آمادگی مواجهه با حادثه را نداشتیم
مرضیه موسوی- شهروند آنلاین؛ در این کارگاه‌ها که در آستانه سالگرد زلزله کرمانشاه، به مدت سه روز برگزار می‌شود، مدرسان و کارشناسان معاونت درمان جمعیت هلال‌احمر به دعوت‌شدگان در مراسم از آشنایی با حوادث و سوانح می‌گویند و آنها را با ساختار مدیریت بحران در کشور و همچنین نحوه ارائه خدمات تخصصی در مناطق عملیاتی آشنا می‌کنند.
دکتر «داوود بلوچی»، رئیس اداره سامانه‌های بهداشت و درمان اضطراری جمعیت هلال‌احمر که یکی از مدرسان این کارگاه‌ها هم هست می‌گوید: «این قدم بزرگی است که وزارت بهداشت به عنوان متولی سلامت در کشور، برای آمادگی نیروهای تخصصی در پاسخگویی به سوانح برداشته است. به‌طورکلی درمان اضطراری وقتی اتفاق می‌افتد که سیستم درمانی یک منطقه تخریب شده باشد یا تعداد مجروحان و متاثران حادثه بیشتر از ظرفیت مراکز درمانی آن منطقه باشد. در این کارگاه‌ها متخصصان مامایی را با نحوه مواجهه با این شرایط آشنا می‌کنیم.» نخستین کارگاه آموزشی سلامت باروری در سوانح طبیعی برای کارشناسان ادارات مامایی و تعدادی از اعضای هیأت‌علمی دانشگاه‌های علوم‌پزشکی تهران، شهید بهشتی و ایران به میزبانی وزارت بهداشت و اداره کل بهداشت و درمان جمعیت هلال‌احمر آغاز شده و تا 3 روز ادامه دارد.
درسآموختههاآموزش بهداشت باروری در سوانح، از ۱۳ سال پیش در هلال‌احمر آغاز شد. «هاله ادیبی»، مسئول تیم‌های بهداشت باروری معاونت درمان جمعیت که یکی از مدرسان این دوره‌هاست می‌گوید: «تفکر غالب این بود که در سوانح‌وبلایا، رسیدگی به آب و غذا مهم‌ترین اقدام است و فعالیتی مثل بهداشت باروری اولویتی ندارد. درحالی که بهداشت باروری نه فقط مسأله‌ای زنانه، بلکه موضوعی عمومی است و به همه افراد از بدو تولد تا کهنسالی مربوط می‌شود.»
اندر حکایت اهمیت این موضوع همین بس که سازمان ملل برای برگزاری دوره‌های آموزشی به هلال‌احمر کمک کرد و حالا بعد از ۱۳ سال تجربه آموزش داوطلبان ماما، وزارت بهداشت برای آموزش سازمان‌یافته متخصصان و کارشناسان حوزه مامایی از هلال‌احمر کمک گرفته است.
ادیبی می‌گوید: «اولین دوره این کارگاه‌ها را برای مدیران میانی و ستادی حوزه مامایی برگزار می‌کنیم، اما این برنامه و آمادگی را داریم برای ماماهای سراسر کشور هم دوره‌ها را برگزار کنیم. در این دوره‌ها علاوه بر آشنایی با سوانح و بحران‌ها، به ابعاد مختلفی ازجمله بهداشت بارداری در سوانح، خشونت جنسی، مراقبت‌های حین بعد از زایمان، بهداشت قاعدگی در سوانح و … می‌پردازیم.»
او تجربه حضور در حوادث مهم کشور در ۱۳ سال گذشته را اتفاقی مهم ارزیابی می‌کند و می‌گوید: «طی ۱۳ سال گذشته ماماهای داوطلب در سوانح مهم حضور داشتند و اثرات این حضور تیم‌های آموزش‌دیده در سوانح بسیار مشهود بود.»
زلزله هریس و ورزقان، سیل‌های متعدد کشور، زلزله کرمانشاه و … ازجمله این حوادث است. ادیبی می‌گوید: «در پژوهش‌های اندکی که در مورد این مسأله شده، مستنداتی از اثرگذاری تیم‌های مامایی به چشم می‌خورد. زایمان‌های موفق در روزهای بعد از سانحه، کمک‌ها و حمایت‌های روانی به قربانیان خشونت جنسی در سوانح و… ازجمله این اثرات است.»
او از یک تجربه شخصی می‌گوید: «در زلزله کرمانشاه ماجرای دردناک فوت یک زن باردار و کودکش را از زبان خواهرش شنیدم. تنها شنیدن این واقعه بسیار من را تحت تاثیر قرار داد و تا مدت‌ها در ذهن من پررنگ بود و همچنان هست. همین مسأله من را به فکر انداخت تا در سرفصل‌های آموزشی این کارگاه‌ها، توجه به سلامت روان را هم بگنجانیم. همه آنچه در این کارگاه‌ها آموزش داده می‌شود، برخاسته از تجربه ۱۳ ساله ماست.»
