روزنامه خراسان
1402/08/27
«مصحف رضوی» کامل‌ترین قرآن 1400 ساله
جواد نوائیان رودسری – تالار «قدس» کتابخانه مرکزی آستان‌قدس رضوی، پیش از ظهر روز پنج شنبه میزبان یکی از هیجان‌انگیزترین مراسم فرهنگی طی قرن گذشته‌بود. به گزارش خراسان، در این مراسم که در آن تولیت آستان‌قدس، مدیر «مؤسسه آل‌البیت(ع) لاحیاء التراث»، جمع زیادی از استادان و فرهیختگان حوزه و دانشگاه، مسئولان فرهنگی و علاقه‌مندان به قرآن کریم حضور داشتند، از کامل‌ترین نسخه قرآن با خط «حجازی» که قدمتی حدود هزار و 400 سال دارد، رونمایی شد؛ قرآنی که آن را با نام «مصحف مشهد رضوی» می‌شناسیم.جلوه‌ای از پیوند قرآن و عترت
تولیت آستان قدس رضوی، طی سخنانی در این مراسم، وجود کهن‌ترین قرآن جهان را در حرم مطهر امام رضا(ع)، جلوه‌ای از پیوند قرآن و عترت دانست. حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مروی در آیین رونمایی از «مصحف مشهد رضوی» گفت: ما مفتخریم که کتاب خدا و عترت را در کنار یکدیگر داشته و در جوار بارگاه قدس رضوی از این اثر ماندگار رونمایی می‌کنیم و این امر را جلوه و عینیتی از پیوند قرآن و عترت می‌دانیم که بهترین یادگاران پیامبر عظیم الشأن(ص) برای جامعه بشری هستند. وی با تأکید بر این‌که آستان قدس رضوی اهتمام جدی بر امور فرهنگی و معرفتی دارد، افزود: بارگاه قدس رضوی، مضجع شریف امام حی و حاضر برای پیوند انسان‌ها با عترت است، تا سبک زندگی خود را با امام(ع) اتصال دهند و حیات حقیقی را از جوار این مضجع شریف بیاموزند، لذا از همان قرن‌های ابتدایی در کنار این بارگاه نورانی کتابخانه احداث شده که این خود دارای معناست.
کامل‌ترین مصحف با 252 برگ
در بخش دیگری از این مراسم، مرتضی کریمی نیا، پژوهشگر «مصحف مشهد رضوی» به بیان توضیحات فنی و علمی درباره این قرآن خطی منحصر به فرد و بسیار ارزشمند پرداخت. وی نسخه‌های قرآنی به جا مانده از نخستین قرون اسلامی را سندی برای شناخت تاریخ کتابت و قرائات قرآن کریم ذکر کرد و گفت: بر این اساس نسخه‌های هرچه قدیمی‌تر شاهدی صریح‌تر و ارزشمندتر برای شناخت کهن‌ترین رویدادهای مرتبط با تاریخ متن و کتابت قرآن به شمار می‌آیند. کریمی‌نیا تأکید کرد: طبیعی است برخی از این اسناد و مدارک، دانش‌های گذشته ما را تایید و پاره ای از آن‌ها اطلاعات گذشته ما را بازسازی می‌کنند. وی مصحف مشهد رضوی را با ۲۵۲ برگ، کامل‌ترین مجموعه اوراق از قرآنی متعلق به سده نخست هجری در سراسر جهان معرفی کرد که بیش از ۹۵ درصد متن قرآن را در بر دارد. این پژوهشگر علوم قرآنی افزود: با توجه به ویژگی‌های متنی این مصحف، ویژگی‌های رسم، غرائب املایی، اختلاف قرائات، چینش یا ترتیب‌بندی سوره‌ها و در نهایت بر پایه آزمایش‌های متعدد کربن ۱۴ روشن شده که بخش اصلی این نسخه در دورانی بسیار زودهنگام و در سده نخست هجری کتابت شده است. کریمی نیا، ابعاد مصحف مشهد رضوی را در قطع بزرگ حدوداً ۳۵ در ۵۰ سانتی‌متر عنوان کرد که بر روی پوست، در سده نخست هجری در مدینه یا کوفه کتابت شده و تا چند دهه بعد احتمالاً در کوفه بوده است. وی با بیان این‌که این اثر در قرن‌های بعدی به خراسان انتقال یافته و در اختیار عالمان نیشابور بوده‌است، تصریح کرد: در اواخر قرن پنجم هجری، مالک این نسخه با نگارش وقف نامه، آن را به حرم امام رضا(ع) وقف کرده است. کریمی‌نیا به یادداشت واقف و مالک نسخه مصحف مشهد رضوی در هنگام وقف در اواخر سده پنجم هجری نیز اشاره کرد که بر اساس آن، این مصحف در دو جلد مجزا تدوین و صحافی شده بود که اکنون پس از گذشت ۹ قرن، دو بخش آن در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری میشود. وی در ادامه به تشریح ویژگی‌های خطی این مصحف پرداخت و توضیح داد: مصحف‌های حجازی کهن‌ترین دستنویس‌های قرآنی به جا مانده از سده نخست و اوایل سده دوم هجری محسوب می‌شوند که در ظاهر، خط آن ها حالت مایل به سمت راست دارد. مصحف‌های شناخته شده حجازی در سراسر جهان، به کمتر از ۵۰ نمونه می‌رسد که از برخی از آن ها مانند «قرآن بیرمنگام» تنها دو یا چند برگ باقی مانده است. مرتضی کریمی‌نیا در ادامه به معرفی نسخه برگردان هم پرداخت و گفت: متن کامل مصحف مشهد رضوی اکنون با تحقیق و توضیحات و مقدمه مشروح به دو زبان عربی و انگلیسی، از سوی موسسه «آل‌البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث» در سال ۱۴۰۱ تا 1402 خورشیدی/ 2022-2023 میلادی به صورت فاکسیمیله منتشر شده؛ چاپ فاکسیمیله مصحف مشهد رضوی همراه با پژوهش‌های نسخه‌شناسی متنی و تاریخی درباره کلمات و آیات قرآنی در این مصحف انجام شده است. کریمی‌نیا، تصویربرداری با کیفیت عالی، چاپ نفیس روی کاغذ گلاسه مات، مدیریت رنگ در طراحی و چاپ و سرانجام جلد سازی، قاب‌سازی و صحافی منحصر به فرد را از دیگر ویژگی‌های نسخه برگردان مصحف مشهد رضوی برشمرد. شایان ذکر است این نسخه نفیس، با پیش‌گفتاری از حجت‌الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانی، مدیر «آل‌البیت علیهم‌السلام لاحیاء التراث» و نماینده آیت‌ا... العظمی سیستانی در ایران آغاز شده و تحقیق، پانویس و مقدمه آن را مرتضی کریمی‌نیا انجام داده‌است.
