرکز تحقیقات همکاری چین و آسیای جنوبی در SIIS نیز معتقد است که غرب و به‌ویژه آمریکا نمی‌خواهند عمران خان را در منصب قدرت ببینند زیرا او با آنها مهربان نیست.
سریلانکا یکی دیگر از کشورهای نزدیک به چین نیز شاهد مشکلات بزرگی است. همه وزرای کابینه دولت فعلی کشور به جز رئیس جمهوری، گوتابایا راجاپاکسا و برادرش، نخست وزیر ماهیندا راجاپاکسا، روز یکشنبه استعفا دادند. علاوه بر این، ائتلاف حاکم رئیس جمهور اکثریت خود را در پارلمان سریلانکا از دست داد.
اگرچه تحولات سیاسی در سریلانکا عمدتاً به دلیل بحران اقتصادی است که به واقع یکی از بدترین بحران های این کشور است، اما هنوز این احتمال وجود دارد که واشنگتن از این وضعیت برای ایجاد مشکلات و تضعیف روابط دوجانبه پکن و کلمبو استفاده کند.
در سال‌های اخیر، آمریکا به دلیل قدرت گرفتن چین و همکاری نزدیک آن با سایر کشورها، احساس بحران کرده است. بنابراین، تمام تلاش خود را برای جلوگیری از تعامل بین چین و همسایگانش به هر طریق ممکن انجام می دهد. به عنوان مثال، ابتکار کمربند و جاده پیشنهادی چین را با عناوینی چون ایجاد «تله بدهی» در کشورهای همسایه لکه دار می کند. این کشور همچنین به بازی با موضوع تهدید دامنه دار چین ادامه می‌دهد به این امید که برخی از کشورهای منطقه از چین دور شده و به سمت خود متمایل شوند.
آمریکا خود به دلیل برپا کردن یا تحریک انقلاب های رنگی در کشورهایی که با دولتشان مشکل داشت، بدنام است. نمونه بارز آن انقلاب نارنجی اوکراین، یکی از همسایگان روسیه است. با توجه به شهرت بد آمریکا در این زمینه، برخی معتقدند که واشنگتن قصد دارد کارهای مشابهی را در کشورهای اطراف چین انجام دهد.
به نظر ژائو، شکی وجود ندارد که آمریکا می خواهد چین را مهار کند، اما نمی تواند در تک تک کشورهای همسایه چین انقلاب های رنگی به راه بیندازد، زیرا هزینه آن بسیار زیاد است. لیو همچنین معتقد است که احتمال دست زدن به انقلاب های رنگی آمریکا در کشورهایی مانند پاکستان و سریلانکا بسیار کم است.
با این حال، این بدان معنا نیست که آمریکا از دخالت در سیاست برخی از همسایگان چین برای تضعیف توسعه و دیپلماسی همسایگی چین دست بردارد. همچنین به تلاش های خود برای مختل کردن صلح و ثبات منطقه ادامه خواهد داد، چیزی که کشورهایی مانند پاکستان و سریلانکا در حال حاضر شدیدا مستعد آن هستند.
مقابله با مداخله و نفوذ نیروهای خارجی برای این کشورها آسان نخواهد بود. لیو آشفتگی مداوم در این دو کشور آسیای جنوبی را پیامدهای اجتناب ناپذیر مبارزات شدید سیاسی داخلی می داند که منفذی برای دیگران ایجاد می کند تا از موقعیت استفاده کنند و وارد شوند.
لیو گفت: «این کشورها تنها با حل و فصل درگیری‌های داخلی و تثبیت جوامع‌شان می‌توانند از خود در برابر نیروهای خارجی محافظت کنند.»
سایر اخبار این روزنامه
« خاتون» تا چه اندازه توانست در روایت و شخصیت‌پردازی موفق عمل کند؟
روایت نزدیک به واقعیت ایران خانوم
آرین احمدی
چند پرسش و ابهام درمورد حضوری شدن مدارس و دانشگاه‌ها
بحران سیاسی جدید در اسرائیل
کابینه بنت در آستانه فروپاشی قرار گرفت
روتیتر چرا گوجه فرنگی گران شد؟
قیمت گوجه فرنگی؛ اولین شوک بازار در سال ۱۴۰۱
چگونه نخست وزیر پاکستان برکنار شد؟
پاکستان، قربانی جدید تقابل آمریکا با چین
« ابتکار» اثر یارانه‌های نقدی بر معیشت خانوارها را بررسی کرد
چشم خانوارها به حمایت‌های ناچیز دولت
تردید درباره آمار واقعی مبتلایان به کرونا و ورود به پیک هفتم
بازگشایی مدارس، یک اقدام شتاب زده؟
رئیس جمهوری در دیدار معاونین و مدیران وزارت اقتصاد:
هیچ دستگاهی نباید خارج از چارچوب درگاه ملی صدور مجوزها اقدام کند
محمد باقر قالیباف:
هوشیار باشیم اتفاق رخ داده در حرم رضوی دوستی ملت‌ها را بر هم نزند
محکومیت هتک حرمت حرم امام رضا(ع) از سوی علمای اهل سنت
رئیس کل دادگستری استان تهران اعلام کرد
مختومه شدن ۳ هزار پرونده در مجتمع رسیدگی به جرایم اقتصادی
کرونا با چین چه کرده است؟
گسترده‌ترین قرنطینه کووید-۱۹ در شانگهای
نظرسنجی؛ ماکرون درنهایت پیروز انتخابات فرانسه میشود