سلامت باروری، از بدو تولد تا کهنسالی
عدم آشنایی با اقدام در شرایط بحران و سانحه، تجربه‌ای است که تیم‌های مامایی و البته اغلب تیم‌های تخصصی اعزام شده به مناطق حادثه‌دیده از سر گذرانده‌اند. «آرزو حاصلی»، دکترای سلامت باروری و عضو هیأت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه یکی از شرکت‌کنندگان در دوره‌های سلامت باروری در سوانح است.
او می‌گوید: «زمان وقوع زلزله کرمانشاه من ایلام بودم و از آنجا با تیم‌های هلال‌احمر به قصرشیرین رفتیم. من تجربه‌های خودم در این زلزله را در قالب پژوهش آماده کرده‌ام تا در کارگاه‌ها ارائه کنم. ارائه خدمات مناسب در زمان و مکان مناسب، مهم‌ترین مسأله‌ای است که باید به آن توجه کرد. ما چالش‌های مهمی مثل عدم‌هماهنگی، عدم‌آشنایی با شرح وظایف، عدم‌توان شناسایی افراد آسیب‌دیده و … روبه‌رو بودیم.»
او به نکته مهمی در سلامت باروری در سوانح اشاره می‌کند: «سلامت باروری تنها توجه به زنان باردار نیست؛ هرچند که این موضوعی مهم به شمار می‌رود، اما باید یادمان باشد که در سوانح شاهد افزایش خشونت‌های جنسی هستیم. از طرفی بافت فرهنگی و اجتماعی شهرها و روستاهای متاثر، شناسایی و کمک به این افراد را سخت می‌کند. فرد باردار به دلیل نیازهای مشخص و تعریف‌شده، خودش به چادرهای پزشکی مراجعه و خدمت دریافت می‌کند، اما فردی که قربانی خشونت جنسی است را چطور می‌توان شناسایی کرد؟ بعد از شناسایی چطور می‌توان به او کمک کرد؟ در حالی که ممکن است در یک منطقه کوچک روستایی، حتی پزشک مامایی که به دنبال این اقدامات است را نپذیرند.»
وقتی بحران‌ها هجوم می‌آورند
تجربه حضور در مناطق زلزله‌زده سرپل‌ذهاب و قصرشیرین برای آرزو حاصلی تجربه‌ای سرشار از درس‌آموخته بود.
او می‌گوید: «آنچه به تجربه در زلزله کرمانشاه دریافتیم ممکن است با بسیاری از کلیشه‌هایی که در ذهن هرکدام از ماست تفاوت داشته باشد. مثلا به دنیا آمدن یک نوزاد در روزهای نخست بعد از زلزله، از سوی رسانه‌ها به صورت اتفاقی شیرین نشان داده می‌شود که امید را به جامعه تزریق می‌کند، اما باید بدانیم مادرانی که در چنین شرایطی زایمان می‌کنند با بحران‌های روحی شدیدی روبه‌رو هستند. گرچه به دنیا آمدن فرزندشان برای آنها اتفاقی خوشایند است، اما وقتی همه خانه و زندگی و حتی اعضای خانواده خود را از دست داده‌اند، یا وقتی همه شهر عزادار هستند، چطور می‌توانند شادی خود را بروز دهند؟ آیا اصلا شاد بودن آنها در چنین موقعیتی از طرف جامعه موضوعی پذیرفته شده است؟ افسردگی‌ها و بحران‌های روحی بعد از زایمان را هم به این بحران‌ها اضافه کنید تا ببینید که یک زن باردار یا زنی که تازه زایمان کرده چقدر می‌تواند آسیب‌پذیرتر از بقیه باشد؟»
دکتر حاصلی همچنین به درهم تنیدگی مشکلات و بحران‌های اجتماعی در حوادث و سوانح اشاره می‌کند که نیاز به مدیریت همه‌جانبه دارد و می‌گوید: «وقتی به زمینه‌های افزایش خشونت جنسی یا اتفاقاتی از این دست در حوادث و سوانح نگاه می‌کنیم، می‌بینیم موضوعات مختلفی هستند که می‌توانند روی افزایش یا کاهش این اتفاقات اثرگذار باشند. مدیریت بحران در هر شرایطی باید این مسائل را بداند و برای آن برنامه‌ریزی درستی کند. تجربه من در زلزله کرمانشاه می‌گوید حتی فاصله چادرهای اسکان از یکدیگر هم می‌تواند در کاهش یا افزایش خشونت‌ها یا ناامنی اثرگذار باشد. یا در زمینه بهداشت قاعدگی، نیاز به درک بیشتری از موقعیت داریم و باید آموزش‌های بیشتری در این زمینه به مردم و همچنین تیم‌های عملیاتی و … بدهیم. چراکه بسیاری از زنان و دختران بعد از سوانح با عفونت شدید روبه‌رو هستند درحالی که امکان زیادی برای درمان به موقع آن فراهم نشده است.»
// انتهای پیام
