آمریکا و سرانجام برجام

حسن هانی‌زاده  
اظهارات اخير رابرت مالي، نماينده ويژه آمريکا در برجام و مذاکرات ايران و کشورهاي 4+1 نشان مي‌دهد که آمريکا از بازگشت به برجام و رسيدن به يک توافق جامع با ايران صرفنظر کرده است. با توجه به اينکه جمهوري اسلامي ايران در طول مذاکرات اخير با کشورهاي 1+4 در وين به يک نقطه تفاهم پايداري با اين کشورها يعني انگليس، فرانسه، آلمان، روسيه و چين دست يافت اما متأسفانه ورود آمريکا به روند مذاکرات موجب بن‌بست اين مذاکرات در وين شده است. شرايط به گونه‌اي است که آمريکا پس از رخدادهاي داخلي اخير ايران با اين تصور که ايران در موضع ضعف قرار دارد، تلاش مي‌کند تا امتيازات بيشتري از ايران بگيرد و اگر مذاکرات ادامه يابد، به‌طور طبيعي مسائلي از قبيل توان دفاعي ايران و نفوذ ايران در منطقه در مدار بحث قرار خواهد گرفت. هدف آمريکا اين است که ايران را در موضع دفاعي قرار دهد تا بتواند در رابطه با مسائل منطقه نقطه نظرات خود را بر ايران تحميل کند. درطول ماه‌هاي اخير سه کشور اروپايي به تيم مذاکره کننده ايراني وعده داده بودند که تمام تلاش خود را براي لغو تحريم‌هاي اعمال شده عليه ايران به‌کار گيرند اما متأسفانه سه کشور اروپايي ثابت کردند که خارج از اراده کاخ سفيد نمي‌توانند تصميم مستقلي اتخاذ کنند. لذا برجام اکنون به حاشيه رانده شده اما همچنان کورسويي در انتهاي تونل به چشم مي‌خورد. از آنجا که جمهوري اسلامي ايران براي تقابل با زياده خواهي‌هاي آمريکا و غرب برگ‌هاي برنده زيادي دارد، لذا مي‌تواند در آينده از اين برگ‌ها براي کاهش فشارهاي آمريکا و غرب استفاده کند. به‌کارگيري سانتريفيوژهاي نسل جديد افزايش سطح غني‌سازي و کاهش سطح همکاري با آژانس بين‌المللي انرژي هسته‌اي مي‌تواند ايران را در موضع برتري قرار دهد. در هفته‌هاي آينده به‌طور طبيعي ايران همچنان تعامل خود رابا آژانس ادامه خواهد داد اما اگر سه کشور اروپايي و آمريکا بخواهند امتيازات بيشتري از ايران بگيرند، ايران درنهايت شطرنج مذاکرات را برهم خواهد زد. با توجه به اينکه اکنون آمريکا يک مرحله حساسي را پشت‌سر مي‌گذارد وانتخابات ميان دوره‌اي کنگره آمريکا تعيين کننده خواهد بود، لذا پيروزي احتمالي نامزدهاي حزب دموکرات در انتخابات ميان دوره‌اي کنگره آمريکا در روند مذاکرات احتمالي آينده ايران و کشورهاي 1+4 موثر خواهد بود. اگر دموکرات‌ها اکثريت را در کنگره به‌دست آورند، دست تيم جو بايدن براي ادامه روند مذاکرات در چارچوب برجام بازخواهد بود. اما اگر جمهوريخواهان به پيروزي برسند، قطعا بازگشت آمريکا به برجام و لغو تحريم‌ها محتمل به نظر نخواهد رسيد. مساله ديگر اينکه آمريکا در طول حوادث اخير ايران نقشي تخريبي ايفا کرد و در تشويق برخي عوامل داخلي در ايران براي انجام خشونت‌هاي غيرقابل توجيه نشان داد که آمريکا مسير تقابل با ايران را در پيش گرفته اما با توجه به توانمندي و قدرت ايستادگي ايران در برابر فشارهاي خارجي آمريکا در اين خصوص نيز با ناکامي مواجه شد.