بازی رو از من بگیر!

زیر چشم هایش گود افتاده، انگشت هایش تیک گرفته و انگار همیشه در حال فشار دادن دکمه های دسته بازی است! بیشتر زندگی اش را پای بازی های رایانه ای، کنسول، پلی استیشن و بازی های موبایلی می گذراند. او یک معتاد است اما خودش خبر ندارد. معتادی که روزهای آغازین سال جدید میلادی، کارشناسان سازمان جهانی بهداشت را قانع کرد تا این بیماری را به عنوان یک اختلال روان شناسی به رسمیت بشناسند. بیایید نگاهی روان شناسانه و دقیق به این اختلال داشته باشیم.
کودکان و نوجوانان در خطر هستند یکی از مورد توجه ترین تغییراتی که در نسخه اخیر طبقه بندی بین المللی بیماری ها (ICD-11) لحاظ شده است، «اختلال بازی های دیجیتالی» است. پیشتر نیز موضوع اعتیاد به اینترنت و بازی های دیجیتال و به رسمیت شمردن آن ها به عنوان یک بیماری مورد بحث متخصصان بوده است. راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) که انجمن روان پزشکان آمریکا منتشر می کند، در ویرایش پنجم خود (2013) برای نخستین بار اختلال بازی های اینترنتی را در زمره بیماری های روان پزشکی وارد کرد اما آن را در بخش اختلالاتی قرار داد که هنوز رسما پذیرفته نشده و نیاز به مطالعات بیشتر دارد. در سراسر دنیا افراد مختلفی از بازی های دیجیتالی به عنوان نوعی تفریح و سرگرمی استفاده می کنند اما مشکل از جایی شروع می شود که این بازی ها از حالت تفریح و گذران اوقات فراغت خارج می شود و بخش اعظمی از زندگی فرد را در برمی گیرد. اگرچه به گفته سخنگوی سازمان بهداشت جهانی، هنوز زود است که گستره مشکل را پیش بینی کنیم و هنوز اطلاعات کافی درباره این بیماری و عوامل انتشار آن در سطح جمعیتی گردآوری نشده، اما احتمالا کودکان و نوجوانان بیشتر در معرض این خطر قرار دارند. هرچند برای دسترسی به جزئیات دقیق و کامل این اختلال باید تا زمان انتشار رسمی (ICD-11) صبر کنیم اما با توجه به اهمیت مسئله و این که پیشتر نیز متخصصان مختلف در زمینه اعتیاد به اینترنت و بازی های دیجیتال و اینترنتی، ابراز نگرانی کرده اند، در این مقاله سعی می کنیم به زبان ساده این قبیل اختلالات و آثار آن ها را بر زندگی نوجوانان توضیح بدهیم.   از کجا بفهمیم دچار این اختلال شده ایم؟ به گفته سخنگوی سازمان بهداشت جهانی، مشخصه الگوی رفتاری مربوط به بازی های دیجیتالی یا ویدئویی، ضعف اراده و اختیار و اولویت دادن زیاد به بازی در قیاس با فعالیت های دیگر است به حدی که با وجود پیامدهای منفی آن، بازی بر دیگر فعالیت ها و علایق فرد مقدم باشد. همچنین در دستورالعمل اولیه تشخیصی بیان شده که فرد باید حداقل یک سال «اشتغال غیر عادی ذهنی» با بازی داشته باشد. بنابراین اگر شما اشتغال ذهنی غیرعادی با بازی ها دارید و علی رغم میل تان نمی توانید دست از بازی بکشید و با این که می دانید کارهای مهم تری دارید مدام به سمت آن ها کشیده می شوید، احتمالا در دام این اعتیاد گرفتار شده اید. البته مانند هر اعتیاد دیگری ممکن است، در قدم اول «انکار» اتفاق بیفتد یعنی ممکن است از نظر خودتان هیچ مشکلی وجود نداشته نباشد و شما فقط مانند دیگر همسالان تان از بازی ها لذت می برید. در این شرایط پاسخ به سوالات زیر می تواند به شما کمک کند که متوجه شوید آیا واقعا مشکلی وجود دارد یا خیر:  آیا روال زندگی شما به هم ریخته است؟ به طور مثال در ساعاتی که باید درس بخوانید، غذا بخورید، معاشرت کنید، استراحت کنید و بخوابید مشغول بازی کردن هستید؟ آیا برای لذت بردن از بازی ها مجبورید بیش از گذشته بازی کنید؟  آیا به اندازه قبل به درس و فعالیت های دیگر علاقه ندارید و ترجیح می دهید به جای همه آن ها بازی کنید؟  آیا برای اجتناب از جروبحث با والدین درباره بازی به دروغ گویی و پنهان کاری رو می آورید؟
