روزنامه بهار
1396/12/21
چرا آیین ملی را امنیتی میکنیم؟
رئیس انجمن آسیبشناسی ایران با اشاره به اینکه آیین چهارشنبهسوری، در ذات خود به هیچ عنوان قائل به ایجاد خسارت یا آسیب به دیگران نیست، گفت: صدا و سیما نباید با توصیف منفی در مورد چهارشنبهسوری، این موضوع را داغتر کند.کوروش محمدی در گفتوگو با ایلنا، درباره آیین باستانی چهارشنبهسوری و ورطهای که هم اینک گرفتار آن شده است، گفت: چهارشنبهسوری به عنوان یک آیین چندصد ساله، پا به پای نوروز، از جمله مراسمِ آیینیِ ایرانیان بوده است، این آیینِ کهن دارای هویت و تاریخچهای است که ارتباطی به مسائل سیاسی روزِ ما ندارد.وی با اشاره به اینکه چهارشنبهسوری، از دیرباز صرفاً بهانهای برای کسب آرامش و تولید نشاط و سرزندگی در بین ایرانیان بوده تا بعد از یکسال، جمعی را گرد هم آورد، افزود: متاسفانه در این سالها هنوز نتوانستهایم چهارشنبهسوری را بپذیریم. مراجع خبری و متولیان ما سعی میکنند، حتی از واژه چهارشنبه آخر سال به جای چهارشنبهسوری استفاده کنند! این عنوان چهارشنبه آخر سال در واقع پیوند نامانوسی با آیین چهارشنبهسوری دارد و بیشتر تداعیگر اهل قبور است و همین موضوع، یک مقدار فاصله بین باور متولیان و مردم ایجاد کرده است.
محمدی ادامه داد: مشکل اصلی اینجاست که ما امروز با نسلی مواجه هستیم که هیچ چیز از چهارشنبهسوری نمی داند، اما هیجاناتش را میشناسد و با این آیین به عنوان یک پارامتر و مولفه هیجانی مواجه است و آن هیجاناتی که به هر دلیل در نسل نوجوان و جوان امروز ما جاری و گاهی نیز غلیان شده است، خود را به صورت سرکش و یاغی در قالب و چارچوب تعقیب و گریز نشان داده و موجب بروز انحرافاتی از آیین واقعی چهارشنبهسوری شده است.این جامعه شناس با اشاره به اینکه آیین چهارشنبهسوری، در ذات خود، به هیچ عنوان قائل به ایجاد خسارت یا آسیب به دیگران نیست، از برگزاری این مراسم در کمال صلح، آرامش، شادی و نشاط، به عنوان خصیصه اصلیِ آن یاد کرد و گفت: اما امروز متاسفانه شاهد انحرافاتِ ایجاد شده در چهارشنبهسوری به سمت تولید بمب دستی و انفجارهای آنچنانی هستیم که هیچ کدام، هیچ سنخیت و ارتباطی با آیین واقعی آن ندارد و این نتیجه نبودِ پذیرشِ مراسم چهارشنبهسوری با نگرش مثبت، از سوی ما بوده است.ما در طول این سالها نتوانستیم چهارشنبهسوری را به عنوان یک واقعیت در جامعه بپذیریم و همیشه با افکار و دیدگاههای منفی با این موضوع برخورد و سعی کردیم که چهارشنبهسوری را به عنوان یک مانع برای فرهنگِ عام و مانعی برای اخلاق معرفی کنیم و بدون اینکه توصیف مثبت یا تاریخچهای از آن ارائه دهیم، مرتکب خطای بزرگی شدیم که این مشکل بزرگ را امروز پیش روی خود میبینیم.محمدی افزود: طی سالهای اخیر فقط با چهارشنبهسوری مخالفت کردیم، اینجاست که بین آن نسل جوانی که بدون هیچ دلیلی، چهارشنبهسوری را پذیرفته و فقط با هیجاناتش آشنا است، در مواجهه با کسی که بدون هیچ دلیل و توجیه قانع کنندهای، چهارشنبهسوری را رد میکند، یک شکاف عمیق، به وجود آمده و اینجاست که میبینیم حتی متاسفانه در حق بسیاری از دستگاهها مثل پلیس ظلم میکنیم و آنها را در روز چهارشنبهسوری در نقطه مقابل مردم قرار میدهیم.