جهش در ایجاد زیرساخت ها

 گروه اقتصاد- یکی از مهم ترین وظایف هر حکومتی تامین زیرساخت های لازم برای زندگی مردم و شکل گیری فعالیت های اقتصادی در بستر این زیرساخت هاست. بنابراین همواره در تعریف توسعه اقتصادی، از تامین زیرساخت هایی مانند حمل و نقل وجاده ،انرژی ، سد سازی و ...،  به عنوان یکی از مهم ترین شاخص های توسعه نام برده می شود، چرا که پیش نیاز رشد اقتصادی و شکل گیری فعالیت های اقتصادی جدید، تامین زیرساخت هایی از جمله انرژی و راه است. با این مقدمه نگاهی به وضعیت زیرساخت های مختلف کشور و تغییرات آن در طول 44 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی می اندازیم.   جهش چشمگیر حمل و نقل به ویژه در بخش های جاده ای و دریایی یکی از مهم ترین زیرساخت های مورد نیاز برای توسعه هر کشوری حمل و نقل است. توسعه زیرساخت های حمل و نقل علاوه بر تسریع و روان سازی در انتقال کالا بین نقاط مختلف کشور، امکان شکل گیری زنجیره های تولید را از طریق انتقال انرژی، جا به جایی مواد اولیه و انتقال کالاهای وارداتی و صادراتی فراهم می سازد. همچنین شبکه های روان و متوازن حمل و نقل، امکان بهره گیری کشور از درآمد ترانزیت و نقش آفرینی در راهگذرهای منطقه ای و بین المللی را فراهم می کند. با این اوصاف، کارنامه جمهوری اسلامی ایران در توسعه زیرساخت های حمل و نقل به شرح زیر است. حمل و نقل را می توان در 4 بخش جاده ای، ریلی، دریایی و هوایی تحلیل کرد. در این 4 بخش، توسعه زیرساخت های حمل و نقل جاده ای بیش از دیگر بخش ها بوده است. به گونه ای که طول بزرگراه های کشور از ابتدای انقلاب تا پایان سال 99، حدود 551 برابر و طول آزادراه های کشور در همین مدت 36 برابر شده است. همچنین طول راه های روستایی آسفالت با افزایش 38 برابری، رشد چشمگیری را نشان می دهد. در بخش ریلی مجموع خطوط ریلی کشور شامل خطوط اصلی و فرعی تا پایان سال 99 نسبت به ابتدای انقلاب 3.3 برابر شده و به بیش از 15 هزار کیلومتر رسیده است. در این میان، رشد جا به جایی بار و مسافر بیشتر نیز بوده است. به گونه ای که جابه جایی مسافر در پایان سال 99 به نسبت ابتدای انقلاب 5.2 برابر و         جابه جایی بار 7.2 برابر شده است.در بخش دریایی بیشترین رشد در بخش ظرفیت کانتینری بنادر تجاری رقم خورد. به گونه ای که ظرفیت کانتینری بنادر تجاری که نشان دهنده ظرفیت انبار کردن کانتینرها در محدوده بنادر تجاری کشور است از 75 هزار TEU در ابتدای انقلاب به 8 میلیون TEU تا پایان سال 99، رسیده است که افزایش 107 برابری را نشان می دهد. همچنین ظرفیت مسافری بنادر در همین مدت افزایش 50 برابری داشته است.در بخش هوایی اگرچه به دلیل تحریم ها، رشد کمتری نسبت به سایر بخش ها رقم خورده است، اما با وجود این تحریم ها در همه شاخص های بخش هوایی نیز شاهد رشد هستیم، چنان که تعداد ناوگان هوایی فعال از 25 فروند در سال 57 به 147 فروند در پایان سال 99 رسیده است که رشدی 6 برابری را نشان می دهد.