گروکشی امریکا برای احیای برجام

یک هفته بعد از صدور قطعنامه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه ایران، طرف‌های غربی به هر دری می‌کوبند تا مذاکرات برای احیای برجام را احیا کنند. وزیر خارجه ایران گفته که ایران از مذاکره کردن فرار نمی‌کند، ولی از طرف امریکایی خواسته به پیشنهادی که ایران روی میز گذاشته پاسخ بدهد. به گزارش «جوان»، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا دو شنبه‌شب گفت که اقدامات ایران در واکنش به قطعنامه آژانس، مسائل موجود و بازگشت به توافق هسته‌ای را سخت‌تر کرده است. بلینکن که در نشست خبری با وزیر خارجه کره‌جنوبی در واشنگتن صحبت می‌کرد، گفت که اکنون به ایران بستگی دارد که آیا خواستار ازسرگیری برجام است یا نه و باید در این باره تصمیم بگیرد. بلینکن مدعی است که «ایران همچنان مسائل فرعی را وارد مذاکرات می‌کند»، مسائلی که به گفته او «ربطی به موضوع ندارد». او در عین حال از ایرانی‌ها خواسته «تصمیم بگیرند و سریع هم تصمیم بگیرند که آیا می‌خواهند به ادامه مذاکرات بازگردند تا مذاکرات سریع به سرانجام برسد یا نه؟» صحبت‌های بلینکن واکنشی به تصمیم روز پنج شنبه و جمعه هفته قبل ایران است که در واکنش به قطعنامه آژانس، ۱۷-۱۸ دوربین نظارتی فراپادمانی آژانس را قطع کرد، دوربین‌هایی که البته آژانس تعداد آن‌ها را ۲۷ عدد اعلام کرده است. ایران علاوه بر این اعلام کرد که روند نصب سانتریفیوژ‌های نسل جدید، به خصوص سانتریفیوژ‌های IR-۶ را سرعت می‌دهد. سرعت چرخش این سانتریفیوژها، ۱۰ برابر بیشتر از سانتریفیوژ‌های نسل قبلی است و طبعاً سرعت غنی‌سازی ایران را افزایش خواهد داد. گزارش‌های غیر رسمی می‌گویند که حجم اورانیوم غنی‌سازی شده ایران با خلوص ۶۰ درصد، به چیزی بیش از ۶۵ کیلوگرم رسیده است. جان تیرنی، مدیر اجرایی مرکز کنترل تسلیحات و عدم اشاعه نیز بعد از قطع دوربین‌های فراپادمانی آژانس گفت: «از امروز آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره جزئیات فعالیت‌های ایران کور است، زیرا قادر به بازیابی داده‌های نظارتی ذخیره شده در دوربین‌های آژانس در نتیجه خروج امریکا از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸ نیست. این گام‌های جدید به این معنی است که آژانس هر روز داده‌های بیشتری را از دست می‌دهد.»
بی‌محلی به پکیج ایران
برخی کارشناسان سرعت گرفتن برنامه هسته‌ای ایران را بخشی از بازی لبه پرتگاه می‌دانند که بعد از قطعنامه هفته پیش آژانس شروع شده است. کارتین چولو، خبرنگار امور خاورمیانه‌ای گاردین پنج شنبه قبل بعد از صدور قطعنامه نوشت: «حفظ دوربین‌ها یکی از خواسته‌های اصلی دولت‌های غربی بوده و حذف آن‌ها نشان‌دهنده تشدید [بازی]لبه پرتگاه بین دو طرف است، دوطرفی که با نزدیک شدن به آخرین مهلت برای توافق، همچنان موضع‌شان مختلف به نظر می‌رسد.» با این وجود واقعیت آن است که هرچه این بازی جلوتر می‌رود، طرفین تصمیم‌هایی می‌گیرند که ممکن است به تصاعد تنش منجر شود. آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا در حالی گفته که اقدامات ایران «بازگشت به توافق هسته‌ای را سخت‌تر کرده» که حسین امیرعبداللهیان همتای ایرانی او دیروز برای دومین بار طی کمتر از یک هفته اخیر تأکید کرد که ایران «برای رسیدن به توافق خوب، قوی و پایدار از منطق دیپلماسی و مذاکراتی فاصله نخواهد گرفت». امیرعبداللهیان گفته معتقدیم مذاکره و دیپلماسی بهترین راه برای رسیدن به نقطه پایانی توافق است و به این نکته اشاره کرده که ایران در ماه‌های گذشته «گام‌های مهمی» برداشته و در «تبادل پیام‌ها در این مدت بین ایران و امریکا» نیز ثابت کرده که «اهل گفتگو و منطق و رسیدن به توافقی خوب، قوی و پایدار هستیم». امیرعبداللهیان گفته که به رغم استمرار پیام بین ایران- امریکا و «پکیج سیاسی جدیدی» که ایران روی میز گذاشته، «طرف امریکایی برای اعمال فشار بر ایران و اخذ امتیاز در مذاکره غیرمستقیم قطعنامه‌ای را ارائه داد». او هرچند به صحبت‌های مقام‌های امریکایی استناد کرده که گفته‌اند این «قطعنامه خالی از محتواست»، ولی تأکید کرده که ایران هم متقابلاً «اقدام به افزایش فعالیت‌های هسته‌ای خود کرد که قبل از صدور قطعنامه به آژانس اطلاع داده شد.»