وی با بیان این که معتقد است این آیین باید براساس همان فرآیندِ سنتیِ خود دیده و پذیرفته شود، افزود: باور من بر این است که شهرداریها، آتش نشانی، اورژانس و نیروی انتظامی و همه دستگاههایی که در این زمینه مسئولیت و تکالیفی دارند، بیایند و محلهایی را مشخص کنند تا مردم در زمان معینی آیین چهارشنبهسوری را برپا و هیجاناتشان را تخلیه کنند و بروند.بدون شک با چنین اقدامی، به نگاهی که در نسل نوپای نوجوان و جوانِ جامعه وجود دارد، احترام گذاشته میشود و این همراهی، باعث کاهشِ رفتارهای نابهنجار و تعقیب و گریزها و حرکتهای هیجانی که باعث ساختن بمب و نارنجک دستی خطرناک شده، خواهد شد چرا که با این کار، او در لوای یک پذیرش جمعی و با احساس امنیت، یک برنامه آیینی را اجرا میکند.این جامعه شناس با تاکید بر اینکه ما هیچگاه این روش را نیازموده و در عوض همواره با آن مخالفت کرده ایم، اظهار داشت: دستگاه رسانهای ما به شدت در این زمینه خطا کرده است چرا که در طول سال، رسانههای ما هیچ صحبتی درباره چهارشنبهسوری نمی کنند! سه روز مانده به چهارشنبهسوری، شروع میکنند به انتشار و پخش عکسهای و تصاویر جرح و زخم و کشت و کشتار و...! که این عملاً جواب نداده است.
در چنین فضای منفی، آن فردی که میخواهد نخستین بار چهارشنبهسوری را تجربه کند، احساس میکند که ما میخواهیم او را از حقی محروم کنیم! اینجاست که لزوم تغییر نگاه و نگرشِ کنونی، احساس میشود. ما باید از یک جا شروع کنیم و این آیین را بپذیریم. مثل نوروز! ما نوروز باستانی را پذیرفتهایم و هیچ اتفاقی هم برای جامعه نیفتاده است نه برای دینمان و نه برای مذهبمان.مردم ما، مردمی مسلمان، شیعه دوازده امامی و به عقایدشان نیز به شدت پایبند و حساس هستند. بنابراین اگر آیینی مثل چهارشنبهسوری را که از باستان نزد ایرانیان بوده و تا امروز نیز ادامه داشته است، بپذیریم، قطعاً نه تنها تولید مشکل و خسارت نمی کند، بلکه منجر به احساس همراهی با یک نسلِ هیجانی جامعه شده و یک کانال ارتباطی و پذیرشی متقابل ایجاد خواهد کرد تا نوجوانان و جوانان نیز توصیههای ما را بپذیرند. در سایه آن هم میتوانیم نسلی را از حس تعلقش به جامعه و مسائل سنتی خود دور نکنیم.در شرایط کنونی، در واقع ما زحمت دستگاه قضایی، انتظامی، اورژانس و آتش نشانی را بیشتر کرده ایم، در حالی که میتوان با روشی متفاوت از گذشته، در کنار خودِ مردم، فقط هدایت و نظارت کنیم که خودشان در یک محلی این آیین را برگزار کنند. طبیعتاً چند نوجوان که ضریب هیجانشان هم بالاست، زمانی که در کوچه و محل زندگیشان، برخورد و ممانعت ببینند، در خیابانهای دیگر رها میشوند و با بمبهای دستی، اتفاقات ناگواری را که بسیار در این سالها دیدهایم که حتی منجر به فوت نیز شده است، رقم میزنند.