مجلس اعلای عراق و خروج عمار حکیم

عمار حکیم فرزند سیدعبدالعزیز حکیم و برادرزاده سیدمحمدباقر حکیم و جزو موسسان مجلس اعلای اسلامی عراق است. در این راستا با اینکه در شورای مرکزی حزب اعلا شخصیت‌های دیگری نیز بودند که به لحاظ سن و تجربه تقدم بیشتری داشتند، اما عمار حکیم طبق سنت تاریخی و خانوادگی مسئولیت و دبیرکلی مجلس اعلا را پس از رحلت پدر برعهده گرفت. از این جهت اعضای شورای مرکزی حضور عمار حکیم را در راس مجلس اعلا تا مدتی پذیرفتند و به ایجاد شاکله جدید مجلس کمک کردند اما از سالیان گذشته برخی از اعضای اصلی مجلس اعلی مانند شیخ‌الصغیر و عامری که رئیس لشکر بدر هستند، عملا از مجلس اعلی خارج شدند. از سوی دیگر مجلس اعلی و عمار حکیم ریاست ائتلاف احزاب و جریان‌های شیعی را نیز برعهده گرفتند که در این راستا انتظار می‌رفت پس از مدیریت نوری‌مالکی تحولی در این ائتلاف صورت گیرد که تاکنون شاهد تحولی جدی نبوده‌ایم. ضمن اینکه مجلس اعلا در انتخابات پارلمانی گذشته تعدادی از کرسی‌ها را نسبت به دوره قبل از دست داده که نشان می‌دهد آنها به لحاظ اجتماعی از مقبولیت کمتری برخوردار هستند. به نظرمی‌رسد فضای کلی‌ سیاسی‌ عراق نیازمند‌ تحول‌ اساسی در برنامه‌های احزاب عراق است. از سویی احزاب کرد با مشکل اختلاف و عدم اجازه تصدی ریاست پارلمان توسط حزب دیگری غیر از حزب دموکرات مواجه هستند، احزاب سنی هنوز نتوانسته‌اند به‌عنوان یک تشکل منسجم و مسئولیت پذیر بروز و ظهور کنند و احزاب شیعی نیز همچنان در هاله‌ای از ابهامات و ائتلاف‌ها و جدایی‌ها بسر می‌برند. احزاب عراق (از جمله احزاب شیعی) به تبیین برنامه‌ها، استراتژی‌ها و همچنین اصلاحات شفافیت واقعی و مبارزه با فساد نیاز مبرم دارند. این برنامه‌ها تاکنون غیر از بیان برخی سخنان کلی به یک طرح روشن و عملیاتی نرسیده که طبیعتا موجب نگرانی جامعه نخبگان عراق و همچنین مرجعیت شیعه عراق شده است. لزوم داشتن برنامه‌ای روشن که شامل مناسبات بین احزاب درون عراق و نیز مناسبات عراق در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی شود از مسائل انکارناپذیر کنونی عراقی‌هاست. در این راستا و پس از آزادی موصل؛ مبارزه با فساد، برنامه عمران، بازسازی و توسعه عراق مهم‌ترین برنامه‌هایی است که می‌توانند یک حزب یا گروه را مورد پذیرش جامعه عراق و مورد حمایت مرجعیت عراق قرار دهند. ارتباط با ایران برای همه احزاب و گروه‌های شیعی بعضا کرد و اهل سنت پایه اساسی و عمق استراتژیک دارد که در این راستا هیچ‌کدام از این احزاب و گروه‌ها از آن بی‌نیاز نیستند. از این جهت عمار حکیم در سخنان خود از حمایت و کمک‌های ایران به صراحت تشکر کرده است. بنابر این تشکل جدیدی که او ایجا کرده نمی‌تواند ناظر به اختلاف با ایران باشد بلکه ناظر به ایجاد فضایی جدید برای کسب موقعیت‌های اجتماعی بهتراست. تاسیس جریان جدید حکمت ملی با شاخصه‌های ملی و فرا قومیتی و فرا مذهبی مطرح می‌شود. این یکی از اصولی است که احزاب جدید و ملت عراق تا کنون بدان نظر داشتند و از این رو شاید جریان حکمت ملی بتواند عملکردی فرامذهبی و فرا‌نژادی داشته باشد. از طرف دیگر نیروهای نسبتا شناخته شده و با تجربه اجرایی بالایی همچنان در مجلس اعلی حضور دارند و طبق اعلام قبلی با برنامه‌های جدید خود و با خروج از محدودیت خاندانی شاید بتواند به‌ایفای نقش سازنده‌تری در این عرصه بپردازند.
* تحلیلگر مسائل بین‌الملل