روزنامه آرمان امروز
1401/06/08
روزی که به نام محمدرضا شجریان ثبت نشد
در برخي از تقويم‌هاي1401 روزي به نام موسيقي ثبت شده است. آيا مي‌دانيد که چه روزي است؟ آيا مي‌دانيد که به نام چه هنرمندي اين روز ثبت شده است؟دنيا پاپايي: روز تئاتر، روز سينما، هفته کتابخواني روزهاي فرهنگي هستند که در تقويم ثبت شده است. چند سالي است که کشمکش براي انتخاب روز موسيقي مطرح و سرانجام اعلام شد که 6 بهمن به نام موسيقي ثبت شده است. روزي که در سايت شوراي فرهنگي عمومي کشور به اسم «روز آواها و نواهاي ايراني و بزرگداشت صفي الدين ارموي» نام گرفته است. اگر به سراغ تقويم و سر رسيد امسال برويد در تقويم‌هاي کمي اين روز ثبت شده است به عبارت ديگر روز ملي موسيقي به دليل انتخاب چهره ناآشنا در بين مردم و هنرمندان چندان فراگير نشده است.
سالروز درگذشت موسيقيدان به نام موسيقي
دوسال است که نام «صفي الدين ارموي» براي روز ملي موسيقي مطرح شد. نامي که کم‌تر به گوش مخاطبان و اهالي هنر آشناست. اما نکته تلخ اين روز مصادف بودن با درگذشت اين موسيقيدان قرن هفتم است. اما هرچه که هست بعد از 20 سال تلاش براي ثبت موسيقي سرانجام شوراي فرهنگ عمومي 6 بهمن که همزمان با سالمرگ نويسنده دو اثر «ادوار» و «رساله شرفيه» است را به عنوان روز ملي موسيقي تصويب کرد.
داستان از کجا شروع شد؟
تلاش اهالي موسيقي براي ثبت روز موسيقي به سالها قبل برمي‌گردد. ابتدا سالروز تولد ابوالحسن صبا يعني چهاردهم فروردين را به عنوان روز ملي موسيقي مطرح شد. 4 آذر همزمان با زادروز فارابي هم يکي ديگر از گزينه‌ها بود که صنف خانه موسيقي و هنرمندان براي روز ملي موسيقي به اجماع رسيدند.
گرچه فارابي نام آشناتري نسبت به صفي الدين ارموي است اما زادروز ابونصر محمد بن محمد فارابي يکي از بزرگترين فلاسفه و دانشمند ايراني که در موسيقي هم تخصص داشته از سوي شوراي فرهنگ عمومي مورد موافقت قرار نگرفت. حميدرضا نوربخش، مديرعامل خانه موسيقي درباره تلاش خانه موسيقي براي ثبت روز موسيقي گفت: «20 سال پيش درخواست داديم که تولد فارابي به عنوان روز ملي موسيقي ثبت شود. آن زمان نامه‌اي از سوي خانه موسيقي به شوراي فرهنگ عمومي ارائه داده شد که در نهايت اين روز تصويب نشد.»
حميدرضا نوربخش، مديرعامل خانه موسيقي
او درباره انتخاب هنرمندان مختلف براي پاسداشت روز موسيقي گفت: «در صدسال اخير موسيقيدان بزرگي در کشورما بودند، که هرکدام مي‌توانند اين جايگاه را به خودشان اختصاص بدهند. اما انتخاب هر هنرمند يک سوال را به خود دنبال داشت، چرا فلاني انتخاب نشد؟ يعني هر هنرمند را انتخاب مي‌کرديم اين سوال پيش مي‌آمد که آيا اين انتخاب کامل و جامع است؟»
اين سوال‌ها باعث که خانه موسيقي به زادروز محمدرضا شجريان براي روز موسيقي برسند.
روزي براي هنرمند محبوب
مهر سال 1399 همزمان با خاکسپاري محمدرضا شجريان از سوي حميدرضا نوربخش و برخي هنرمندان پيشنهاد شد که اول مهر روز تولد استاد شجريان به نام روز ملي موسيقي ثبت شود. همان زمان مديرعامل خانه موسيقي اعلام کرد که اين امر نياز به تصويب شوراي فرهنگي عمومي دارد. انتخاب زادروز محمدرضا شجريان که هنرمندي محبوب و شناخته شده‌اي است براي روز ملي موسيقي انتخاب هوشمندانه‌اي محسوب مي‌شد. نوربخش درباره روز موسيقي و همزماني آن با تولد شجريان گفت: «استاد شجريان شخصيت بزرگ و جامعي است که از نظر منزلت، تاثير، مهارت و دانش، رفتار متمايز شخصيت بزرگي محسوب مي‌شوند. معتقدم که اين روند براي هيچ فردي در موسيقي اتفاق نيفتاده است. از سوي ديگر هم در بين هنرمندان، نخبه‌گان و هم در بين مردم جايگاه نگاه احترام‌آميز و بسيار عاشقانه‌اي دارند که اين کم‌تر هنرمندي اين جايگاه را دارند.»
