برنامه ایران برای اعزام حجاج به عربستان چیست؟ سایه ابهام بر سر رابطه تهران- ریاض

گروه ایران و جهان: ایران و عربستان به عنوان دو کشور تاثیرگذار در منطقه طی سالیان گذشته دچار تنشهایی شدند. تنشهایی که با کارشکنی‌ها و سنگ‌اندازی‌های عربستان بیشتر شعله‌‌ور شد. یکی از موضوعات مهم میان دو کشور، بحث اعزام حجاج است که پس اتفاقات تلخی که در حج تمتع سال 94 برای حجاج ایرانی و سایر کشورهای مسلمان رخ داد؛ متوقف شد. اما این موضوع همه تنش‌های دو کشور را دربرنمی‌گیرد.
تفاوت ها و تعارضات سیاسی ایران و عربستان موجب شده تا برخی از کشورها از این موضوع سو‌‌ء‌استفاده کنند. خط و نشان کشیدن عربستان برای ایران، تطمیع و ورود این کشور در مسائل داخلی کشورهای دیگر منطقه، و بی توجهی عربستان به خواسته‌های ایران برای تامین امنیت حجاج ایرانی، مشکلاتی است که روابط دو کشور را بیش از پیش تیره کرده‌است. با این حال ایران چراغ اول را برای بهبود رابطه با عربستان روشن کرد. چندی پیش محمدجواد ظریف وزیر خارجه کشورمان اعلام کرد که ایران قدم اول را برداشته است و اکنون نوبت عربستان است که حسن نیت خود را نشان دهد. گرچه عربستان در طول این سال که از فاجعه منا و کشته شدن مسلمان می‌گذرد، رابطه خوبی با ایران نداشته است و شرایط را به سمتی سوق داد تا تنش‌های میان دو کشور بیشتر هم شود اما در نهایت ماه گذشته اعلام شد که این کشور از ایران هم برای گفت‌وگو درباره مراسم حج سال آینده دعوت کرده‌است. چندی بعد مقامات ایرانی هم ضمن قبول دعوت این کشور، اعلام کردند که هیئتی از ایران در تاریخ هفتم اسفند به عربستان خواهند رفت تا شرایط خود برای حضور در مراسم حج مطرح کنند و در این باره با مقامات این کشور رایزنی‌هایی انجام دهند.
در همین راستا، روز گذشته هم کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس جلسه‌ای برای بررسی استراتژیک و راهبردهای ایران درباره دولت عربستان داشت. سیدحسین نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی وسیاست خارجی، درباره این جلسه اظهار کرد: این جلسه در راستای بررسی استراتژیک و راهبردهای ما درباره دولت عربستان و همچنین نگاه عربستان به مسائل مربوطه برگزار می‌شود. اینکه چطور می‌توانیم راهبردها را نزدیک کنیم و در حال حاضر در چه سطحی از روابط با عربستان هستیم. سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در این باره توضیح داد: روابط عربستان و ایران طی سال‌های اخیر دچار مشکلاتی شده که نمونه بارز آن را می‌توان در توقف اعزام گروه کثیری از حجاج به عربستان برای انجام مناسک حج عمره و تمتع دید. وی با بیان اینکه اقدامات عربستان در منطقه خاورمیانه و سیاست‌های تقابلی در ایران مناسبات طرفین را با مشکلاتی روبرو کرده‌است، گفت: این موضوع در کنار دو اتفاق خیلی ناگوار در ایام برگزاری حج باعث بروز مشکلاتی در مناسبات ایران و عربستان شد. در مورد اول به دو نوجوان ما هتک حرمت و جسارت شد و امنیت حیثیتی و اجتماعی حجاج مورد تهدید قرار گرفت و در حادثه دوم نیز چند صد نفر از حجاج به دلیل بی کفایتی در مدیریت حج به شهادت رسیدند و هنوز مقامات عربستان پاسخگوی این اتفاق نیستند. نقوی حسینی ادامه داد: طبیعی است، ایران از عربستان خواستار جبران مافات جان باختگان و تضمین امنیت‌های بعدی است که در این باره هنوز مقامات عربستانی پاسخ مناسبی نداده‌اند. وی با اشاره به حمایت‌های دولت عربستان از گروه‌های تروریستی و مدیریت تروریسم منطقه گفت: عربستان با تجاوز آشکار به یمن و لشکرکشی نظامی به بحرین برای منطقه مساله‌ساز شده‌است و جمهوری اسلامی نمی‌تواند در این باره سکوت کند. کارشکنی‌های دولت سعودی حتی فاجعه منا ادامه داشته و این کشور هم از پرداخت دیه قربانیان سرباز زده است و حتی محکومان پرونده سقوط جرثقیل را هم تبرئه کرد. در این زمینه هم یک روزنامه اندونزیایی نوشت که قربانیان دو حادثه تلخ حج در سال گذشته احساس می‌کنند، عربستان سعودی آنها را رها کرده‌است.
