روزنامه آفتاب یزد
1395/11/23
به بهانه سالگرد یک اتفاق تاریخی
آفتاب یزد- گروه گردشگری: سفارت سابق کشور روسیه که در یکی از فرعی های خیابان مولوی قرار دارد، شاهد یکی از اتفاقات عجیب تاریخی بوده است؛ قتل سفیر. این بنا که به خانه ایلچی هم معروف است، سالها گرفتار فراموشی بود و حالا دیگر کسی از سرنوشت آن خبر ندارد. براساس اندک اطلاعاتی که از این خانه باقی مانده، مالک، آن را تبدیل به انبار پارچه و بخش های تاریخی آن را نابوده کرده است.پس از جنگ‌های ایران و روسیه که منجر به عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای شد، سفیر روسیه دستور داد ایرانیانی که همسر روس‌تبار دارند همسران خود را به سفارت روسیه تحویل دهند. همین کافی بود تا مردم عصبانی شوند و پس از تجمع در مسجدجامع تهران به داخل سفارت روسیه بروند و پس از اشغال سفارت، همه کارکنان و سفیر روسیه، الکساندر سرگییویچ گریبایدوف را بکشند.
این بنای تاریخی که روایت گر بخشی از تاریخ روابط خارجی و بخشی از تاریخ دوره قاجار است، سالهای زیادی بدون توجه و نشانه ای در گوشه تهران رها شده بود. این خانه شامل ستون‌ها، دیوارها، شومینه‌ها و گچ‌بری‌های از بین رفته است که در مجموع، ارزشمند بودن بنا را ثابت می‌کنند. برای رفتن به این خانه باغ که حالا بیشتر یک نام از آن باقی مانده، نخست باید از در بزرگ قرمزرنگ کارگاهی که بیشتر شبیه انبار است، عبور کرد، سپس با پشت سر گذاشتن راهرویی کوچک که پر از پارچه‌های انبارشده است، از دری کوچک که جواز باز شدن آن دست مالک خصوصی خانه است، گذشت تا به سفارت سابق روسیه رسید.
حالا اما همه این درها مسدود است و مدتی است که کسی اجازه بازدید از بنا را ندارد. برخی می‌گویند که مالک نشانه های تاریخی باقی مانده در خانه را تخریب کرده تا دیگر گرفتار میراث فرهنگی نشود و با خیال راحت با تغییر کاربری این خانه به فعالیت خود ادامه دهد. با این حال رفت و آمد مسئولان مختلف به این خانه هم نتیجه ای نداشته است.
**از رییس سابق شورا تا مدیران بی اطلاع
احمد مسجد جامعی، رییس سابق شورای شهر تهران، بیش از دو سال پیش در یکی از تهرانگردی‌هایش به خانه ایلچی رفت و از معاون میراث فرهنگی کشور- محمدحسن طالبیان - خواست چاره‌ای بیندیشد و بازسازی را بر عهده بگیرد تا بنا حفظ شود. همان‌روز احمد مسجدجامعی از نگرانی‌اش و دادن مجوز تخریب شهرداری به مالک این بنای تاریخی و بناهای دیگر تاریخی تهران که در چنین وضعیتی بودند، خبر داد و بنا را از نظر تاریخچه دیپلماسی و مبارزات اجتماعی مردم و نقش روحانیت مهم دانست و گفت: «سفارت سابق روسیه ظرفیت تبدیل شدن به موزه سیاسی را دارد. بهتر است وزارت امور خارجه این بنا را بخرد و سازمان میراث فرهنگی نیز مرمت و بازسازی این عمارت را برعهده گیرد. ضمن آنکه درختان کهنسال محوطه باید حفظ شوند. متاسفانه به‌دلیل بی‌توجهی‌ها، تنها نشانه‌های باقی‌مانده از آن مبارزه‌ها به‌شدت در معرض نابودی است.»
