گاز مصرفی ایران معادل ۳۰ کشور اروپا

مصرف گاز ایران تقریباً معادل با ۳۰ کشور اروپایی یا نصف کل اروپاست البته با قیمتی که نسبت به اروپا تقریباً هیچ است. گاز خانه‌های ایرانیان حتی تا روستا‌های دوردست جزو مطمئن‌ترین اجزای زندگی آنهاست که کمتر به قطع و قیمت آن فکر می‌کنند تا جایی که ایران هم جزو دو کشور اول پرمصرف گاز در جهان است و هم اولین کشور اسراف‌کننده گاز! اروپایی‌ها، اما از گذشته به شدت اهیمت گاز را می‌دانند و سبک زندگی آنان یکسره بر مصرف بهینه گاز استوار بوده است و حالا که گاز روسیه قطع شده، اهمیت این سوخت در اروپا به جایی رسیده که چراغ‌ها را خاموش و اتاق‌ها را سرد نگه می‌دارند تا از یخبندان احتمالی در اروپا جان سالم به‌در ببرند. با این حال رئیس آژانس شبکه فدرال آلمان می‌گوید اگر یخبندان شود، ذخیره گاز ما به سرعت تمام خواهد شد و شهروندان اروپایی از دیدن قبوض گاز و برق خود، یخ می‌زنند یا داغ می‌کنند! هرچند اصلاح‌طلبان ایران حرف رهبران آلمانی و حرف مردم اروپا را باور نمی‌کنند و آنچه را برخی دیپلمات‌های ایران درباره زمستان سرد اروپا گفته‌اند، به تمسخر می‌گیرند و می‌گویند اروپا هیچ مشکلی در تأمین گاز ندارد و زمستان سردی در راه نیست و خلاصه اگر هم خودشان این را می‌گویند، هنوز داغند و نمی‌فهمند چه می‌گویند!
گاز فراوان و ارزان در ایران یک بخش ماجراست. مشترکان برق در ایران تا پایان شهریور ۸ میلیون قبض رایگان یا بستانکار دریافت کردند و وزارت نیرو به مصرف‌کنندگان آب وعده داده که اگر آب ار صرفه‌جویی کنند، به ازای صرفه‌جویی هر مترمکعب ۳ هزارتومان پاداش خواهند گرفت آلمان: ذخایر گاز به سرعت تمام می‌شود
کلاوس مولر، رئیس آژانس شبکه فدرال آلمان در گفتگو با اشپیگل هشدار داد تأسیسات ذخیره گاز این کشور ممکن است به سرعت در صورت سرد شدن هوا تخلیه شود: «چند روز سرد یخبندان برای افزایش چشمگیر مصرف گاز کافی است. ما از داده‌های تاریخی می‌دانیم که وقتی هوا واقعاً یخبندان می‌شود، مخازن ذخیره به سرعت تخلیه می‌شوند. آلمان می‌تواند زمستان را پشت سر بگذارد، اما تنها در صورتی که هم شهروندان و هم صنایع دست به دست هم دهند و مصرف گاز را حداقل ۲۰ درصد کاهش دهند.».
اما روی دیگر ماجرا گرانی همین گاز مصرفی در اروپاست. مردم اروپا در اظهارنظر‌های گوناگون کمرشکن بودن نرخ‌های قبوض برق و گاز را یادآور شده‌اند. اعتراض‌ها در چندین کشور اروپایی در هفته‌های اخیر عمدتاً علیه گرانی‌ها و از جمله گرانی انرژی و آینده نامطمئن آن بوده است.


در حالی که برخی رسانه‌های اصلاح طلب همراستا با گزارش یورو‌نیوز منفی شدن لحظه‌ای نرخ گاز معادل مصرف ماهانه یک خانه در اروپا در معاملات آتی را به منزله غلبه کردن کل اروپا بر بحران انرژی در زمستان جاری قلمداد کرده بودند و با نادیده گرفتن نرخ ۱۴۰ یورویی هر مگا ساعت گاز در معاملات آتی اروپا از پیش‌بینی‌های غلط خود از آینده رو به افول نرخ گاز در اروپا پرده‌برداری کردند، شواهد نشان می‌دهد آنچه در میدان عمل می‌گذرد، چیز دیگری است، به طور نمونه خبرنگار فارسی‌زبانی که در بی‌بی‌سی جهانی کار می‌کند در توئیتی اعلام کرد از رؤیت قبض گاز منزل خود با وجودی که هنوز سرمای سخت زمستان نیز از راه نرسیده بسیار شوکه شده است.
