الزامات به جا مانده از شعار سال ۱۴۰۱

هرچند سال 1401 با شعار «تولید، دانش بنیان، اشتغال آفرین» آخرین ساعات خود را سپری می کند اما خط مشی که دراین شعار ترسیم شده است به مثابه نقشه راهی برای تدوین برنامه ها و تعیین جهت و مسیر حرکت اقتصادی کشور است که می تواند طی سال های سال در آینده این مرزوبوم به تدوین برنامه های بالادستی غنا بخشد و از این منظر بیشتر باید مدنظر برنامه ریزان و تصمیم سازان و تصمیم گیران کشور قرارگیرد. برای تداوم مسیر تقویت تولید دانش بنیان نیازمند توجه ویژه به نهادینه کردن الزامات آن هستیم. الزاماتی که در این مسیر باید مورد توجه قرار گیرد به این شرح است:
1 - تدوین استانداردهای منطبق با تولید دانش بنیان: فارغ از آن چه تحت عنوان استاندارد در کشور وجود دارد و کالاها و خدمات براساس آن تولید می شود، نیازمند تدوین استانداردهایی ویژه تولیدات دانش بنیان هستیم تا مشخص کند این محصول یا خدمت فارغ از استاندارد عمومی که دارد با استانداردها و معیارهای تولید دانش بنیان بنا نهاده شده است.
2 - تدوین ابزارهای مالی حمایت از تولیدات دانش بنیان: در سال های اخیر همواره بحث چگونگی حمایت نظام بانکی و بازار سرمایه از اقتصاد دانش بنیان محل بحث بوده است. در زمینه بازار سرمایه اقداماتی انجام شده است و برخی شرکت های دانش بنیان وارد بازار سرمایه شده اند و صندوق های خطرپذیر و برخی نهادهای مالی حامی شرکت های دانش بنیان شکل گرفته است اما در نهایت نیازمند شکل گیری بازار سرمایه ای خاص شرکت های دانش بنیان هستیم که قواعد پذیرش این شرکت ها در آن و نوع فعالیت آن ها متفاوت از فضای عمومی بازار سرمایه باشد. همچنین شکل گیری بانک تخصصی همانند بانک های تخصصی مسکن، کشاورزی، توسعه صادرات، صنعت و معدن و توسعه تعاون، برای بخش دانش بنیان کشور ضروری است. بانکی که با سرمایه گذاری دولت بتواند به طور خاص متمرکز بر تامین مالی بخش دانش بنیان اقتصاد ایران باشد.
3 - نهادینه شدن ابزارهای حقوقی از جمله مالکیت معنوی بر اختراع ها و اکتشاف ها: یکی از معضلات جدی فضای کسب و کار، حمایت نکردن از حقوق معنوی تولیدکنندگان است. به ویژه در حوزه فرهنگ و صنایع فرهنگی دانش بنیان و سایر حوزه های دانش بنیان، ضرورت حمایت از حقوق معنوی و مالکیت بر فکر و ایده نو ضروری است و باید قوانین کارآمدی برای تقویت حقوق معنوی تولیدکنندگان دانش بنیان طراحی شود.


4 - الزام دستگاه ها به استفاده از محصولات و خدمات دانش بنیان داخلی: در بسیاری از صنایع که با تولیدات خاص سر و کار دارند، امکان سفارش کار به شرکت های دانش بنیان داخلی وجود دارد. مهم ترین مصداق صنعت برق و نفت است که اتفاقا اقدامات خوبی در سال های اخیر برای سفارش دادن کالاهای خاص مورد نیاز در این صنایع مثل انواع لوله های ضدخوردگی، انواع پمپ ها و شیرهای کنترلی و دیگر تجهیزات پیشرفته صورت گرفته است. بحث بر سر این است که قوانین مشخص و پایش شفاف و روشنی در زمینه الزام دستگاه ها به سفارش کالاها و تجهیزات دانش بنیان مورد نیاز خود به شرکت های داخلی باید ایجاد شود تا با این سفارش ها، اقتصاد دانش بنیان به طور واقعی درگیر حل مسائل اساسی کشور شود. این مسئله در صنایع به ویژه صنعتی نظیر خودرو که نیاز به نوآوری در آن بیش از دیگر صنایع احساس می شود، ضروری است.
5 - آشتی دانشگاه و صنعت دانش بنیان: موضوع ارتباط بین دانشگاه و صنعت همواره از اهداف کلان ترسیم شده در سندهای بالادستی کشور بوده است. با این حال در موضوع اقتصاد دانش بنیان مسئله می تواند از مسیر مشوق های مالیاتی و بیمه ای به شرکت های بخش خصوصی جلو برود. به گونه ای که سفارش شرکت ها به مجموعه های دانش بنیان برای تولید کالاها و خدمات مورد نیاز آن ها، می تواند بخش های دانش بنیان را بیش از پیش با واقعیت های عینی کشور و نیازهای واقعی اقتصاد منطبق کند و این دغدغه را که توسعه بخش های دانش بنیان ممکن است شکل و شمایل ظاهری داشته و بی ارتباط به نیازهای کشور باشد، رفع کند.
در نهایت باید توجه داشت که دغدغه رشد تولید دانش بنیان همواره و هر سال وجود خواهد داشت. آن چه باید مدنظر قرار گیرد این است که موضوع حمایت از تولیدات دانش بنیان باید از پوسترها و شعارها فراتر رود و به اقدامات موردی و تصمیمات مقطعی محدود نشود تا بتوان نظام سازی کامل و قوانین کارآمدی برای تقویت این بخش تدوین کرد.