جذابیتزدایی از فعالیتهای مولد پیامد قطعی برق
گروه اقتصادی-«سال گذشته بیش از ۳۰۰ همت ضرر ناشی از قطع گاز و برق داشتیم.» این عباراتی است که رییس جمهور در نهمین کنفرانس بینالمللی انرژیهای تجدیدپذیر آنرا مطرح کرده است. عباراتی که نشان می دهد ضرر و زیان ناشی از خاموشی برق و قطعی گاز برای فعالان اقتصادی، صنایع و کسب و کارهای کشورمان حدود یک سوم کل بودجه عمومی کشور بوده است. اما پرسشی که پس از شنیدن این عبارت در ذهن بسیار از مخاطبان شکل می گیرد آن است که چرا علی رغم آگاهی از یک چنین تبعات ویرانگری ، همچنان خاموشی ها ادامه دارد و دولت فکری برای عبور از این چالش نکرده است؟ پرسش مهمتر اما راهکارهایی است که باید برای مقابله با یک چنین شرایطی در نظر گرفته شود. تنها در یک مورد از این ضرر و زیان ها، رئیس کمیسیون صنعت اتاق بازرگانی ایران، زیان ناشی از قطع برق و گاز صنایع را بیش از 250 هزار میلیارد تومان اعلام کرده است. علیرضا کلاهی صمدی یادآور می شود:« صادرات محصولات فلزی طی یک سال حدود 8 میلیارد دلار کاهش یافت و خسارت روزانه عدم فعالیت معدن حدود 41 هزار تومان، صنعت آشامیدنی 388 میلیارد تومان و چرم حدود 615 میلیارد تومان است..» یکی از راه حل های دولت برای این منظور صدور مجوز واردات برق توسط صنایع بزرگ است. دیروز معاون انتقال و تجارت خارجی توانیر اعلام کرد: صنایع بزرگ می توانند با استفاده از خطوط تبادلی شبکه، نسبت به واردات برق مورد نیاز خود از آذربایجان و ترکیه اقدام کنند. تجارت برای آگاهی از ابعاد گوناگون این آسیب ها سراغ تحلیلگران رفته تا به پرسش های طرح شده پاسخ دهد.
دورنمایی از آینده وجود ندارد
حمید رضا صالحی نایب رییس کمیسیون انرژی اتاق تهران در گفتگو با تجارت درباره ضرر و زیان ناشی از قطع برق و گاز در کشورمان می گوید:« اصولا هر بخش اقتصادی برای ایجاد ارزش افزوده و تاثیرگذاری باید اقدام به نوآوری و سرمایه گذاری روی زیر ساختها کند، در این زمینه ایران نه در حوزه احداث نیروگاه ها و تولید برق و نه در بخش بهسازی و نوسازی میادین گاز خود سرمایه گذاری مناسبی صورت نداده است. کار به جایی رسیده که با ناترازی 32 هزار مگاواتی برق و افت شدید فشار در میادین گازی مواجه شده ایم. نتیجه این ناترازی ها و کمبود خود را در قطعی برق و گاز و ضرر و زیان شدید صنایع نشان داده است. »
صالحی ادامه می دهد:« این خاموشی ها باعث ضرر ده ها میلیارد دلاری در بخش های مختلف شده است. تنها در صنایع فلزی بر اساس اعلام رییس کمیسیون صنایع اتاق، ضرر و زیانی 8میلیارد دلاری نصیب کشور شده است. این اعداد در بخش های کشاورزی، پتروشیمی ها، صنایع کوچک و کسب و کار عادی و روتین شهروندان آسیب های زیادی را نصیب کشور کرده است. نتیجه این رویکرد و این رویه باعث می شود سرمایه گذاری در اقتصاد ایران کاهش پیدا کرده و زمینه برای افزایش اقبال به فعالیت های سوداگرانه به جای رویکردهای مولد بیشتر می شود.»
صالحی در پاسخ به این پرسش که برای مقابله با این رویکرد چه باید کرد؟ می گوید:« موضوع اصلی ورود سرمایه های بخش خصوصی به اقتصاد انرژی به خصوص صنعت برق کشور است. در شرایطی که ایران با معضل تحریم های اقتصادی روبه روست و دولت و شرکت های خارجی امکان سرمایه گذاری در احداث نیروگاه و تولید برق را ندارند، این بخش خصوصی است که می تواند گامهای بلندی در این زمینه برداشته و به دولت برای رفع ناترازی ها در حوزه برق و سایر گونه های انرژی کمک کند. اما متاسفانه زمینه های مشارکت و ورود بخش خصوصی در این حوزه سرنوشت ساز فراهم نشده است. »
این تحلیلگر در بیان چرایی دخالت های دولت در حوزه صنعت برق می گوید:« از منظر اقتصادی قیمت گذاری در هر بازاری منوط به تعادل در بازار عرضه و تقاضاست یعنی این عرضه و تقاضاست که باید تعیین کند، نرخ فلان کالا یا خدمات چقدر باید باشد. اما در این مورد خاص دولت قیمت گذاری دستوری برق را در دست دارد و اجازه نمی دهد بازار بر اساس عرضه و تقاضا مسیر خود را تعیین کند. در این شرایط طبیعی است که بخش خصوصی رغبتی به سرمایه گذاری در این حوزه نداشته و از مسیر سرمایه گذاری در این حوزه خارج می شود. این در حالی است که دولت می تواند در نخستین گام، تامین برق صنایع بزرگ را به بخش خصوصی سپرده و اجازه دهد، نرخ مورد نظر بر اساس مذاکرات صورت گرفته فی مابین دو طرف تعیین شود. »
صالحی در پایان می گوید:«بسیاری از صنایع کشورمان که با ضرر و زیان چند میلیارد دلاری به دلیل قطعی برق مواجه هستند، حاضرند چند میلون دلار صرفق خرید برق از بخش خصوصی کنند و با معضل خاموشی ها مواجه نشوند. درشرایط فعلی نیز دولت ضمن سرمایه گذاری در حوزه احداث نیروگاه ها و استفاده از انرژی های تجدید پذیر باید زمینه ورود بخش خصوصی به این حوزه را فراهم سازد. بدون مشارکت بخش خصوصی نمی توان همه نیاز کشور به برق و گاز را در کوتاه مدت برطرف ساخت.»