 آیا بیش از پیش احساس اضطراب و بی قراری، تحریک پذیری و خشم دارید؟
آیا زمانی که در بازی ها شکست می خورید به شدت بی قرار، عصبانی و تحریک پذیر می شوید؟


 آیا مدام بر سر این قضیه با پدر و مادر خود جر و بحث می کنید؟
چرا بازی های دیجیتالی نوعی اعتیاد است؟ برای پاسخ به این سوال باید ابتدا با تعریف اعتیاد و علایم آن آشنا شویم. اعتیاد در واقع نوعی الگوی رفتاری است که چند علامت مهم دارد از جمله: اشتغال فکری وسواس گونه درباره موضوع اعتیاد، احساس اجبار برای انجام دادن رفتار اعتیادی، ضعف اراده و اختیار، تداوم و حتی تشدید رفتار با وجود آسیب ها و پیامدهای منفی آن، صرف وقت قابل توجه، علایم ترک (بی قراری، تحریک پذیری، اضطراب و...)، تلاش ناموفق برای کنترل و ترک، اختلال در عملکرد و فعالیت های اجتماعی، تحصیلی، شغلی، خانوادگی و.... در تعریف اولیه ای که از «اختلال بازی های دیجیتال» ارائه شده این علایم گنجانده شده است. جالب است بدانید اعتیادهای رفتاری، همان بخش ها و مدارهایی را در مغز فعال می کنند که در اعتیاد به مواد فعال می شوند. بنابراین در اعتیاد به بازی های دیجیتالی، مغز شما همان حالت هایی را که در اعتیاد به مواد مخدر دارد، تجربه می کند. راهکارهای ترک اعتیاد به بازی های دیجیتالی در قدم اول باید بپذیرید که یک مشکل جدی وجود دارد که باید حل شود. صادقانه مشکل خود را با والدین تان یا یک فرد مطمئن در میان بگذارید و از آن ها کمک بخواهید. سود و زیان اعتیاد به بازی ها و ترک این اعتیاد را روی کاغذ بنویسید. این سود و زیان ها می تواند شامل حوزه های فردی، جسمانی، روانی، هیجانی، خانوادگی، تحصیلی، مالی، اجتماعی و... باشد. سودهای ترک اعتیاد را روی فلش کارت هایی یادداشت کنید و مدام (به خصوص در زمان های وسوسه) آن ها را مرور کنید. برای مدتی از هر چیزی که تداعی کننده بازی هاست، اجتناب کنید. در این مدت می توانید گوشی   یا رایانه تان را به والدین تان بسپارید. یک فهرست از فعالیت های لذت بخش مورد علاقه تان (مانند ورزش کردن، مطالعه، گردش در طبیعت، رفتن به سینما و...) برای خود تهیه کنید و برای انجام آن ها برنامه ریزی روزانه و هفتگی داشته باشید. هر زمان وسوسه بازی به سراغ تان آمد درباره احساسات، افکار و وسوسه های تان با یک فرد مورد اعتماد صحبت کنید. انواع روش های آرام سازی و مراقبه را بیاموزید و از آن ها برای رهایی از اضطراب و بی قراری استفاده کنید. به توانایی خود برای غلبه بر این مشکل اعتماد کنید و به موفقیت های خود، هرچند کوچک پاداش دهید. در نهایت فراموش نکنید مانند هر بیماری دیگری، بهترین راه درمان مراجعه به متخصص است. خجالت را کنار بگذارید، به یک روان شناس یا روان پزشک مراجعه و درخواست کمک کنید.  
آسیب های بازی های دیجیتالی زمانی که استفاده از بازی های دیجیتالی به صورت یک اعتیاد ظاهر می شود با انواعی از مشکلات روان شناختی، خانوادگی، اجتماعی و تحصیلی همراه می شود. از شایع ترین علایم روانی، می توان به بی قراری های ذهنی و روانی، اضطراب و استرس، افسردگی و کج خلقی، افکار وسواسی درباره بازی، احساس خشم و رفتارهای پرخاشگرانه، اختلال در خواب و اختلال در تمرکز و توجه، اشاره کرد. مشکلات خانوادگی، جر و بحث و مشاجرات روزانه با والدین، کاهش فعالیت های اجتماعی، انزوا، پایین آمدن اعتماد به نفس، کاهش فعالیت بدنی، مشکلات مالی به دلیل هزینه  بازی ها، افت تحصیلی و نداشتن علاقه به درس و مطالعه و... از دیگر مشکلاتی است که این قبیل اختلالات برای افراد ایجاد می کنند. منابع مرکز تحقیقات بازی های دیجیتال (دایرِک) | تابناک| شبستان| تارنمای Newzoo | بنیاد ملی بازی های رایانه ای