روزنامه خراسان
1401/11/18
سفره های بی آب، ما را می بلعند!
مسعود حمیدی/ روند بارش‌ها در طول 40 سال گذشته در استان از حدود 220 میلی‌متر به کمتر از 180 میلی‌متر رسیده و این روند بیانگر آن است که نزولات جوی به‌گونه‌ای نبوده که سفره‌های زیرزمینی استان را تغذیه کند؛ در نتیجه شاهد کسری مخازن و فرونشست آبخوان‌ها بودیم. وضعیت دشت‌های استان به حدی بحرانی است که از 37 دشت استان 34 دشت ممنوعه بوده و در 20 دشت که 60 درصد مساحت استان را دربر می‌گیرد، پدیده فرونشست صورت گرفته و بر اساس مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس، استان خراسان رضوی بالاترین ریسک فرونشست زمین را در بین استان‌های کشور دارد. بنا بر اعلام اداره کل زمین‌شناسی شمال شرق کشور دشت‌های مشهد، سبزوار، خواف، بردسکن، کاشمر و نیشابور بحرانی است. آخرین مطالعات فرونشست دشت مشهد بر اساس تحقیقی که خرداد امسال با عنوان «بررسی روند توسعه فرونشست دشت مشهد- چناران با استفاده از تصاویر راداری سنتینل -1 و ارتباط آن با افت سطح آب زیرزمینی» در دانشگاه آزاد اسلامی مشهد انجام شده، مشخص شد، بررسی نقشه‌های فرونشست تهیه‌شده نشان می‌دهد که سه ناحیه فرونشستی در جنوب شرق شهر مشهد، شمال غرب شهر مشهد و شمال غرب دشت وجود دارد. حداکثر نرخ نشست سالانه در ناحیه 2 فرونشستی در شمال غرب شهر مشهد برابر با 19 سانتی‌متر در سال بوده و در دو ناحیه فرونشستی 1 و 3 به ترتیب 9.8 و 1.12 سانتی‌متر در سال است». سیمای آب استان و کسری یک میلیارد مترمکعبی طبق آخرین داده‌های شرکت آب منطقه‌ای استان درباره سیمای آب استان در سال آبی 1399-1400 کسری مخازن آبی استان در بلندمدت بیش از یک میلیارد و 28 میلیون مترمکعب است. این داده‌ها نشان می‌دهد حجم کل آب تجدیدشونده استان در این سال معادل 2 میلیارد و 713 میلیون مترمکعب است درحالی‌که حجم کل مصارف استان در این سال بیش از 4 میلیارد و 769 میلیون مترمکعب بوده که 4 میلیارد و 185 میلیون مترمکعب آن از منابع زیرزمینی برداشت‌شده است. البته شرکت آب منطقه‌ای در داده های خود اعلام کرده که یک میلیارد و 78 میلیون مترمکعب دیگر به‌عنوان آب برگشتی از طریق مصارف و نفوذ به حجم ۲میلیارد و ۷۱۳ میلیون مترمکعبی افزوده میشود که کسری منابع استان را در سال به 978 میلیون مترمکعب رسانده است. با این که حجم واقعی آب برگشتی حاصل از مصارف بیش از یک میلیارد مترمکعب است، این موضوع قابل‌تأمل است. شواهد آماری تشدید کسری مخازن آب سفره‌های زیرزمینی بااین‌حال کسری حدود یک میلیارد مترمکعبی در سال 1400 بدون شک طی امسال تشدید شده است که شاهد آن آمارهای اعلام‌شده از سوی آب منطقه‌ای و آبفاست که به برخی از آن‌ها اشاره خواهیم کرد. بنا بر اذعان مدیرعامل آب منطقه‌ای، میزان بارندگی‌های استان در سال آبی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ نسبت به سال قبل یعنی سال آبی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ حداقل در دشت مشهد بیش از 40 درصد بوده است و آمارهای آب منطقه‌ای نشان می‌دهد حجم آب پشت سدهای استان از 30 درصد سال گذشته به حدود 16 درصد طی امسال کاهش پیداکرده که دلیل اصلی آن کاهش نزولات جوی است. این گزاره نشان می‌دهد حجم آب تجدیدشونده استان که تابع میزان نزولات جوی است، طی امسال نسبت به سال گذشته کاهش قابل‌توجهی داشته است، یعنی اگر در سال گذشته