خاموشی صنایع گرهی از مشکل کمبود برق و گاز باز نمی کند
دیگر کارشناس حوزه انرژی کشورمان که به این بحث ورود می کند ، حسین امیر فاضلی است که هشدار می دهد بدون سرمایهگذاری فوری در میادین گازی، ایران با بحران شدید گاز و برق در زمستانهای پیشرو مواجه خواهد شد. به گفته این تحلیلگر، اگر طی ۳ تا ۵ سال آینده حدود ۷۰ میلیارد دلار در این حوزه سرمایهگذاری نشود، تولید روزانه گاز به ۵۰۰ میلیون مترمکعب کاهش مییابد، در حالیکه مصرف زمستانی بخش خانگی به ۶۵۰ تا ۷۰۰ میلیون مترمکعب میرسد. در این شرایط حتی با قطع گاز صنایع بزرگ، تامین نیاز خانوارها ممکن نخواهد بود.
امیر ضفاضلی یادآور می شود:« تنها راه حل این بحران، کاهش ۳۰ درصدی سهم گاز در گرمایش خانگی طی ۳ سال و ۵۰ درصدی طی ۵ سال است. این کاهش باید با جایگزینی برق محقق شود، بهطوری که برق مورد نیاز از طریق نیروگاههای خورشیدی و برای ساعات پیک از نیروگاههای ذخیرهسازی تامین شود.»
او تاکید می کند:»« اصلاح الگوی مصرف برق و گاز، راهحلی اجتنابناپذیر است و بدون آن، مشکلات دیگر بهراحتی حل نمیشوند. پیشنهادهای او شامل تعیین الگوی مصرف منطقهای (مثلا برق برای مناطق گرمسیری همچون خوزستان و گاز برای مناطق سردسیری همچون تبریز)، محاسبه هزینه بر اساس قیمت جهانی برای مصرفکنندگان پرمصرف و ثبت آن بهعنوان بدهی، و اعطای اعتبار انرژی به مشترکین کممصرف است. همچنین، ارسال پیامک روزانه به مشترکان با وضعیت مصرف و بدهی یا اعتبار، شفافیت ایجاد و انگیزه کاهش مصرف را افزایش میدهد.»
میرافضلی همچنین تشویق کممصرفها با ارایه اعتبار انرژی بهصورت شارژ حساب برای خرید از فروشگاههای زنجیرهای یا هزینههای درمانی و آموزشی؛ جریمه پرمصرفها با دادن یک ماه فرصت جبران و در صورت عدم پرداخت، صدور اخطار قطع را به عنوان دیگر راهکارها مطرح کرده و خواتار توجه به این ضرورت ها می شود..
صدور مجوز واردات برق برای صنایع بزرگ
برای عبور از چالش کمبود برق اما دولت راهبردهای را تدارک دیده که یکی از آنها صدور مجوز برای واردات برق توسط صنایع بزرگ است. دیروز معاون انتقال و تجارت خارجی توانیر اعلام کرد: صنایع بزرگ می توانند با استفاده از خطوط تبادلی شبکه، نسبت به واردات برق مورد نیاز خود از آذربایجان و ترکیه اقدام کنند.
به گزارش گروه اقتصادی به نقل از توانیر، محمد اله داد با اشاره به صدور مجوز واردات برق صنایع بزرگ از آذربایجان و ترکیه، این اقدام را به منظور تامین انرژی پایدار و کاهش فشار بر شبکه سراسری برق و در جهت تحقق شعار سال با عنوان “سرمایه گذاری برای تولید” عنوان کرد. وی همچنین اظهار داشت: این مجوز امسال صادر شده و بر اساس آن صنایع می توانند با نرخ توافقی و با استفاده از ظرفیت تبادلی شبکه، از این دو کشور برق وارد کنند و صنایعی که از این طریق تامین انرژی شوند به میزان واردات برق از مشارکت در برنامه های مدیریت بار معاف می شوند. معاون انتقال و تجارت خارجی توانیر با اشاره به بهرهگیری از پست و خط تبادلی HDVC به ظرفیت ۵۰۰ مگاوات در ترکیه، تاکید کرد: «به لحاظ فنی محدودیتی برای واردات برق از این کشور وجود ندارد.»باید دید با اتخاذ این راهبرد می توان به ناترازی موجود در حوزه تامین برق و گاز صنایع پایان داد یا اینکه در سال 1404 نیز خسارات صنایع و کسب و کارها از خاموشی های برق و قطعی گاز ادامه دار خواهد بود.