اشتباهات گازی اصلاح‌طلبان
تقریباً برای همه مسجل شده است که ایران با مصرف ۲۴۰ میلیارد متر‌مکعب گاز در سال تقریباً معادل کل اتحادیه اروپا مصرف گاز دارد، اما اینکه برخی رسانه‌های اصلاح‌طلب بخواهند در کنار انعکاس ناترازی مصرف گاز در ایران و انعکاس یک گزارش اشتباه از سوی یورونیوز و پیوست کردن یک تحلیل و پیش‌بینی اشتباه روی این گزارش، اینگونه نتیجه بگیرند که اروپا بر بحران انرژی خود غلبه کرد و ایران که برای احقاق هر چه زودتر حقوق حقه در مذاکرات هسته‌ای، زمستان سخت پیش رو را به اروپا گوشزد می‌کرد، امروز خود با چالش گازی روبه‌رو است، یک گزاره و انگاره غلط و اشتباه و به دور از انصاف است، به ویژه آنکه در گزارش یورو‌نیوز غلبه کردن اروپا به بحران گازی در زمستان پیش رو صرفاً به منفی شدن نرخ گاز در معاملات آتی گاز در مصرف ماهانه یک خانه در اروپا استناد شده، در صورتی که این رویداد اتفاقی و لحظه‌ای و بسیار کوچک بوده و هم اکنون نرخ هر مگاساعت گاز در اروپا ۱۴۰ یورو در معاملات آتی است.
روزنامه شرق در گزارشی با عنوان تعلیق زمستان سخت در اروپا که الهام‌گرفته از گزارش یورو‌نیوز است، تلاش کرده این گزاره را در ذهن مخاطب قرار دهد که اروپا بر چالش گازی خود در زمستان غلبه کرد و در گفتگو با کارشناسان اینگونه نتیجه گرفته است که اروپا به سادگی از زمستان پیش رو عبور می‌کند.
برخی رسانه‌های اصلاحات طبق معمول با پیش‌بینی‌های غلط از آینده از ارزان شدن گاز در اروپا خبر می‌دادند و توافق گازی لبنان و اسرائیل را به عنوان شکست پوتین در جنگ انرژی با غرب تعبیر می‌کردند، اما شواهد نشان می‌دهد اروپا به شدت قیمت گاز برای مصرف‌کننده‌ها را افزایش داده است.
فرانک عمیدی، خبرنگار فارسی‌زبان در اروپا که برای مردم ایران هشتگ دلسوزانه می‌زد، با دیدن قیمت قبض گاز شوکه شده و نوشته است: «هنوز هوا سرد نشده! زمستان سرد و تاریکی پیش رو داریم!»
در هفتاد‌ویکمین گزارش سالانه شرکت بریتیش پترولیوم (BP) با عنوان «مرور آماری انرژی جهان ۲۰۲۲»، میزان تولید و مصرف گاز در کشور‌های مختلف جهان ذکر شده است. در این بین نرخ رشد مصرف گاز طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ نیز بیانگر این است که مصرف گاز ایران نسبت به امریکا و روسیه، در ۱۰سال اخیر بیشتر بوده است.
با توجه به داده‌های شرکت BP درباره میزان تولید و مصرف گاز در جهان در سال۲۰۲۱، سهم ایران در حوزه تولید گاز دنیا، ۴/۶ درصد و در عرصه مصرف، ۶ درصد است. این امر به این معناست که میزان تولید به مصرف، بسیار نزدیک و فقط ۴/۰ درصد است.
در بین چهار کشور نخست، در زمینه تولید و مصرف گاز، فقط چین مصرف بیشتری نسبت به تولید دارد که البته باید جمعیت بالای آن مدنظر قرار گیرد. همچنین با وجود جمعیت و وسعت بیشتر روسیه و امریکا نسبت به ایران، وضعیت این دو کشور از نظر شاخص تولید به مصرف، نسبت به ایران بهتر است. نرخ رشد مصرف طی سال‌های۲۰۱۱ تا ۲۰۲۱ نیز بیانگر این است که مصرف گاز ایران نسبت به امریکا و روسیه، در ۱۰سال اخیر بیشتر بوده است.
مقایسه ایران با اروپا
مصرف گاز ایران، تقریباً معادل سه کشور اروپایی، آلمان، ایتالیا و انگلستان با مجموع ۹/۲۳۹ میلیاردمترمکعب است که از کشور‌های پرمصرف گاز در این قاره محسوب می‌شود. همچنین اگر غیر از سه کشور یادشده، ترکیه با ۳/۵۷ و فرانسه با ۴۳میلیارد مترمکعب مصرف گاز را نیز مستثنی کنیم، سایر اروپایی‌ها، حدود ۲۳۰میلیارد مترمکعب گاز مصرف می‌کنند. این آمار، به این معناست که ایران حتی از مجموعِ بیش از ۳۰کشور اروپایی، ۱۰میلیارد مترمکعب گاز بیشتری مصرف می‌کند. به تعبیر دیگر، مصرف داخلی گاز در ایران، تقریباً نصف مصرف کل اروپا و حتی بیشتر از آن است.
