روزنامه ابتکار
1401/07/24
آیا عضویت در سازمان شانگهای، موجب خروج از لیست سیاه FATF میشود؟ گره شانگهای به FATF
کارشناسان اقتصادی معتقدند برخلاف ادعای برخی رسانه‌ها، عضویت در سازمان شانگهای، موجب خروج خودکار ایران از لیست سیاه FATF نخواهد شد؛ بنابراین اگر ایران بخواهد تعاملات اقتصادی استاندارد با سایر کشورهای عضو شانگهای نیز داشته باشد، باید مشکلات خود در مورد با گروه ویژه اقدام مالی را برطرف کند.به گزارش خبرآنلاین، از اواخر شهریور ماه سال جاری و بعد از رسانه‌ای شدن خبر عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، خبرگزاری‌های نزدیک به دولت، این خبر را به عنوان یکی از مهمترین دستاوردهای اقتصادی دولت و عاملی برای بهبود وضعیت اقتصاد تحریم‌زده ایران منتشر کردند.
در یکی از اخبار منتشر شده، چنین تیتری برای اظهارات معاون امور بین‌الملل اتاق بازرگانی ایران انتخاب شده بود: «عضویت در پیمان شانگهای، ایران را از فهرست سیاه FATF به‌صورت خودکار خارج می‌کند.»
البته بررسی ویدئوی اظهارات علیرضا یاوری، معاون امور بین‌الملل اتاق بازرگانی ایران نشان می‌دهد که گوینده به چنین صراحت و قاطعیتی این موضوع را مطرح نکرده است؛ اما از قرار معلوم، تنظیم‌کنندگان خبر با انتخاب تیتری گمراه‌کننده به دنبال مقاصد خود بودند. انتشار این خبر که واکنش‌های زیادی هم به دنبال داشته است، نشان می‌دهد برخی به دنبال القای این باور به افکار عمومی هستند که با عضویت دائم ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای، تمام موانع مربوط به تعاملات اقتصادی ایران با کشورهای دیگر را هزینه‌بردار و محدود می‌کند، برطرف خواهد شد. اما آیا در واقع این امر شدنی است؟
عضویت دائمی ایران در شانگهای آغاز شده است؟
ایران از سال ۲۰۰۵ عضو ناظر سازمان شانگهای بود و بعد از آن نیز از سال ۲۰۰۸ درخواست عضویت کامل خود را مطرح کرد؛ اما به دلیل تحریم‌های سازمان ملل امکان عضویت ایران وجود نداشت. طبق مقررات سازمان شانگهای کشوری که تحت تحریم شورای امنیت سازمان ملل باشد، نمی‌تواند عضو دائم این سازمان شود. اما در سال ۲۰۱۵ در پی توافق هسته‌ای، تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران برداشته شد و موانع عضویت دائم تا حدود زیادی مرتفع شد.
ایران برای تغییر نوع عضویت خود از ناظر به دائم در سازمان همکاری‌های شانگهای یک فرآیند حداقل دوساله مربوط به پذیرش توافق‌نامه‌ها مطابق با رویه سازمان را پیش روی خود دارد. به طور کلی، هر کشوری که درخواست عضویت دائم در سازمان شانگهای دارد، باید تمام اسناد و دستورالعمل‌های آن را بررسی کرده و در فاصله زمانی چند ماهه به آنها ملحق شود.
ایران فرصت دارد تا دسامبر به پنج سند ملحق شود. در واقع ایران متعهد میشود از تاریخ دریافت اطلاعیه دبیرخانه سازمان همکاری‌های شانگهای، حداکثر تا ۱ دسامبر ۲۰۲۲ به منشور، کنوانسیون مبارزه با تروریسم، جدایی‌طلبی و افراط‌گرایی شانگهای مورخ ۱۵ ژوئن ۲۰۰۱ و پروتکل‌های آن ملحق شود.
آیا ایران می‌تواند با عضویت در شانگهای از فهرست سیاه FATF خارج شود؟
برخی از کارشناسان معتقدند که رابطه سازمان همکاری‌های شانگهای با FATF بسیار جدی و تعاملی است؛ باید گفت که این سازمان یکی از نهادهای بین‌المللی است که به عضویت FATF درآمده است. عضویت این سازمان، مانند اکثر سازمان‌های بین‌المللی در این نهاد، به صورت عضویت ناظر است. این بدان معناست که این سازمان، به تمامی تعهدات و توصیه‌های FATF عمل می‌کند و نماینده این سازمان در تمام جلسات FATF شرکت خواهد داشت؛ اما حق رای ندارد.
یکی از استدلال‌هایی که با استناد به آن، عضویت دائم ایران در شانگهای را معادل خروج از لیست سیاه FATF می‌دانند، یادداشتی است (MOU) که بر اساس آن نزدیک به چهل توافق‌نامه و یک کنوانسیون بین سازمان همکاری‌های شانگهای و اعضای آن ایجاد میشود، کشورمان باید مفاد این توافقات را کامل بپذیرد تا عضویت دائمی آن در نهایت تحقق پذیرد و این توافق‌نامه‌ها و کنوانسیون‌ها کشورمان را ملزم به تعهدات FATF می‌کند.