در جدول شماره یک خلاصه ای از مهم ترین شاخص های حمل و نقل کشور و تغییرات آن را از سال 1357 تا سال 1399 آورده ایم. کاهش چشمگیر کمبود و بی عدالتی در دسترسی به اساسی ترین نیاز خانوارها آمارها بیانگر کمبودهای شدید مردم شهری و روستایی در حوزه آب آشامیدنی سالم و زیرساخت های مربوط به آن تا قبل از انقلاب اسلامی است. به طوری که ملاحظه می شود درصد جمعیت تحت پوشش آب شهری حدود 74.6 درصد بوده که این رقم در سال های اخیر تقریباً به 100 درصد افزایش یافته است. این موضوع در حوزه روستایی شدت بسیار بیشتری دارد. تا قبل از انقلاب، جمعیت روستایی به رغم سهم بسیار بیشتر جمعیت نسبت به جمعیت شهری، سهم کمتری از نعمت آب آشامیدنی سالم داشته اند و این رقم برای روستاییان حدود 12 درصد بوده است. با این حال هم اینک شاهد برخورداری بیش از 85 درصدی روستاییان از آب آشامیدنی سالم هستیم. در سطح بالاتر، ریشه این کمبودها را می توان در کمبود زیرساخت های کلانی همچون سدسازی مشاهده کرد. تا ابتدای انقلاب، تعداد سدهای ملی بهره برداری شده 19 سد بوده که این رقم تاکنون به 195 سد رسیده است. سایر آمارهای مهم در این خصوص در جدول شماره 2 آمده است. جهش بیش از 10 برابری در تولید، انتقال و بهره مندی مردم از برق تغییر مصرف مردم در حوزه برق، موضوعی است که به روشنی در سال های بعد از انقلاب رخ داد. به طوری که در ابتدای انقلاب، تعداد مشترکین برق بین 3 تا 4 میلیون مشترک بوده که این رقم هم اکنون به بیش از 39 میلیون مشترک رسیده است. همزمان، مشاهده می شود که قدرت نیروگاه ها به مدد توسعه این واحدها، رشد بیش از 12 برابری پیدا کرده و به نزدیک 90 هزار مگاوات افزایش یافته است. طول خطوط انتقال نیز به عنوان یکی از شاخص های نشان دهنده توسعه برق رسانی با رشدی 12 برابری، به حدود 55 هزار کیلومتر- مدار افزایش یافته است. همه این ها در شرایطی است که صنعت برق و نیروگاه سازی در کشور ما رشد و توسعه کیفی پیدا کرده است. به طوری که به عنوان مثال مطابق آخرین اطلاعات، هم اکنون فناوری ساخت نیروگاه کلاس F به عنوان یکی از مدرن‌‌‌ترین نیروگاه‌‌‌های دنیا در کشور ایران موجود است .تغییرات صنعت برق از سال57 تا کنون در جدول شماره 3 آمده است. رسیدن ایران به دارنده یکی از بزرگ ترین شبکه های گازرسانی دنیا ایران با 33 هزار میلیارد متر مکعب گاز، دارنده دومین منابع گازی بزرگ دنیاست. به گزارش فارس، طبق آمار بریتیش پترولیوم BP، تولید گاز ایران در سال 2021 حدود 257 میلیارد متر مکعب بوده است و بعد از آمریکا و روسیه در جایگاه سوم قرار دارد. در این حال، بررسی روند گازرسانی به شهرها، روستاها و صنایع نشان می‌دهد که توسعه شبکه گاز یکی از اولویت‌های جدی در بعد از انقلاب بوده است. آمارها نشان می دهند، تعداد مشترکان گاز بعد از انقلاب از حدود 56 هزار مشترک به بیش از 27 میلیون مشترک رسیده است. به بیانی دیگر، درصد بهره‌مندی خانوار شهری از گاز طبیعی تا بهمن ماه سال 57 حدود یک درصد بود، ولی هم‌اکنون به بیش از 98 درصد رسیده و درصد بهره‌مندی خانوار روستایی از گاز طبیعی نیز 86 درصد شده و در مجموع پوشش گازرسانی کشور به 95 درصد رسیده است. طبق گزارش موسسه مشاوره انرژی SolutiEn ایران با وجود سهم کمتر از تولید گاز از دو تولیدکننده بزرگ گاز دنیا، توانسته است شبکه گازرسانی خود را بیشتر از دو کشور دیگر توسعه دهد. طبق آمار شرکت ملی گاز، هم اکنون مجموع شبکه ‌گذاری‌های انجام شده در راستای گازرسانی به مبادی مصرف درون شهرها و روستاها و سایر بخش‌های مصرفی گاز طبیعی حدود 427 هزار کیلومتر است که در قیاس، از فاصله کره زمین تا ماه نیز بیشتر است.حتی یکی از دلایل کمبود گاز در زمستان های سرد و مواقع مصرف بالا همین گستردگی شبکه است که هیچ کدام از تولید کنندگان دیگر گاز چنین شبکه ای ندارند.  در مجموع بررسی کارنامه جمهوری اسلامی ایران در حوزه گازرسانی به اقصی نقاط کشور، یک کارنامه ممتاز و بی‌نظیر در دنیا ست که البته ضروری است با مصرف بهینه همراه شود.