روزنامه شرق
1396/09/02
عقبنشيني در لبنان
17 روز بعد از استعفای بحثبرانگیز سعد الحریری نخستوزیر لبنان از تریبون تلویزیون العربیه در خاک عربستان، سهشنبهشب و در آستانه روز استقلال لبنان او در نهایت به کشورش بازگشت. سؤالهای بسیاری همچنان بیجواب مانده است و لبنان حالا یکی از پیچیدهترین شرایط سیاسی سالهای اخیر خود را پشت سر میگذارد. حریری که بهمحض ورودش به لبنان راهی مقبره پدرش شد که در سال 2005 در انفجاری کشته شد، ساعاتی بعد یعنی صبح روز گذشته و پس از دیدار با میشل عون، رئیسجمهوری لبنان و نبیه بری، رئیس پارلمان این کشور اعلام کرد که به درخواست عون استعفای خود را به تعویق انداخته است: «امروز استعفای خود را تقدیم رئیسجمهور کردم اما او از من خواست به منظور گفتوگو درباره دلایل و زمینه سیاسی این تصمیم، آن را به تعویق بیندازم و من نیز موافقت کردم».نخستوزیر لبنان كه پيش از اين تأكيد كرده بود از استعفايش عقب نمينشيند در اولین توییت خود پس از بهتعویقانداختن استعفا نوشت: «لبنان امانت گرانبهایی است که ملت لبنان آن را نزد تمامی احزاب، جریانها و رهبران به ودیعه گذاشتهاند. پس جایز نیست درخصوص این امانت کوتاهی کرد. خداوند لبنان و مردم خوب آن را حفظ کند». پس از اعلام خبر بهتعویقافتادن استعفای سعد حریری، هزاران نفر از هواداران او با دردستداشتن پرچمهای آبیرنگ حزب المستقبل در اطراف خانه او در مرکز بیروت گرد هم آمدند. برخی از طرفداران او میگفتند صرف حضور او در لبنان برای این کشور ثبات به همراه میآورد. نخستوزير لبنان در جمع هوادارانش گفت: من با شما میمانم تا با یکدیگر «خط دفاع» از لبنان، ثبات و عربیت آن باشیم.
در روزهای اخیر حریری از عربستان سعودی به فرانسه سفر و با امانوئل مکرون رئیسجمهوری این کشور دیدار کرد؛ او سپس سهشنبهشب به قاهره رفت و با عبدالفتاح السیسی رئیسجمهوری مصر درباره تحولات لبنان گفتوگو کرد و سپس به قبرس رفت و از آنجا راهی لبنان شد. این در حالی است که همزمان اجلاس فوقالعاده اتحادیه عرب برای اعلام همبستگی با عربستان سعودی و اعتراض به نفوذ ایران در خاورمیانه و برای خلع سلاح حزبالله لبنان برگزار شد؛ اجلاسی که رئیسجمهوری لبنان روز گذشته و در سخنرانی خود به مناسبت فرارسیدن روز استقلال لبنان به آن چنین واکنشي نشان داد: «پیام من به برادران عرب این است: برخورد با مسائل لبنان مستلزم بهکارگیری عقلانیت و خردورزی است و هر راهکار جایگزینی لبنان را به سمت آتش میکشاند». میشل عون در بخش دیگری از سخنانش از بازگشت حریری به لبنان به عنوان احیای «کرامت وطن» یاد کرد و به اتحادیه عرب هشدار داد که استقلال و وحدت لبنان را حفظ کند: «مردم لبنان با وحدت خود، سختیهای زیادی را پشت سر گذاشتهاند و باید آن را حفظ کنند. بر دورماندن لبنان از تنشها و درگیریهای خارجی تأکید میکنم زیرا ما برای استقلال کشور بهای بسیاری پرداختیم».
استعفای غیرمنتظره حریری در روز چهارم نوامبر نهتنها لبنان بلکه کل منطقه را در شوک فرو برد و گمانهها درباره تحتفشار قرارگرفتن او از سوی عربستان برای این استعفا بالا گرفت، بهویژه از آن جهت که حریری بدون هیچ سابقه جدی در انتقاد از حزبالله لبنان، دلیل استعفای خود را دخالت ایران در این کشور عنوان کرده بود و حزبالله لبنان را به عنوان یک نیروی نظامی جدای از ارتش لبنان و تحت حمایت حکومت ایران مورد انتقاد شدید قرار داده بود. به نظر میرسید آنچه سعد حریری در نطق استعفایش بر آن تأکید کرد، بازگوکننده مواضع ماههای گذشته مقامات عربستانی بود و نه دیدگاه حریری در دوران نخستوزیری.
