سانچی و افکار عمومی جریحه‌دار

بالاخره بعد از گذشت یک هفته خبر رسید نفتکش ایرانی حادثه دیده در آب‌های چین غرق شد و همه خدمه آن جان باختند. این حادثه تلخ افکار عمومی در ایران را به شدت جریحه‌دار کرد که نمود آن را در نوشته‌های کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی و عکس‌ها و تصاویر منتشر شده توسط آنها می‌بینیم. حادثه خبر نمی‌کند و همواره ممکن است حوادثی نظیر آنچه برای نفتکش سانچی رخ داد، اتفاق بیفتد، اما لازم بود چند نکته را در باب مدیریت بحران و تسلا دادن به بازماندگان و مردم ایران رعایت می‌کردیم. اولین نکته این است که ما باید با مردم صادق باشیم. با مردم کوچه و بازار که حرف می‌زنیم می‌گویند از همان اول مشخص بود نفتکش غرق می‌شود و خدمه آن جان می‌بازند، اما این را به مردم نگفتند و به خانواده‌های دریانوردان امید واهی دادند. چرا با مردم شفاف نیستیم و یک حادثه را تا این اندازه شوک‌آور می‌کنیم؟ نکته دوم این است که باید طوری گزارش دهیم و با مردم حرف بزنیم که آنها متقاعد شوند تلاش‌های لازم برای نجات سانچی انجام شده است. با شائبه‌هایی که در مورد عدم همکاری چینی‌ها در خاموش کردن نفتکش ایرانی وجود دارد، برای مردم این سوال مطرح شده که تلاش‌های لازم چه از نظر دیپلماتیک و چه از نظر فنی برای خاموش کردن آتش سانچی و نجات خدمه آن انجام نشده است. نکته سوم در مورد غرق شدن نفتکش ایرانی، پیدا کردن و معرفی مقصر حادثه است. نفتکش‌ها به سیستم‌های ایمنی و ردیاب‌هایی با حداقل خطا مجهز هستند. نمی‌توان پذیرفت سانچی مقصر تصادف بوده، بلکه مشخص است کشتی چینی حادثه آفریده است. حال در نظر بگیرید اتفاق در آب‌های چین افتاده، خود چینی‌ها هم مقصر بوده‌اند، اما حاضر نشده‌اند آتش را خاموش کنند و ما مجبور به قرض گرفتن کشتی آتش‌خوار از ژاپن شده‌ایم. مردم می‌پرسند چشم‌بادامی‌هایی که با حجم بالای تجارت با ایران سود‌های هنگفت می‌برند، چرا به ایران کمک نکردند و آنقدر تعلل کردند که سانچی سوخت و نابود شد و داغ مردن دریانوردان بر دل ما نشست؟ نکته چهارم در این باره این است که ما باید به مردم اطمینان دهیم که حادثه تکرار نمی‌شود. مردم اکنون نگرانند که مدام حادثه از پی حادثه اتفاق بیفتد. همین یکی دو سال اخیر را بررسی کنید. پلاسکو سوخت و فروریخت، قطاری تصادف کرد، معدنکاران در معدن جان سپردند، اتوبوس‌های دانش آموزان واژگون شدند و هزار و یک اتفاق تلخ دیگر رخ داد. به این صورت مردم می‌ترسند و نگران می‌شوند که حوادث تکرار شود. باید به مردم اطمینان داد که با اتخاذ روش‌ها و اندیشیدن تمهیداتی جلو تکرار حوادث گرفته می‌شود. دومینوی حوادث تلخ روح و روان مردم را آزرده و آنها را نسبت به آینده بدبین می‌کند. رفتار ما در حوادث می‌تواند اطمینان ساز یا مردد کننده باشد. باید با رفتار درست بی‌اعتمادی را تبدیل به اعتماد کنیم.
* جامعه شناس