روزنامه خراسان
1401/05/12
گوراب استهبان، تونل توکیو و حوضچه‌های هلندی!
ناصر رعیت نواز- باید قبول کرد که سیلاب با تمام وحشتناکی‌اش، خانه خرابی هایش، خسارت هایش و. ..اکنون اصلی‌ترین منبع آبی در کشور محسوب میشود و اگر این سیلاب‌ها کنترل شوند و رواناب‌ها به نحو مطلوبی ذخیره شوند نه تنها خسارت‌های جانی و مالی به حداقل ممکن خواهد رسید، بلکه می‌تواند به حل مشکل کم‌آبی هم کمک کند. از آن جایی که آمارها و پیش بینی حاکی از آن است که تا سال 1450 الگوی بارش‌ها همچنان رگباری بوده که درنهایت منجر به سیل میشود، باید برای کنترل سیل و بهره برداری از آب شیرین این بارش‌ها چاره‌اندیشید. در این گزارش به برخی طرح‌ها در کشور خودمان که اجرای آن‌ها در کنار کنترل سیل موجب جمع آوری آب شده و همچنین تجربه دیگر کشور‌ها پرداخته ایم که اهمیت آبخیزداری و آبخوان داری را به خوبی نشان می‌دهد. خسارت 70 هزار میلیارد تومانی سیل در 10 سال براساس پیش‌بینی‌ها تا سال ۱۴۱۰، الگوی بارش‌ها همچنان رگباری است. حتی پیش‌بینی‌های طولانی‌مدت تا سال۱۴۵۰ نیز از پایداری شرایط تغییر اقلیم و تجمع بارش‌ها در برهه‌هایی از سال آبی سخن می‌گویند. با این حال باید چاره ای‌اندیشیده شود تا با هر سیلاب کوچک و بزرگ غافلگیر نشویم. مطابق آمار سازمان منابع طبیعی کشور، ایران طی دهه اخیر ۲۷۹۲ سیل را تجربه کرد و تقریبا هر سه روز یک سیل با خسارت ۲۵ میلیارد تومانی در ایران جاری شد. بدین‌ترتیب برآورد خسارت‌های ناشی از سیل در یک دهه اخیر ۷۰ هزار میلیارد تومان است. نکته قابل تامل این جاست با وجود این که کشورمان تقریبا سالی 7 هزار میلیارد تومان از سیل خسارت می‌بیند اما در این سال‌ها بودجه کمی به حوزه آبخیزداری برای کنترل سیل اختصاص پیدا کرده و امسال که افزایش خیره کننده داشته فقط 2500 میلیارد تومان به آن اختصاص یافته است. با این حال بر اساس گزارش‌ها در کمتر از ۵ میلیون هکتار از وسعت ۱۳۰ میلیون هکتاری منابع طبیعی، اقدامات حفاظتی آبخیزداری انجام گرفته است. «گوراب» در استهبان فارس در حالی که بسیاری از شهرها و روستاهای بزرگ و کوچک به دلیل بارش‌های اخیر دچار آب گرفتگی و خسارت‌های جانی و مالی شدند تصاویری از استهبان در فضای مجازی دست به دست شد که نشان می‌داد با وجود بارش‌ها در این شهر و قرار گرفتن در مسیر سیلاب، تخریبی صورت نگرفته است. در سال‌های گذشته مثل سال 1398 و 1395 هم که بسیاری از شهرها و روستاهای استان فارس درگیر سیلاب بودند در این شهر حادثه‌ای رخ نداد. علت هم این بوده که در استهبان از فناوری‌های بومی آبخوان داری موسوم به «گوراب» استفاده میشود که به وفور در انجیرستان‌های دیم شهرستان استهبان یافت میشود. به گفته ساکنان محلی در برخی شهرها و روستاهای استهبان که گوراب ساخته شده شدیدترین بارش‌ها هم نتوانسته به آن‌ها آسیبی بزند. طبق نظر کارشناسان، این گوراب‌ها علاوه بر کاستن از شدت وقوع سیلاب‌های مخرب از طریق افزایش زمان تمرکز سیلاب و ایجاد فرصت نفوذ جریان‌های سطحی، کاهش تبخیر و تغذیه آبخوان‌های زیرزمینی و احیای عرصه‌های طبیعی، امکان دستیابی به آب را به صورت پایدار با استفاده از روش‌های ساده و بومی میسر می‌کند. ژاپن و سازه ضد سیل یکی از شهرهای پرجمعیت جهان که به دلیل شرایط جغرافیایی و سابقه بارش‌ها همیشه در معرض خطر سیل و آب گرفتگی بوده توکیو است. با توجه به این شرایط ژاپنی‌ها از یک روش کاملا متفاوت و