با این حال چندی پیش نیز وزیر ارشاد اظهار کرده‌بود: به دنبال راه‌هایی برای اعزام حجاج به عربستان هستیم، زیرا این حق شرعی و قانونی مردم ایران است و در صورتی که عربستان شروط ما را که حداقل حفظ حرمت و امنیت و پرداخت دیه شهدای منا است بپذیرد، این امر صورت می‌پذیرد. اما عربستان به ظاهر از ادعای خود دست برنمی‌دارد. مقامات این کشور بارها ایران متهم به کارهایی کرده‌اند که هیچ پایه‌ای ندارد که البته حادثه‌ای که برای سفارت عربستان در تهران افتاد، ملعبه‌‌ای به دست عربستانی‌ها داد تا از این اتفاق نیز استفاده کنند. با این حال مقامات ایران بارها تاکید کرده‌اند که به دنبال ایجاد تنش با عربستان نیستند. علی اکبر ولایتی در این باره در مصاحبه با لوفیگارو گفت: ما طالب تنش با عربستان سعودی و هیچ کشور دیگری نیستیم. به‌ویژه اگر مسئله در مورد کشوری مسلمان و همسایه باشد. ما با عربستان سعودی از طریق خلیج فارس همسایه هستیم. هر دو کشور مسلمانیم. تا جایی که به ما مربوط می‌شود، ما به دنبال تنش نیستیم. اگر ما به دولت قانونی عراق طبق خواست آن کشور کمک می‌کنیم، عربستان سعودی نباید آن را علیه خود تصور کند. این ارتباطی به عربستان سعودی ندارد. دولت‌های قانونی عراق و سوریه به‌طور رسمی اعلام کرده‌اند، از ایران تقاضای کمک کرده‌اند. عربستان سعودی چرا ناراحت است که ایران چنین کاری می‌کند؟ روابط ما با عربستان می‌تواند بهبود یابد و تنش‌ها برطرف شود. ایران به هیچ وجه به دنبال تنش با عربستان سعودی نیست. حتی علاء‌الدین بروجردی رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز پیش از این گفته‌بود که ایران مشکلی با عربستان ندارد و ما آماده گفت‌وگو هستیم.
اما عربستان هنوز هم گامی به سوی ایران برنداشته‌است. در این میان عادل‌الجبیر وزیر امور خارجه عربستان با اینکه اعلام می‌کند کشورش خواستار بهبود رابطه با ایران است اما بازهم ادعاهای کشورش را ادامه می‌دهد و می‌گوید: این رابطه به شرطی بهبود می‌یابد که تهران از حمایت تروریسم دست بردارد. الجبیر بارها ایران به همکاری با تروریسم متهم کرده‌است. کاری که عربستان همواره سردمدار آن بوده و بارها از گروه‌های تروریستی در کشورهای منطقه‌ حمایت کرده‌است. این درحالی است که در حدود دو هفته پیش وزیر خارجه کویت حامل پیامی از سوی کشورهای عربی برای حسن روحانی رئیس جمهوری ایران بود که برخی از احتمال وساطت کویت برای بهبود روابط دو کشور و انتقال پیام عربستان به ایران می‌دادند. امیدی که تحت شعاع اقدامات و اظهارات مقامات عربستانی قرار گرفته‌است.