ممکن است از نردبان تصاعد بالا بروند
در حالی که برخی کارشناسان واکنش ایران را تدافعی می‌خوانند، در مقابل این نگرانی وجود دارد که اصرار طرف‌های غربی به روند تقابل، شرایط را به قدری ناپایدار کند که امکان بازگشت به مذاکرات فراهم نشود. صنم وکیل به فایننشال‌تایمز گفته است: «فکر موجود در تهران این است که اگر پاسخ ندهند، تیرک دروازه‌ها جابه‌جا می‌شود و فشار بیشتری وارد خواهد شد، بنابراین کاری که انجام شد، یک حرکت تدافعی است.» دیگران نیز می‌گویند که طرف غربی نباید بازی لبه پرتگاه را با تشدید محاسبه فشار‌ها علیه ایران به سمت و سویی ببرد که کل مذاکرات دچار چالش شود، روندی که طی یکی دو روز گذشته، به نظر می‌رسد در حال کلید خوردن است. پارک جین، وزیر خارجه کره‌جنوبی که به واشنگتن سفر کرده، دو شنبه شب، مجدداً آزاد‌سازی دارایی‌های ایران را به برجام گره زد و گفت: «از نظر مذاکرات برجام، امیدواریم این موضوع هر چه زودتر حل شود و اگر این اتفاق بیفتد، فکر می‌کنم موانع آزادسازی اموال بلوکه شده ایران رفع می‌شوند.» او گفته که ما نیاز به دیپلماسی و گفت‌وگوی بیشتری با ایران داریم تا بتوانیم نتیجه مثبتی از مذاکرات هسته‌ای داشته باشیم. پیش از این رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم در اظهارنظری کم‌سابقه گفته بود که تنها راه جلب اعتماد برای پیشرفت اقتصاد ایران، حضور بازرسان هسته‌ای است، موضعی که در تهران با واکنش تند روبه‌رو شد. سعید خطیب‌زاده در واکنش به این موضع گروسی گفته که او «فراتر از وظایف خود»‌اظهارنظر می‌کند. برخی کارشناسان طی روز‌های اخیر، برخلاف روند‌هایی که ممکن است بازی لبه پرتگاه را به از سرگیری مذاکرات ختم کند، درباره تنش‌های کنترل نشده هشدار می‌دهند. جان کرزیزانیاک، پژوهشگر مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در لندن می‌گوید: «دیدن اینکه چگونه پرونده هسته‌ای ایران به هر طریقی به شورای امنیت سازمان ملل ختم نمی‌شود، در حال سخت شدن است، هرچند ممکن است ماه‌ها طول بکشد تا به آنجا برسد.» او معتقد است: «انتقاد از ایران در نشست شورای حکام آژانس از قبل به منظور ایجاد زمینه برای ارجاع مسئله ایران به شورای امنیت در آینده بود و واکنش فوری ایران نشان می‌دهد که تشدید تنش‌ها ادامه خواهد داشت.» کرزیزانیاک به آسیا‌تایمز گفته است: «این امکان وجود دارد که هر دو طرف از نردبان تنش پایین بیایند و به سرعت برای امضای توافق روی میز در وین حرکت کنند، اما هر اقدام و واکنش جدید، احتمال چنین نتیجه‌ای را کمتر و کمتر می‌کند.»