جالب برای مقابله با سیل استفاده می‌کنند که «سامانه زیرزمینی کنترل سیل» نام دارد. این سامانه در واقع یک سازه زیرزمینی عظیم است که از طریق تونل‌هایی ارتباط میان آن برقرار میشود. این سازه که به شکل زیرزمینی اجرا شده، در سال 1992 کلید خورد و در اوایل سال 2006 به پایان رسید. هزینه احداث این سامانه ضد سیل 2 میلیارد دلار اعلام شده است. هر چند در ابتدا بزرگی این عدد بسیار جلب توجه می‌کند اما بانک جهانی برآورد کرده که به ازای هر یک دلار سرمایه گذاری در مقابله با سیل، 7 تا 10 دلار سرمایه‌ای که قرار است بر اثر آن ویران شود حفظ میشود. از این رو 2 میلیارد دلار فقط یک سرمایه گذاری مطمئن با سود تضمینی بوده است.این سازه زیرزمینی از پنج سیلو به ارتفاع 65 متر و قطر 32 متر تشکیل شده که با 6.4 کیلومتر تونل به یکدیگر متصل شده‌اند. به طور مختصر سامانه این گونه کار می‌کند که هنگام بارندگی ها، آب از طریق این سیلوهای غول پیکر وارد مخزن و از مناطق مسکونی خارج میشود. نکته دیگر این که آب جمع آوری شده بعد از فروکش کردن سیلاب برای آبیاری فضای سبز استفاده میشود. در اواخر سال 2015 باران و توفان شدید موجب ورود 670 میلیون فوت مکعب آب به تونل‌های زیرزمینی سامانه شد. هلند و حوضچه‌های متحرک هلند در مواجهه با سیل و دریا همیشه قوی عمل کرده و به عنوان پرچمدار کنترل سیل در جهان شهرت دارد. بین سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۹۷، هلندی‌ها یک شبکه پیچیده از سدها، اسلایدها، قفل ها، دیوارها و موانع را برای متلاشی کردن جریان توفان طراحی کردند. با این حال ساخت حوضچه‌های متحرک یکی از چند روشی بود که هلندی‌ها برای کنترل سیل در امتداد رود راین در پیش گرفتند. دروازه‌های این حوضچه‌ها متناسب با سطح آب تغییر وضعیت می‌دهند و مقدار آب را کم و زیاد و با این روش آب سیلاب را هم ذخیره می‌کنند. یکی دیگر از راه‌های هلند برای مقابله با سیل ایجاد فضای بیشتر برای رودخانه است. این راه به نوعی حفظ حریم رودخانه هاست. استفاده از معماری هدفمند کشورهای زیادی برای جمع آوری آب باران و رواناب‌هایی که در شهرها به سیلاب منجر می‌شوند از معماری مدرن در ساخت پارک‌ها و فضاهای عمومی استفاده کرده‌اند. کشورهای چین، هلند، استرالیا و... سرآمد این نوع معماری‌اند. آن‌ها از پارک‌ها و فضاهای عمومی به عنوان مخازن اضطراری برای سیلاب‌های ناشی از باران‌های شدید استفاده می‌کنند و این اماکن نوعی طراحی شده‌اند که مقدار بالایی از آب را فوری به درون خود می‌کشند و در مخازنی که دارند ذخیره می‌کنند تا برای روزهای آینده به عنوان مصارف خاصی که به آب شیرین نیاز دارد مصرف شوند. البته در بزرگراه شهید باکری در تهران شاهد معماری هدفمند بودیم که ویدئوی آن در روزهای اخیر پربازدید بود.
سایر اخبار این روزنامه
دندان گردی مدارس در نبود نظارت آموزش و پرورش
نیمی از درآمدم را نذر امام‌حسین(ع) کردم
رفاقت بی‌تکرار «حیدر» و «یاور»
طلاق به وقت پولداری!
وعده پول پاشی همراه با نظارت برای اشتغال زایی
الظواهری،بایدن و بده بستان با طالبان!
دوئل در تنگه تایوان
دولت بازنشستگان را از سر باز کرد!
حلاوت مستندنگاری از دیدار بی تشریفات مردم با رهبر انقلاب
قالیباف: طرح دارویار اگر هوشمندسازی نشود مردم اذیت می شوند
پاسخ قاطع ایران به اعتیاد تحریمی آمریکا
گوراب استهبان، تونل توکیو و حوضچه‌های هلندی!
7 خراسانی در جمع برترین های کنکور
