تحول در روابط ایران و هند

هند و ایران دارای مشترکات فرهنگی عمیقی هستند که ریشه در دل تاریخ دارد. تاثیر تاریخی زبان فارسی در هند و جمعیت بزرگ مسلمانان و به خصوص شیعیان هند، موجب شده است که ارتباطی عمیق بین ایران و هند برقرار باشد. همچنین کشور هند در سال‌های اخیر از لحاظ تکنولوژی پیشرفت‌های چشمگیری داشته است. همچنین این کشور یکی از مهم‌ترین مشتریان تجاری ایران در زمینه مواد اولیه است و ایران هر ساله میلیاردها دلار مواد خام نفتی و مواد معدنی به این کشور صادر می‌کند. این مراودات در سال‌های تحریم به‌رغم وجود تحریم‌ها برقرار بوده و می‌توان گفت در زمینه تجارت یکی از شرکای اصلی تجارت ایران کشور هند است. از لحاظ دیپلماسی کشور هند یک کشور قوی در عرصه بین‌الملل محسوب می‌شود که در محافل بین‌المللی از نفوذ زیادی برخوردار است. هند یکی از بنیانگذاران جنبش غیر متعهدها به شمار می‌آید از این رو در معادلات جهانی از قدرت تاثیرگذاری فراوانی برخوردار است در نتیجه جمهوری اسلامی ایران تلاش دارد به شکلی موازنه قدرت خود را بین بلوک‌های قدرت و جریانات مختلف تاثیرگذار در مجامع بین‌المللی برقرار سازد. از بعد جغرافیا نیز هند به دلیل همجواری با دو کشور همسایه ایران یعنی افغانستان و پاکستان، به‌رغم رقابت‌هایی که با پاکستان دارد اما نقش بسزایی در متعادل کردن قدرت در منطقه داشته است. از ابعاد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و آموزش، کشور هند پیشرفت‌های زیادی داشته تا حدی که به طور نمونه در بحث آموزش، این کشور دانشگاه‌های مطرحی در سطح جهان دارد که از لحاظ رتبه‌‌بندی آموزشی در سطح بسیار بالایی قرار گرفته‌اند. مجموع این خصوصیات موجب می‌شود تا طرفین برای تعاملات در سطوح مختلف و مباحث گوناگون اشتیاق داشته و سعی در توسعه روابط در سطوح بالا داشته باشند. پیش از این نیز ما روابط خوب و دوستانه‌ای با کشور هند داشته‌ایم اما اکنون با سفر رئیس‌جمهور ایران به هند، می‌توان گفت فصل نوینی در روابط ایران و هند آغاز شده است. می‌توان گفت این سفر در راستای اهداف برجام و ایجاد تنوع در روابط بین‌الملل صورت گرفته است. کشور هند در سال‌های اخیر روابط گسترده‌ای با آمریکا داشته است حتی در گذشته ارتباط نزدیکی با شوروی سابق داشته و این ارتباط تا به امروز همچنان با روسیه ادامه پیدا کرده است. و این ارتباطات بر اساس همان مشی جنبش غیرمتعهدها پیش رفته و سیستم دیپلماسی هند هرگز این کشور را وابسته به یکی از این دو قدرت نکرده است. کشور هند همواره به عنوان یک کشور قدرتمند از لحاظ سیاسی و نظامی در جهان مطرح بوده و حتی در زمینه هنر نیز سینمای هند با سینمای آمریکا رقابت می‌کند. تمام این خصوصیات کشور هند موجب گردیده این کشور تابع محض قدرت‌ها نگردد و کشوری مستقل باشد. البته در دوران تحریم این کشور تابع قطعنامه‌های شورای امنیت بود ولی هرگز از تحریم‌های یکجانبه آمریکا تا به امروز تبعیت نکرده است. بر همین اساس هند امروز بر با توجه به منافع ملی خود تمایل زیادی به گسترش روابط با ایران دارد و این سطح از روابط با توجه به ظرفیت‌های یاد شده به سود دو طرف خواهد بود و سفر اخیر ریاست‌جمهوری به هند را می‌توان سفری تاثیرگذار در سیاست خارجی کشور قلمداد کرد.
* کارشناس امور بین‌الملل