آب و برق مجانی برای کم مصرف‌ها
مصرف و نرخ آب در ایران هم یک استثناست. یکی از اقدامات موفقی که برای تابستان سال جاری از سوی مجموعه وزارت نیرو و توانیر اجرایی شد و نتیجه‌بخش بوده است، استفاده از تعرفه‌گذاری به نفع مصارف عادی بود، به طوری که در روز‌های پیک تابستان، پرمصرف‌ها با جریمه‌ای مازاد و خوش‌مصرف‌ها با مشوق‌هایی ویژه مواجه شدند. دولت در فروردین ماه امسال قبوض آب و برق رایگان را کلید زد. دولت همزمان با افزایش تعرفه آب از ابتدای امسال طرح آب رایگان برای کم‌مصرف‌ها را نیز اطلاع‌رسانی کرد، اما در تابستان به دلیل استفاده از کولر‌های آبی، صرفه‌جویی مدنظر وزارت نیرو محقق نشد، به طوری که وزیر نیرو در پاییز اعلام کرد: «تاکنون هیچ مشترک آبی موفق به دریافت جایزه کم‌مصرفی نشده است.»
در حوزه مصرف برق، اتفاقی که امسال در بخش خانگی افتاد بی‌سابقه بوده است. در طول ۳۰ سال گذشته نمودار مصرف برق خانگی همواره رو به رشد بوده است، اما امسال تا مردادماه نسبت به سال گذشته ۵/۴ درصد کاهش مصرف در بخش خانگی و نسبت به برنامه‌های معمول وزارت نیرو ۱۰‌درصد کاهش مصرف داشته‌ایم. با اصلاح تعرفه‌های برق در بهمن‌ماه سال ۱۴۰۰، نرخ برق مشترکان پرمصرف نسبت به قبل افزایش چشمگیری داشته است، در صورتی که برای مشترکان با مصرف تا سقف الگو، نرخ برق تغییر چندانی نداشته است. همچنین در طرح ۱- ۵ نیز با هدف تشویق مشترکان خانگی به کاهش مصرف و رعایت سقف الگوی مصرف، به ازای کاهش هر کیلووات ساعت مصرف برق نسبت به دوره مشابه سال قبل، ۵۰۰ تومان پاداش صرفه‌جویی مصرف پیش‌بینی شد. در نتیجه این اقدام، بررسی مصارف برق خانگی در بازه زمانی ابتدای خردادماه تا ۲۰ شهریور در سا‌ل‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نشان می‌دهد در بخش خانگی در تابستان سال ۱۴۰۱ شاهد کاهش سرانه مصرف برق در بخش خانگی نسبت به سنوات قبل بوده‌ایم.
به عبارتی مقدار صرفه‌جویی حاصل‌شده در بخش خانگی در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال قبل، قریب ۳ هزارو ۱۴۹ گیگاوات ساعت بوده است. بررسی سرانه مصرف در استان‌های مختلف نشان می‌دهد به جز در شرکت‌های توزیع اردبیل، کهگیلویه‌و‌بویراحمد، سمنان، سیستان‌و بلوچستان، کرمانشاه، شیراز، فارس، گیلان و هرمزگان در سایر بخش‌های کشور، سرانه مصرف برق در تابستان ۱۴۰۱ کاهشی بوده است. مشترکان متعددی در تابستان امسال از ظرفیت طرح ۱- ۵ تشویق کاهش مصرف استفاده کردند که در این میان قبض برق ۸ میلیون مشترک رایگان شد، در مجموع هزارو ۳۵۷ میلیارد تومان پاداش خوش‌مصرفی ثبت شده است.
پاداش کم مصرفی آب
از ابتدای پاییز همزمان با انتشار خبر‌های مربوط به پاییز کم‌باران در کشور و پایین آمدن سطح آب سد‌ها بیشتر از حد استاندارد، اطلاع‌رسانی‌های مداوم وزارت نیرو و آبفا آغاز شد و اطلاعیه‌هایی برای دعوت مردم به کاهش مصرف آب انتشار یافت، از این رو وزارت نیرو به منظور کاهش مصرف آب جایزه و پاداش تعیین کرد. در این خصوص وزیر نیرو در گفتگو با واحد مرکزی خبر از جایزه کم‌مصرفی آب در پاییز خبر می‌دهد و می‌گوید: «هموطنان به ازای هر مترمکعب آب، پنج برابر قیمت فروش آب جایزه می‌گیرند.» علی‌اکبر محرابیان می‌افزاید: «قیمت متوسط هر مترمکعب آب حدود ۶۰۰ تومان است که پنج برابر این رقم ۳‌هزار تومان می‌شود. به این ترتیب به ازای صرفه‌جویی هر مترمکعب آب در نیمه دوم امسال ۳‌هزار تومان پاداش تعلق می‌گیرد. مشترکان آب با اندک صرفه‌جویی، قبوض آب‌شان رایگان یا بستانکار می‌شوند. تاکنون هیچ مشترکی موفق به دریافت پاداش خوش‌مصرفی نشده است.»