سپیده سیروس نیا، معاون میراث فرهنگی استان تهران نیز یک سال پیش، از وضعیت این بنا اظهار بی اطلاعی کرد و گفت :«حدود یک سال قبل آقای مسجدجامعی از باغ ایلچی دیدن کردند اما نمی‌دانم چه اقدامی‌انجام شد. همان زمان
قرار شد شورای شهر تصمیم بگیرد و اقدام کند. تا جایی که اطلاع دارم، اقدام خاصی انجام نشده.»
او با ابراز بی‌اطلاعی از وضعیت جدید این عمارت و تخریب آن بیان می‌کند: «این بنا یک سال قبل هم وضعیت خوبی نداشت متاسفانه به دلیل سود و منفعت بیشتر، ساختمان‌های باارزش مرکز شهر و بافت بازاری تبدیل به انبار شده‌اند.»
سیروس‌نیا همکاری نکردن شهرداری را هم بی‌تاثیر نمی‌داند و با ابراز تاسف از پاساژ شدن بناهای تاریخی با متراژ بالا، تاکید می‌کند: «شهرداری همکاری نمی‌کند و عملا از این اقدامات جلوگیری نمی‌شود.
متاسفانه مالکان خصوصی اکثرا به دنبال سود و منفعت شخصی خودشان هستند و منفعت‌شان را در تخریب و نوسازی این بناها می‌بینند، مخصوصا اخیرا کسانی که زمین‌های با متراژ بالا دارند ترجیح می‌دهند زمین‌شان را به پاساژ تبدیل کنند و علاقه‌ای به واگذاری هم ندارند.»
**بر گریبایدوف چه گذشت
الکساندر گریبایدوف دیپلمات، نظامی، نمایشنامه‌نویس و طنزنگار روس 15 ژانویه 1795 (25 دی‌ماه) در مسکو به دنیا آمد و 11 فوریه 1829 در 34 سالگی در تهران به دست مردم کشته شد. گریبایدوف که نمایشنامه‌های فکاهی‌اش هنوز کهنه نشده‌اند و در جریانند، سالها در تفلیس مامور تماس با ایران بود. وی بود که پیش‌نویس قرارداد ترکمنچای را پس از امضای فتحعلیشاه به سن پترزبورگ برد و به تزار وقت داد. گریبایدوف که در جریان جنگ روس و ایران، همه‌جا در کنار ژنرال پاسکویچ بود پس از دادن قرارداد ترکمنچای به تزار از جانب او به سمت سفیر روسیه در تهران منصوب شد. وی در سفارت روسیه در تهران به یک خواجه حرمسرای فتحعلیشاه که از مردم قفقاز بود پناهندگی داد. این خواجه فراری، گریبایدوف را در جریان سرنوشت دختران قفقازی و به ویژه گرجی‌ها در حرمسراهای شاه و شاهزادگان و مقامات ایران قرارداد و گریبایدوف که تحت تاثیر حرف‌های او قرارگرفته بود با توجه به مفاد قرارداد ترکمنچای که بازگشت قفقازی‌ها را از ایران به شهرهایشان شامل می‌شد نخست به دو زن قفقازی که از خانه یک شاهزاده قاجار فرار کرده بودند پناه داد و سپس دستورداد که در صورت لزوم برای پس گرفتن این زنان که در حرمسراها و احیانا مادر فرزندان اعیان کشور بودند به زور متوسل شوند. انتشار این تصمیم در تهران، ایرانیان را که از قرارداد ترکمنچای ناخوشنود بودند خشمگین ساخت و به نام جلوگیری از تعرض به حرمسراها و توقیف زوجه مردم به سفارت حمله بردند و با وجود مقاومت قزاق‌های محافظ سفارت، وارد آن شدند و گریبایدوف، کارکنان سفارت، قزاق‌ها و حتی خواجه پناهنده شده را کشتند و جسد گریبایدوف را به میان زباله‌ها افکندند که سه روز بعد به دست آمد و به تفلیس حمل شد.
سایر اخبار این روزنامه
