شکست روش های خشونت آمیز

دکتر مجيد صادقي، رئيس انجمن علمي روان‌پزشکان ايران در نامه سرگشاده‌اي خطاب به رئيس جمهور ضمن برشمردن تبعات عملکرد گشت ارشاد در سلامت رواني جامعه خواهان «بازنگري در اصل قانون يا دست‌کم روش‌هاي اجرايي آن» شد. در اين نامه خطاب به ابراهيم رئيسي آمده است: «تجربه‌ي 44 سال اجبار حجاب به ويژه از طريق سازوکار اجرايي موسوم به گشت ارشاد، شکست اين سياست در توسعه‌ي حجاب در کنار عوارضي چون هتک حرمت زنان و تضعيف سلامت رواني-اجتماعي جامعه و افزايش روزافزون شکاف ميان مردم و حاکميت را آشکارا نشان داده است. بازنگري در اصل قانون يا دست‌کم روش‌هاي اجرايي آن حداقل رفتار مدبرانه است. ديگر در چه شرايطي بايد پذيرفت که روش‌هاي اجباري همراه با خشونت براي اجراي قانون، شکست خورده است و نياز به بازنگري دارد؟» بي‌اعتمادي: مؤلفه مهم ديگر اعتماد است. بررسي‌هاي سال‌هاي گذشته و اخير نشان‌گر کاهش ‌اعتماد عمومي در سطح جامعه بوده و رويداد اخير نيز ضربه‌ي ديگري بر پيکر نحيف‌شده‌ي اعتماد اجتماعي وارد کرده است. اين بي‌اعتمادي اگر تبعات جدي حادي نداشته باشد، در ادامه با کاهش درازمدت مشارکت اجتماعي مردم همراه خواهد بود و برنامه‌هاي گوناگون دولت که اغلب نيازمند همراهي مردم هستند را عقيم خواهد گذاشت.
افزايش خشونت: اجراي قانون با اعمال خشونت، به تشديد خشونت در جامعه دامن مي‌زند و اين گستره محدود به موضوعي خاص نخواهد ماند. به بيان دقيق‌تر رفتار خشونت‌آميز مأموران قانون به عنوان يک کلاس آموزشي عمل مي‌کند و باب چنين رفتاري را در عمل براي بسياري از افراد باز مي‌کند. اين اثر به‌خصوص در شرايط کنوني ما که سطح پايه‌ي خشونت در جامعه رضايت‌بخش نيست برجسته‌تر مي‌شود و از آن مهم‌تر اين‌که اجراي خشونت‌‌آميز قانوني که مورد پذيرش و حمايت بخش بزرگي از مردم نيست مي‌تواند تبعات غيرقابل‌جبراني داشته باشد. لازم به ذکر است کارايي روش‌هاي خشونت‌آميز براي تغيير سبک زندگي مردم فاقد پشتوانه‌ي علمي است.
ادراک بي‌عدالتي: يکي از مؤلفه‌هاي تعيين‌کننده‌ي سلامت فردي و اجتماعي، «ادراک عدالت» است. به اين معنا که جدا از مفهوم انتزاعي عدالت و عادلانه بودن يا نبودن واقعي قوانين و اجراي آنها، اين «ادراک» عدالت از سوي مردم است که تعيين‌کننده‌ي سلامت رواني و اجتماعي آنهاست.
تسريع روند نزولي سلامت روان مردم: پژوهش‌هاي موجود، سطح سلامت روان مردم را که متأثر از عوامل مختلف اقتصادي، اجتماعي، سياست‌گذاري و مديريتي است رو به کاهش نشان مي‌دهد. برنامه‌ريزي و مديريت در عرصه‌هاي گوناگون از سال‌ها پيش تا کنون چشم‌انداز روشني براي تغيير اين روند نشان نمي‌دهد و اضافه شدن بار اتفاقات فاجعه‌باري چون مورد اخير، آينده‌اي نگران‌کننده براي سلامت مردم ايران تصوير مي‌کند.


آشکارسازي ناکارآمدي و زيان‌باري گشت ارشاد و اجباري بودن حجاب: تجربه‌ي 44 سال اجبار حجاب به ويژه از طريق سازوکار اجرايي موسوم به گشت ارشاد، شکست اين سياست در توسعه‌ي حجاب در کنار عوارضي چون هتک حرمت زنان و تضعيف سلامت رواني-اجتماعي جامعه و افزايش روزافزون شکاف ميان مردم و حاکميت را آشکارا نشان داده است. بازنگري در اصل قانون يا دست‌کم روش‌هاي اجرايي آن حداقل رفتار مدبرانه است. ديگر در چه شرايطي بايد پذيرفت که روش‌هاي اجباري همراه با خشونت براي اجراي قانون، شکست خورده است و نياز به بازنگري دارد؟
ابراز همدلي رياست محترم جمهور با خانواده محترم اميني را به عنوان آغازي براي پيمودن راهي نو به فال نيک مي‌گيريم. انجمن علمي روان‌پزشکان ايران ضمن هم‌دردي با خانواده محترم مهسا اميني و هم‌وطنان گرامي اعلام مي‌دارد همان‌گونه که پيش از اين بارها راهکارها و پيشنهادهاي خود را براي ارتقاي سلامت رواني-اجتماعي مردم به وزارت بهداشت اعلام کرده، کماکان آماده است در اين مسير نقش مشورتي خود را ايفا کند و هنوز اميد دارد با اصلاح نگرش‌هاي منتهي به سياست‌گذاري‌هاي ناکارآمد و روش‌هاي منتج به نارضايتي مردم، زمينه‌ي رشد و بالندگي بيشتر جامعه فراهم شود.