بی‌توجهی شهرداری پایتخت به خشکسالی و کمبود آب
اینکه وزارت نیرو مردم را به صرفه‌جویی در مصرف تشویق می‌کند و حتی برای ترغیب مشترکان جایزه کم‌مصرفی تعیین می‌کند، اقدامی بسیار درست و منطقی است، اما در کنار این برنامه‌های تشویقی باید سایر سازمان‌های مرتبط مانند شهرداری‌ها با وزارت نیرو همراهی کنند چراکه شهرداری‌ها در صدر مصرف آب و برق هستند و باید صرفه‌جویی کنند.
تابستان امسال در شرایطی که استان‌های مرکزی و جنوبی کشور دچار خشکسالی شده بودند، در بحبوحه کمبود آب در استان‌های مرکزی و جنوبی ایران، در شرایطی که وزارت نیرو برای بسیاری از استان‌های با آب و هوای گرم، جایزه کم‌مصرفی آب در نظر گرفته بود، شهرداری تهران با بازگذاشتن فلکه‌های آب در مناطق مختلف شهرداری به بهانه آبیاری درختان، میلیون‌ها مترمکعب آب را در پایتخت به پای درختان ریخت. در سا‌ل‌های گذشته با آغاز فصل گرما، فلکه‌های آبی که در نقاط مختلف محله‌ها برای درختان پیش‌بینی شده است، قطع می‌شد و شهروندان معمولی با وصل کردن شیلنگ آب نمی‌توانستند برای مصارف شخصی آب مصرف کنند بلکه یک روز از هفته در ساعات مشخصی آب از لوله‌ها رها‌سازی می‌شد و فقط مأمور شهرداری می‌توانست فلکه آب را باز و محله را آبیاری کند، اما امسال برخلاف سا‌ل‌های گذشته، در ایام تابستان آب در لوله‌ها به صورت شبانه‌روزی بود و ساکنان محله می‌توانستند برای استفاده شخصی مانند شستن فرش، ماشین و حتی آسفالت جلوی خانه‌شان از آب شهرداری استفاده کنند.
خبرنگار «جوان» بار‌ها در همان ایام در تماس با واحد شکایات شهرداری از باز بودن فلکه‌های آب محله‌ها و هدرروی آب گزارشاتی اعلام کرد، اما نتیجه این گزارش‌ها بی‌تفاوتی شهرداری و ادامه روند هدرروی آب بود، حتی متصدیان این سامانه در پاسخ به انتقاد خبرنگار ما می‌گفتند که باز بودن فلکه‌های آب، ارتباطی به ساکنان محله‌ها ندارد و همین آب از طریق سفره‌های آب زیرزمینی دوباره وارد چاه می‌شود، در حالی که در گرمای ۳۷ درجه تهران، آب روی آسفالت یا پای درختان، فقط تبخیر می‌شد. اکنون که زنگ خطر کمبود آب تهران به صدا درآمده است، آبفای تهران به میدان آمده و از شهروندان می‌خواهد هدررفتن آب را به سامانه ۱۲۲ شرکت آب و فاضلاب استان تهران گزارش دهند.
سعیدمنصور بقایی، مدیر سامانه۱۲۲ آب و فاضلاب استان تهران در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرگزاری صداوسیما با اشاره به وظیفه مرکز۱۲۲ در برقراری ارتباط دو طرفه با مشترکان آبفا می‌گوید: «درخواست‌های مردم از شرکت آب و فاضلاب به دو دسته فوریتی و غیرفوریتی تقسیم می‌شود، بخش فوریتی شامل مواردی مانند افت فشار ناشی از مصرف بی‌رویه آب یا شکستگی‌های موجود در شبکه توزیع می‌شود که با تماس‌های مردمی، متوجه آن‌ها می‌شویم.»
وی می‌افزاید: «درخواست ما از مردم این است که همکاری و کمک بیشتری با شرکت آب و فاضلاب استان تهران داشته باشند و اگر موارد مربوط به آب‌زدگی یا مصارف غیرضروری مانند شستن خیابان با آب شرب را مشاهده کردند، به مرکز ۱۲۲ اطلاع دهند.»