حالا بهتعویقافتادن استعفای سعد حریری دستکم فرصت تنفسی کوتاه برای کشوری است که در سالهای اخیر مشغول مبارزه برای دفع ترکشهای جنگ داخلی کشور همسایهاش سوریه بوده و پیشتر طعم اختلافات فرقهای را به تلخی چشیده است. مقامات لبنانی پیشتر اعلام کرده بودند که استعفای سعد حریری را فقط از داخل خاک لبنان میپذیرند و حزبالله نیز موضعی مشابه داشت. در واقع رویکرد حزبالله به این بحران سیاسی در سخنرانی دهم نوامبر سیدحسن نصرالله، دبیرکل این گروه، خلاصه شد. سخنرانی حسن نصرالله بر چندین نکته متمرکز بود که مهمترین آن تحتفشار قرارگرفتن سعد حریری از سوی عربستان سعودی و همچنين هشدار درباره حمله اسرائیل و تلاش عربستان سعودی برای ایجاد شکاف در میان مردم لبنان بود.
در این میان یکی از تحلیلگران منطقه که به محافل سعودی هم نزدیک است به شرط ناشناسماندن در گفتوگو با المانیتور، استعفای سعد حریری را حرکت اشتباه ریاض خوانده است. به گفته این تحلیلگر: «حزبالله لبنان با موضعگیری خود در دفاع از حاکمیت لبنان مشروعیت بیشتری از این اتفاق کسب کرد. شهرت حزبالله بههیچوجه تحت تأثیر این رویداد قرار نگرفت». سعد حریری در میان جوانان لبنانی طرفداران زیادی دارد و روز یازدهم نوامبر هم هزاران لبنانی در ماراتن سالانه این کشور حضور داشتند و با دردستداشتن پلاکاردهایی خواستار بازگشت حریری شدند. نصرالله هم با درک این محبوبیت درست مثل بقیه مقامات سیاسی و مردم عادی لبنان در سخنرانی خود خواستار بازگشت سعد حریری به لبنان شد. حسام مطر، کارشناس روابط بینالملل و امور حزبالله هم بر این باور است که حزبالله میخواهد مصالحهای را که در پی انتخاب میشل عون در انتخابات سال 2016 حاصل و به تشکیل کابینهای با 30 عضو منجر شد، حفظ کند: «این دولت، روند سیاسی را با تصویب بودجه احیا کرد و با ایجاد ثبات نسبی در کشور احساسی مثبت برقرار کرد. حزبالله همین را میخواهد».
بهگفته برخی از کارشناسان لبنان اکنون با تهدیدات بسیاری روبهروست و خلأ سیاسی این روزهای این کشور میتواند با رویدادهای ناخوشایندی پر شود. این دسته از ناظران میگویند اسرائيل از سال 2006 خود را آماده جنگ با حزبالله میکند و از سال 2011 به این سو نفوذ ایران در سوریه و عراق افزایش یافته و حالا با شکست نسبی داعش در منطقه به نظر میرسد آمریکا با همراهی برخی کشورهای حاشیه خلیجفارس مصمم است نفوذ ایران را محدود کند و بهراهانداختن جنگی در لبنان میتواند آنها را یک قدم به این هدف نزدیکتر کند. لبنان در دهههای ١٩٧٠ و ١٩٨٠ درگیر جنگ داخلی بین گروههای مختلف قومی، مذهبی و سیاسی بود که تلفات و خسارات سنگینی به این کشور وارد كرد. جنگ داخلی براساس توافقنامه طائف به میانجیگری عربستان سعودی خاتمه یافت. طبق این توافقنامه قرار شد تمامی گروههای مسلح لبنان خلع سلاح شوند و حفظ امنیت داخلی و خارجی این کشور به ارتش و نیروهای دولتی واگذار شود اما به دلیل اشغال بخشی از جنوب لبنان، به حزبالله اجازه داده شد تا زمان تخلیه خاک لبنان، به منظور مقابله با پیشروی احتمالی اسرائیل یک تشکل نظامی باقی بماند. ارتش اسرائیل در سال ٢٠٠٠ میلادی جنوب لبنان را ترک کرد.
سایر اخبار این روزنامه
ژنرال خاورمیانه
جنگ و اینک صلح
مسئولیت سپنتا نیکنام ایراد فقهی ندارد
نابودی داعش اثبات «ما میتوانیم»
عقبنشيني در لبنان
خطر بیخ گوش اقتصاد ایران
زلزلههای حتمی خانههای پوشالی
به برخی روستاها هنوز امدادرسانی نشده است
8 هزار بيمه بيكاري صحرايي، وعده ربيعي
استارتآپهای روستایی، بستر توسعه
3 سناریوی پیشِروی اوپک
فقر آب، تهدید امروز و آینده