ایران و عربستان در ۲ مسیر متفاوت

دولت اروپایی سوئیس به‌عنوان حافظ منافع ایران و عربستان تعیین شد و به ‌این ترتیب سفارت این کشور غربی مسئولیت حفظ منافع این دو کشور اسلامی را در تهران و ریاض به‌عهده گرفت. روابط جمهوری اسلامی ایران و عربستان در سال 1394 ودر پی ورود خودسرانه برخی افراد به سفارت رژیم آل‌سعود در تهران قطع شد. هرچند رسانه‌های منطقه و جهان به‌سادگی از کنار خبر گشایش دفاتر منافع ایران و عربستان در سفارتخانه‌های سوئیس در تهران و ریاض عبور کردند، اما این خبر می‌توانست تیتر اول همه رسانه‌های جهان باشد. اهمیت این خبر در این است که یک کشور اروپایی که با فرهنگ و آداب وسنن کشورهای اسلامی بیگانه است، به‌عنوان حافظ منافع دو کشور اسلامی انتخاب می‌شود. این امر اگر از زاویه ادبیات غرب مورد توجه قرار گیرد، یک امر کاملا طبیعی تلقی می‌شود، اما اگر از زاویه اسلامی به آن نگریسته شود، از وجود یک شکاف عمیق در پیکره جهان اسلام حکایت دارد. در اینکه عربستان یک کشور غیردموکراتیک و فاقد الگوهای یک کشور متمدن است، هیچ‌شکی نیست، زیرا رفتار تهاجمی این کشور با همسایگان خود به وحدت جهان اسلام آسیب رسانده، اما اینکه‌ این کشور به جای انتخاب یک کشور اسلامی برای حفاظت از منافع خود در تهران یک کشور اروپایی را انتخاب کرده، نشان می‌دهد که عربستان از حوزه جهان اسلام خارج شده است. انتظار می‌رفت ایران و عربستان به‌موازات هم و به‌صورت توافقی یک کشور بی‌طرف اسلامی را برای حفاظت از منافع خود انتخاب می‌کردند، اما انتخاب سوئیس نشان داد که عمق اختلافات این دو کشور اسلامی بسیار وسیع است. عربستان ثابت کرد که در مسیری کاملا متفاوت از منافع جهان اسلام گام برمی‌دارد و بدون توجه به رفتارهای سیاسی پرخاشگرانه خود تلاش دارد منافع ملت‌های مسلمان منطقه را فدای اهداف بلندپروازانه خود سازد. کشتار مردم بی‌دفاع یمن، جریان‌سازی علیه قطر و ایران، و دخالت تخریبی در مسائل سوریه، عراق و لبنان بخشی از سیاست‌های ریاض است که در راستای منافع آمریکا و رژیم‌صهیونیستی قرار دارد. حجم سیاسی و فرهنگی عربستان در حدی نیست که بتواند تغییراتی در ژئوپولتیک منطقه‌ ایجاد کند، بلکه ‌این کشور به‌صورتی نیابتی اهداف راهبردی آمریکا و لابی صهیونیستی را در منطقه عملیاتی می‌کند. ایران در طول سال‌های گذشته تلاش کرد تا پل‌های تخریب‌شده بین ریاض و تهران را ترمیم کند، اما ظاهرا عربستان نمی‌تواند خارج از اراده آمریکا و غرب نقشی در راستای حل بحران‌های منطقه‌ ایفا کند. لذا به‌نظر می‌رسد انتخاب سفارت کشور اروپایی سوئیس به‌عنوان حافظ منافع ایران و عربستان نشان می‌دهد حداقل در کوتاه‌مدت امید چندانی برای بهبود روابط دو کشور وجود ندارد. انتظار نمی‌رود که بحران‌های منطقه در پرتو ادامه سیاست‌های تهاجمی عربستان و نقشی که‌ این کشور در گسترش اختلافات منطقه‌ای ایفا می‌کند، به‌زودی خاتمه یابد.
* کارشناس جهان عرب