در همین راستا، اعضا نیز باید به تعهدات سازمان متبوع خود عمل کنند. در چنین شرایطی چنانچه یکی از کشورهای عضو آن سازمان در فهرست سیاه قرار گرفته یا استانداردهای نهاد FATF را انجام نداده باشد، وضعیت عضویت آن سازمان نیز تحت‌تاثیر قرار خواهد گرفت.
اما هیچ‌کدام از این توافق‌نامه‌ها ارتباط حقوقی مستقیمی با FATF نداشته، بلکه هرکدام تعاریف و الزامات خاص خود را دارند که هرگز به پیچیدگی و در سطح تعهدات FATF نیست. بررسی وضعیت عضویت پاکستان در سازمان همکاری‌های شانگهای و FATF، حکایت از نادرست بودن استدلال مطرح شده دارد.
اسناد و کنوانسیون‌های شانگهای تعهدی در زمینه FATF ایجاد نمی‌کند
وضعیت خاکستری پاکستان درFATF مانع از پذیرش درخواست عضویت دائمی این کشور در سازمان همکاری‌های شانگهای نشده است. پاکستان ازجمله کشورهایی است که سال‌های متمادی مانند ایران با گروه ویژه اقدام مالی بر سر اجرای کامل «اکشن پلن» یا همان برنامه عملیاتی و تمهیدات ۲۷ ماده‌ای آن چالش دارد و هم اکنون تنها کشور عضو سازمان همکاری‌های شانگهای است که در فهرست خاکستری این گروه قرار دارد. ضمناً برای نخستین‌بار پاکستان در سال ۲۰۰۹ میلادی همراه با ایران، ازبکستان، ترکمنستان وارد فهرست اقدامات مقابله‌ای یا همان لیست سیاه FATF شدند. چند دور تلاش این کشور برای خروج از فهرست خاکستری و نرفتن به فهرست سیاه این گروه نیز بی‌نتیجه ماند؛ تا جایی که در آخرین دور در تیرماه سال ۱۴۰۰ نیز FATF آن را از فهرست خاکستری خارج نکرد. با وجود تداوم داشتن این وضعیت در یک دهه گذشته، اعضای سازمان همکاری‌های شانگهای در سال ۲۰۱۵ میلادی با درخواست عضویت دائمی پاکستان و تبدیل وضعیت آن از ناظر به دائم موافقت کرده و در سال ۲۰۱۷ میلادی نیز این کشور طی دو سال به عضویت کامل در سازمان همکاری‌های شانگهای درآمد.
هیچ ارتباط حقوقی معنادار و عمیقی بین شانگهای و FATF وجود ندارد
در همین رابطه وحید قربانی؛ مدیرگروه سیاست خارجی پژوهشکده تحقیقات راهبردی مجمع تشخیص مصلحت نظام در یادداشتی به این مسئله اشاره کرده است؛ به گفته وی، چالشی که بسیاری از صاحب‌نظران مطرح می‌کنند، موضوع مانع بودن اف‌ای‌تی‌اف یا گروه ویژه اقدام مالی است. جدا از مزایای مثبت یا منفی رعایت کامل قواعد و دستورالعمل‌های FATF برای ایران، آنچه از رویه سازمان همکاری شانگهای برمی‌آید، نپیوستن ایران به اف‌ای‌تی‌اف مانعی جدی در تکمیل فنی عضویت دائمی ایران در این سازمان ایجاد نمی‌کند. قربانی در بخش دیگری از یادداشت خود می‌نویسد: هرچند گروه ویژه اقدام مالی یکی از سازوکارهای مالی حاکم بر نظام اقتصاد سیاسی جهانی شده معاصر است، اما ماهیتاً هیچ ارتباط حقوقی معنادار و عمیقی بین سازمان همکاری شانگهای و گروه ویژه اقدام مالی وجود ندارد، جز اینکه سازمان همکاری شانگهای از سال ۲۰۰۴ میلادی یکی از اعضای «ناظر» گروه اوراسیایی (Eurasia- Group) و نه گروه ویژه اقدام مالی است.
سایر اخبار این روزنامه
افروغ: دانش‌آموزان برای اعتراض مدنی آموزش ندیده‌اند
اختلال روانی یا مطالبه گری؟
« ابتکار» بررسی می‌کند
روابط ایران و اروپا روی ریل بحران؟
رییسی در همایش ملی منطق بازسازی انقلابی ساختار فرهنگی مطرح کرد
به روز رسانی قوانین فرهنگی یک ضرورت است
آیا عضویت در سازمان شانگهای، موجب خروج از لیست سیاه FATF میشود؟
گره شانگهای به FATF
مسعود مرسلپور
نگهداشت سرمایه انسانی
جزئیات پرداخت یارانه به افراد جامانده اعلام شد
تکتونیک ورقه‌ای برجام و انشقاق آمریکا
سایه سنگین سود سپرده بانکی بر بازار سرمایه
وزیر ارتباطات اعلام کرد
استفاده از بالن‌های مخابراتی برای شرایط خاص و بحرانی
