فصلی نو در روابط ایران و عربستان

نشست وزرای خارجه عضو سازمان همکاری‌های اسلامی در استانبول ترکیه با حاشیه‌های زیادی همراه بوده که یکی از مهم‌ترین مسائلی که نظر رسانه‌های خارجی را به خود جلب کرد، دیدار غیر منتظره وزیر امور خارجه ایران، محمدجواد ظریف و وزیر امور خارجه عربستان، عادل الجبیر بود که برای نخستین بار در طول سال‌های اخیر صورت می‌گرفت؛ دیداری که توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرده است. این رفتار نشانه‌ای است که به نظر می‌رسد عربستان سعودی اکنون در حال بازنگری در سیاست‌های خود نسبت به ایران است. با توجه به شکست عربستان در عراق، سوریه و یمن تلاش سعودی‌ها بر این است که از ظرفیت ایران برای خروج از بحران‌های منطقه‌ای استفاده کند. سفر طولانی مدت پادشاه عربستان ملک سلمان بن عبدالعزیز و واگذاری قدرت به فرزندش محمد بن سلمان در همین راستا قرار دارد که فرزند او بتواند سیاست‌های گذشته عربستان را به‌نوعی تغییر دهد و شرایطی فراهم کند که عربستان از بن‌بست فعلی خارج گردد. بنابر این باید در انتظار دیدارهای آینده وزرای خارجه ایران و عربستان بود که اگر واقعا عربستان سعودی حسن نیت به خرج دهد، بسیاری از مشکلات منطقه خاورمیانه حل خواهد شد و روابط ایران و عربستان به نفع جهان اسلام و کشورهای منطقه خواهد بود. به هر حال عربستان در سیاست‌های نظامی و سیاسی خود موفق نبوده است. این کشور حتی در قطر نیز نتوانسته به اهداف خود دست پیدا کند. بنابر این اکنون تلاش می‌کند که گذشته را جبران کرده و یک گام برای نزدیک شدن به ایران بردارد. در این راستا می‌توان گفت که دیدار آقای ظریف با عادل الجبیر از قبل پیش‌بینی شده بود و بسیاری از کشورهای اسلامی شرکت کننده در نشست وزرای خارجه وساطت کردند و این دیدار مقدماتی را فراهم کردند تا وزرای خارجه ایران و عربستان به صورت دوستانه در مقابل دوربین رسانه‌ها و خبرنگاران با یکدیگر دیدار کنند. این نشان می‌دهد که شاید فصل جدیدی از روابط ایران و عربستان سعودی در حال آغاز شدن است. از سوی دیگر باید در انتظار بود که عربستان سعودی حسن نیت به خرج دهد. اکنون چندین اتفاق در حوزه سیاست خارجی عربستان رخ داده است. نخست اینکه معاون وزیر حج و اوقاف عربستان در فرودگاه جده به گرمی از حجاج ایرانی استقبال کرده و این نشانه مثبتی از تغییر رفتار عربستان است و نشان می‌دهد که این کشور درصدد بازنگری در سیاست‌های خود می‌باشد. دیدار عادل الجبیر و آقای ظریف می‌تواند فصل جدیدی در روابط ایران و عربستان بگشاید مشروط بر اینکه عربستان حقیقتا به صورت تاکتیکی عمل نکند و سیاست‌های خود را تغییر دهد. به نظر نمی‌رسد که این دیدار به زیان دولت ایران باشد اما با ذهنیت منفی ملت ایران نسبت به رفتار عربستان، نباید رسانه‌های ایرانی ذوق زده شوند و باید در انتظار آینده و رفتار و گام‌های بیشتری از عربستان سعودی بود. رسانه‌ها باید با صبرو حوصله با این مسأله برخورد کنند. آینده ثابت خواهد کرد که عربستان سعودی تا چه اندازه در رفتارهای خود بازنگری کرده است. از سوی دیگر مساله فلسطین و مسجدالاقصی بسیار مورد توجه سازمان همکاری‌های اسلامی است. همین که این سازمان در ترکیه تشکیل جلسه داد و در سطح وزرای امور خارجه مساله مسجدالاقصی را مورد بررسی قرار داد یک نوع همگرایی در سطح منطقه به‌وجود آورده تا باز هم مسأله فلسطین در مدار توجه قرار گیرد.
* کارشناس مسائل خاورمیانه