دیپلماسی فعال در مقابل اقدامات ضدبرجامی

آمریکا از ابتدا قصد داشت مساله برنامه موشکی را در برجام جای دهد اما با مخالفت جدی ایران مواجه شد و موفق به این کار نشد. بنابراین در قطعنامه 2231 صرفا در قالب توصیه‌ای به بحث توان موشکی ایران اشاره شد که هیچگونه الزام و اجباری در آن قید نشده است؛ در این قطعنامه ضمن اعمال محدودیت 8 ساله برای ورود و خروج مواد و ابزار مرتبط با ساخت موشک به ایران، به مسئولان کشورمان توصیه شده که از توسعه برنامه موشکی بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای، اجتناب کنند. به عبارت دیگر، لحن قطعنامه 2231 در رابطه با برنامه موشکی ایران غیرالزام‌آور است و ضمانت اجرایی در آن وجود ندارد. بر همین اساس در برجام هیچ الزامی به محدود کردن برنامه موشکی قید نشده و جمهوری اسلامی نیز این حق را برای خود قائل شده است که در جهت تامین امنیت خود در چارچوب حق دفاعی کشور به برنامه توانمند سازی قدرت دفاعی خود ادامه دهد و در این خصوص نیز موضع خود را به صراحت اعلام کرده است. پس از مطرح شدن موضوع هسته‌ای پیش‌بینی می‌شد که آمریکا و متحدانش به اشکال مختلف بهانه‌جویی‌های خود را ادامه دهند و فشارهای سیاسی علیه ایران را متوقف نکنند. با به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا ، سلسله اقداماتی توسط آمریکا در جهت نقض برجام صورت گرفت که تا به امروز هیچکدام موفقیتی برای این کشور به همراه نداشته است. بنابراین تلاش خود را به برنامه‌های موشکی ایران و آنچه که به‌عنوان نفوذ ایران در کشورهای منطقه می‌نامند، معطوف کرد و در این راه تا به امروز تلاش‌های زیادی در جهت همراه کردن کشورهای اروپایی و کشورهای مرتجع منطقه از خود نشان داده است. آمریکا با تلاش بر روی موضوعاتی همچون ادعای ارسال سلاح به یمن توسط ایران و نقش ایران در تحولات منطقه‌ای سعی در تداوم فشارهای سیاسی و بین‌المللی و حتی افزایش این فشارها علیه ایران دارد و پیرامون همین مساله نیز لابی صهیونیستی و عربستان بسیار فعالانه اهداف آمریکا را پیگیری می‌کنند. از طرف دیگر پس از برجام و گسترش تعاملات ایران با کشورهای جهان آمریکا و متحدانش با یک چالش مواجه هستند. آنها خوب می‌دانند که دیگر نمی‌توانند در چنین فضایی همچون گذشته با ایران برخورد کنند و در چنین فضایی قادر نیستند به اجماعی بین‌المللی علیه ایران دست یابند. با این حال با توجه به شرط و شروطی که ترامپ برای برجام گذاشته است و با ضرب‌الاجلی که معین کرده، تلاش خواهد نمود با بزرگ جلوه دادن برنامه موشکی ایران، در کشورهای جهان ایجاد حساسیت کند و در این راه نیز توانسته تا حدودی برخی کشورهای اروپایی را با خود همراه سازد. به رغم تلاش‌های آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان به نظر نمی‌رسد که آنها بتوانند به یک اجماع جهانی بر ضد ایران دست یابند. بنا براین برای رسیدن به اهداف خود سعی دارند مقدمات خروج آمریکا از برجام را فراهم سازند تا با لغو برجام و در فضای جدید تلاش خود را برا رسیدن به اجماع بین‌المللی بر علیه ایران ادامه دهند. با این حال اگر هم آمریکا بتواند برجام را به طور یکطرفه لغو کند، ممکن است تا حدودی بر فشارها و تحریم‌ها علیه ایران بیفزاید اما نمی‌تواند فضای بین‌المللی را به دوران قبل از برجام برگرداند و بار دیگر ایران را با تحریم‌های قبل از برجام مواجه سازد. با توجه به سرعت تحولات سیاسی جهان و فعالیت کانون بحران در منطقه خاورمیانه و همچنین مواضع چین و روسیه در مقابل سیاست‌های آمریکا و از طرف دیگر رودررو قرار گرفتن برخی از کشورها جهان با آمریکا به دلیل مواضع سیاسی، اقتصادی، امنیتی و محیط زیستی ترامپ، گمان نمی‌رود آمریکا در همراه ساختن دیگران با خود موفق باشد. به عنوان نمونه می‌توان استفاده روسیه از حق وتوی خود در مقابل پیش‌نویس قطعنامه ضد ایرانی در خصوص یمن نام برد که نشان‌دهنده این حقیقت است که آمریکا و متحدانش در خصوص ایجاد یک اجماع علیه ایران موفق نخواهند بود. در چنین شرایطی ایران به عنوان یک کنشگر فعال باید در عرصه‌های سیاسی و دیپلماتیک تلاش بیشتری از خود نشان دهد و در مجامع بین‌المللی درباره این اقدامات روشنگری کند و با بهره‌گیری از فضای رسانه‌ای و دیپلماسی فعال ابتکار عمل را به دست گرفته و از ایجاد یک جو بین‌المللی بر علیه جمهوری اسلامی جلوگیری کند.
* کارشناس روابط بین‌الملل