پاسخی مستدل بر نقادان کتابت قرآن کریم
در مراسم رونمایی از «مصحف مشهد رضوی»، حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر محمدعلی مهدوی راد نیز به سخنرانی پرداخت. استاد علوم قرآن و حدیث در دانشگاه تهران، وجود مصحف مشهد رضوی را پاسخی مستدل بر نقادان کتابت قرآن کریم عنوان کرد و گفت: طی یک قرن گذشته، خاورشناسان مطالعاتی را درباره قرآن داشته‌اند که این نسخه، جوابِ عملیِ جدی را به نقدهای بی‌پایه برخی منتقدان می‌دهد. وی اصل زیر سوال بردن کتابت را یکی از این نقدها عنوان کرد که بر پایه نظر این افراد، در بدو ظهور اسلام تعداد اندکی کتابت می‌دانستند و کتابت قرآن و حدیث را در زمان پیامبر نفی می‌کنند که بخش‌هایی از این نسخه، عملاً شاهدی بر کتابت در عصر نبوی است. مهدوی‌راد مسئله قرائت‌های مختلف را که از سوی برخی نقادان به آن دامن زده میشود، یکی دیگر از این شبهات خواند و گفت: ثابت کردیم این قرائت ها تفسیر هستند و ربطی به متن قرآن ندارند و متن قرآن از هر تحریفی مبراست و این نسخه که در آن جابه‌جایی وجود ندارد، گواهی بر این مدعاست.
نهضت بازآفرینی و نشر نفایس
رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی نیز، طی سخنانی، از آغاز نهضت بازآفرینی و نشر نفایس گنجینه آستان‌قدس رضوی خبر داد. حجت‌الاسلام والمسلمین سیدجلال حسینی گفت: امروز آستان قدس رضوی بعد از گذشت هزار و اندی سال، به معتبرترین مرکز موقوفاتی جهان اسلام و دنیا مبدل شده‌است. وی تأکید کرد: کتابخانه آستان قدس رضوی با داشتن صدهزار نسخه خطی، ۲میلیون برگ نشریه و ۱۳ میلیون برگ سند، یکی از ارکان اساسی پیشران علمی محسوب میشود. در سال‌های اخیر، بیش از ۸۰ هزار اثر و منابع فرهنگی وقف آستان قدس رضوی شده است که نگاه ویژه تولیت در خرید نسخه‌های خطی جای تحسین دارد. همچنین، در بخش اهدا و وقف نسخ خطی کتابخانه آستان قدس رضوی نیز، حدود شش هزار نسخه خطی گردآوری شده است. حسینی افزود: فهرست‌نویسی نسخ خطی در آستان قدس رضوی کامل و برای دسترسی محققان، تا ۲۰هزار نسخه خطی روی سایت کتابخانه آستان قدس با قابلیت ذخیره‌سازی، بارگذاری شده است. رئیس سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی توضیح داد: علاوه بر این، از امروز هم دو نسخه خطی دیگر، با موضوع فقه و اصول روی سایت کتابخانه آستان قدس رضوی قرار خواهد گرفت و این مسیر تا بارگذاری ۵۰ هزار نسخه ادامه خواهد یافت. وی با بیان این‌که پژوهش، احیا و تولید دانش، گام چهارم در این حوزه است، افزود: در راستای احیای دانش نیز، کتابخانه آستان قدس رضوی بیش از ۳۰ عنوان کتاب منتشر کرده است و امروز سه نشریه تخصصی داریم؛ همچنین، در حوزه پژوهش نیز، برنامه‌های «سه‌شنبه‌های فرهنگی» با هدف پژوهش آثار فرهنگی و نسخ خطی در دستور کار قرار گرفته و هر هفته در حال اجراست.
سایر اخبار این روزنامه
پایان تنش آبی 3500 روستا
ماجرای جنایت مسلحانه هفت تیرکش فراری!
نرمش اژدهای زرد در سانفرانسیسکو
مهر بایگانی بر طرح «بنزین برای همه»
پیام معنادار سردار به فرمانده گردان‌های قسام
«مصحف رضوی» کامل‌ترین قرآن 1400 ساله
زمینه سازی انتخابات پرشور؛ وظیفه همگانی
توطئه کوچ اجباری به المواصی
باید زمینه مشارکت فراهم بشود
خرده‌خیانت‌های مرگ‌آفرین برای زندگی‌مشترک
پرستاری با طعم شیمی درمانی!
هراس اسرائیلی آژانس!
رسوخ «مثنوی معنوی»در دورافتاده ترین روستاهای افغانستان
«خجو»؛راوی قصه زنان ماهیگیر