حجم آب تجدیدشونده حدود 2 میلیارد و 713 میلیون مترمکعب بوده، بر اساس آمار رسمی کاهش نزولات جوی میزان آب تجدیدشونده‌ای که قاعدتاً سفره‌های زیرزمینی را تغذیه می‌کند، باید کاهش قابل‌توجهی پیداکرده باشد و طبیعتاً این کاهش بر کسری مخازن آب زیرزمینی استان تأثیر منفی خواهد گذاشت. تشدید برداشت از چاه‌ها شاهد دوم، گفته‌های مدیرعامل آبفای مشهد است. بنا بر اذعان مدیرعامل آبفای مشهد، سال گذشته (1400) بیش از 70 درصد مصارف آب مشهد از طریق سد دوستی تأمین می‌شد که امسال به 20 درصد کاهش پیداکرده است و سهم چاه‌ها برای تأمین آب مشهد در سال 99 حدود 42 درصد بوده که امسال به حدود 63 درصد رسیده است. این یعنی به دلیل بحران آب و کاهش نزولات جوی که به کاهش آب‌های سطحی و ذخایر سدها منجر شده، آب منطقه‌ای برای تأمین آب شرب مشهد فشار را بر چاه‌های زیرزمینی و برداشت از مخازن بحرانی نسبت به سال گذشته تشدید کرده است. بر اساس اعلام مدیرعامل آب منطقه‌ای، مصارف آبی مشهد بیش از 280 میلیون مترمکعب بوده و امسال به دلیل نبود آب‌های سطحی و کاهش بی‌سابقه بارش‌ها، تا سقف 218 میلیون مترمکعب سهمیه تعیین‌شده به آبفای مشهد اجازه برداشت از چاه‌ها داده‌شده است. تمامی این شواهد نشان می‌دهد طی امسال کسری مخازن سفره‌های زیرزمینی استان به خصوص دشت مشهد از یک میلیارد و 28 میلیون مترمکعب در سال گذشته که به‌صورت بلندمدت بوده بیشتر شده است، هرچند شرکت آب منطقه‌ای هنوز آمار رسمی سیمای آب استان در سال آبی 1401 را منتشر نکرده است؛ کاهش بارندگی‌ها و تشدید برداشت از چاه‌ها برای تأمین آب شرب مشهد طی امسال قطعاً به تشدید کسری مخزن و فرونشست در دشت‌های بحرانی استان به خصوص غرب دشت مشهد منجر شده است. بستن چاه غیرمجاز به معنی جبران کسری نیست هرچند شرکت آب منطقه‌ای با بستن چاه‌های کشاورزی غیرمجاز شناسایی‌شده بخشی از برداشت مازاد آب از سفره‌های زیرزمینی را صرفه‌جویی کرد اما با توجه به خشکسالی اخیر و نبود منابع آب سطحی قطعاً فشار برداشت آب از چاه‌ها بیشتر شده است که در دو قالب انجام میشود؛ اول این که دارندگان چاه‌ها که سال‌های گذشته در فصل سرما یا بارش‌ها چاه‌های خود را خاموش می‌کردند، امسال ناچار هستند در بازه زمانی بیشتری از آب چاه استفاده کنند، هرچند که سقف پروانه و سهمیه خود را رعایت کنند و دوم این که نبود آب سطحی و افت سفره‌ها در برخی مناطق تعداد چاه‌های غیرمجاز و عمق چاه‌های فعلی را تشدید کرده است که خروجی این رویه، تشدید کسری مخازن سفره‌های زیرزمینی استان است و صرفاً مسدود کردن چاه‌های غیرمجاز به معنی جبران کسری مخازن آب زیرزمینی استان نیست و ادامه کسری مخازن، یعنی خالی شدن زیر پای شهر به دلیل فرونشست دشت ها.
سایر اخبار این روزنامه
انقلاب علمی؛ رهاورد 4 دهه تلاش و نبوغ ایرانی
بازهم «باروز» را شکست می‌دهم
سفره های بی آب، ما را می بلعند!
رکورد خراسانی ها با 17 بازوبند پهلوانی
نوبت ترمیم اجتماعی
بیم و امید رشد 54 درصدی مالیات ها در لایحه بودجه
چراغ سبز به اصلاح آیین نامه مولدسازی
کابوس هزاران کشته در زلزله ترکیه
جریان سازی شعر نیمایی در جهان عرب و ضد حال جواد عزتی و صابر ابر!
تحلیل همسر رئیس جمهور از ریشه ناآرامی ها در گفت و گو با راشاتودی
مبلغ عیدی و پاداش کارگران چقدر است؟
ارتباط گروه خونی با بیماری ها
راهکارهای زندگی با فرزند مجرد
قصه این گسل های مرگبار