نوربخش شخصيت چند بعدي استاد شجريان را دليل اين انتخاب دانست: «کاري که استاد شجريان در آواز ايراني کرد، کاري بسيار بزرگ بود که هيچ هنرمندي نتوانست به اين جايگاه برسد. ما خوانندگان بسياري بزرگي داريم، اما تاثير استاد شجريان بر آواز ايراني بسيار گسترده است.»
تسلط بر هنرهاي مختلف اعم از خوشنويسي، سازسازي، آهنگسازي و نوازندگي اين خواننده و آهنگساز در اين انتخاب تاثير بسياري داشته است. اما در اين ميان جايگاه اجتماعي محمدرضا شجريان نقش مهمي در انتخاب اين امر داشته است: «او هنرمندي بود که حرف زمانه خود را مي‌زد، با مردم بود و مردم را عاشقانه دوست داشت و مردم هم او را عاشقانه دوست داشتند.»
نامي نام‌آشنا براي نواها و آواهاي سرزمينمان
نوربخش به نواي ماندگار «ربنا» اشاره دارد: «استاد شجريان حتي در موسيقي مذهبي هم شهره بود. قاري ممتاز قرآن بود و آثاري در اين زمينه ارائه داده است. بيش از 40 سال است که مردم با نواي «ربنا» او افطار مي‌کنند و هنوز هم پيوند عميقي با ربنا دارند. گرچه صدا و سيما خودش را از پخش اين کار ارزشمند محروم کرده است، اما مردم همچنان با اين نوا خاطره مشترک دارند.»
او اين ويژگي‌هاي شخصيت استاد شجريان را نماد مهم ملي و فرهنگي براي روز موسيقي دانست که در 100 سال اخير نمونه‌اي براي آن وجود نداشته است: «نمونه‌هاي زيادي را ما بررسي کرديم اما هر اسمي که مطرح مي‌شد، نام ديگري مطرح مي‌شد. به عبارت ديگر يک چرا مطرح مي‌شد. اما زماني که اسم استاد شجريان مطرح شد به دليل مواردي که گفته شد و به دليل جايگاه مردمي به اين نتيجه رسيديم که تولد ايشان مي‌تواند به عنوان روز موسيقي ثبت شود.»
سرانجام روز موسيقي چه شد؟
اما با اعلام اين خبر هنرمندان زيادي به ياد روز فراموش شده موسيقي افتادند که سالها جاي آن در تقويم خالي بود. با اعلام اين نام عده‌اي موافق و عده‌اي مخالف بودند. متاسفانه هنرمندان بدون نگاه کلان به موسيقي و نگاه صنفي به جريان موسيقي گزينه‌هاي زيادي را براي اين روز مطرح کردند و چندگانگي بين اهالي موسيقي به وجود آمد. اوايل آذرماه سال 1399 جمعي از هنرمندان به وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي نامه نوشتند و خواستار ثبت روز ملي موسيقي در 4 آذرماه به عنوان تولد فارابي شدند. اما در نهايت هنرمنداني که نامشان ذکر شده بود منکر امضا و نامه شدند. آنها عنوان کردند فردي که با آنها براي امضا تماس گرفته بود موضوع ديگري را مطرح کرده بود. اين چندگاني بين اهالي موسيقي به ضرر موسيقي تمام شد و در نهايت قرار شد نام صفي الدين ارموي خنياگر سده هفتم هجري براي اين روز مهم ثبت شود. نوربخش درباره تلاش براي ثبت روز موسيقي به نام استاد شجريان گفت: «ما براي ثبت روز اول مهر به عنون روز موسيقي تلاش بسيار کرديم، پافشاري و اصرار کرديم و جلسات متعدد داشتيم، اما سرانجام روز اول مهر براي روز موسيقي تصويب نشد.»
روزي که فراموش نمي‌شود
6 بهمن يا اول مهر کدام در ذهن مردم مي‌ماند؟ متاسفانه اطلاع دقيقي از روز تولد صفي الدين ارموي نيست در نتيجه کساني که اين نام را براي روز موسيقي ملي پيشنهاد دادند از سالروز درگذشت ارموي بهره برده‌اند. اما سالهاست که اول مهر زادروز تولد استاد شجريان بهانه‌اي است که هنرمندان و رسانه‌ها از هنر و نقش محمدرضا شجريان ياد کنند. نوربخش که آواز را نزد محمدرضا شجريان آموخته است به اين نکته اشاره دارد که روز اول مهر روز به يادماندني براي دوستداران موسيقي است. او اين نويد را مي دهد که خانه موسيقي اين روز را به گرامي ياد خواهد کرد: «قطعا ما در اين روز برنامه‌هايي از سوي خانه موسيقي خواهيم داشت.»
سایر اخبار این روزنامه
شرط ایران برای توافق نهایی
فرار نخبگان در ازاي 100 هزار دلار سرمايه‌گذاري
3 ساعت پرسش و پاسخ سؤال برانگیز
خط و نشان وزیر برای وارد کنندگان خودرو
پشت پرده کناره گيري مقتدي صدر
روزی که به نام محمدرضا شجریان ثبت نشد
شيطنت و مزاحمت فرانسه در مذاکرات برجام
مهمترین موانع دست یابی به توافق احتمالی؟
توسعه داخلی در گرو ارتباط با تمام جهان است
تفاوت های قدرت منطقه ای با بازیگر منطقه ای