وی با بیان اینکه برای تغییر شیوه کنونی میتوان راهکارهای کوتاه مدت و بلند مدت را تدوین و لحاظ کرد گفت: طبیعتاً اکنون در فاصله یکی دو روز تا چهارشنبهسوری، زمانی نداریم و من معتقدم در این فاصله تنها کاری که میتوان انجام داد، این است که صدا و سیما نباید با توصیف منفی درمورد چهارشنبهسوری، دوباره این موضوع را داغ کند و همه شبکهها پر شود از پخش تصاویر آزاردهنده در جهت منفی جلوه دادن چهارشنبهسوری. از طرفی رسانههای دیگر میتوانند به کمک صدا و سیما بیایند، در مورد این آیین و مثلاً تاریخچهاش و نیز درباره فضای شاد و با نشاط چنین مراسمی صحبت کنند. اینکه در برخی شرایط حتی از به کار بردن واژه چهارشنبهسوری هم اجتناب میکنیم، میتواند آسیب زا باشد. به هر حال مخاطبین انتظار دارند واقعیت را همانگونه که هست بیان کنیم.چهارشنبهسوری در ارتباط با نوروز باستانی ما است، لذا ما اکنون نیاز داریم در راهبرد و راهکار کوتاه مدت، در کنار بخشی از جامعه که این آیین را پذیرفته و یا احساس میکند این آیین، بخشی از رسوم باستانی و سنتیاش است، بایستیم و او را هدایت کنیم. با این کار میزان آسیبها و ناهنجاریهای نسل نوجوان کنترل و بازار مافیایی سودجویانی را که با تزریق بمب دستی و مواد آتش زای خطرناک در جامعه، چهارشنبهسوری را پر خطر و جیب خود را پر میکنند، تعطیل کنیم.وی از بنرهای حاوی عکسها و دست و پای قطع شده و چشمهای کور شده که در این روزها توسط شهرداری بر در و دیوار شهر نصب شده انتقاد کرد و گفت: به جای این کار، باید برویم به سمت توصیف مثبت و تاریخچهای از این آیین، وقتی دستگاههای مختلف که اکنون درگیر این مراسم هستند، در کنار مردم باشند و بر جشن آنها نظارت کنند، آن وقت دیگر سره از ناسره جدا میشود و کسی که آدم نابهنجاری است اینجا خودش را نشان میدهد، اما امروز ما متاسفانه چون کل قضیه را همچنان نفی میکنیم و نمیپذیریم، جوری رفتار کردهایم که نتوانستهایم آدم بهنجار و نابهنجار را از یکدیگر تمیز دهیم. او در ادامه، برنامه بلند مدتِ مدنظر خود را برای خارج شدن از معضل کنونی اینگونه تشریح کرد: باید در طول سال، از طریق دستگاههای تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش و همینطور دستگاههای فرهنگِ عمومی؛ مثل ارشاد اسلامی و سازمان تبلیغات و همچنین تریبونهایی که داریم؛ از جمله وعاظ محترم بیاییم و این آیین را در قالب یک آموزشِ اجتماعی و نه با وصف منفی، بلکه با همان وصفِ واقعیِ چهارشنبهسوری، روی مردم، خانوادهها و نسل نوجوان و جوان کار کنیم.
مطمئناً در چارچوب این آموزشهای اجتماعی، میتوانیم جامعه را مجاب کنیم و دیگر نیازی نیست که چند روز مانده به چهارشنبهسوری، دست پاچه شویم و دوباره شروع به منفیبافی و برخوردهای چکشی علیه این آیین کنیم.وی با تاکید بر اینکه فرهنگ خشونت در چهارشنبهسوری، سال به سال رو به افزایش بوده است، گفت: آمارها این طور نشان میدهد. البته آمار مرگ و میر و قطع دست و پا و معلویت شاید در برههای کم شده باشد، اما ملاک، این آسیبها نیست، بلکه معیار، رفتارهای نابهنجاری است که خارج از اصول و آیین چهارشنبهسوری رخ میدهد که این رفتارها رو به گسترش است.محمدی ادامه داد: ترقههای عجیب، نورافشانیهای بیجا، فشفشههای خطرناک و پر سر و صدا و... اینها را باید به عنوان رفتارهای نابهنجار درنظر بگیریم؛ این هنجار گریزیها سال به سال رو به فزونی بوده است، احتمالاً فقط در مقایسه سال ۹۵ و ۹۶ یک کاهشی وجود داشته که آنهم صرفاً به خاطر حادثه تلخ پلاسکو و جریحه دار شدن احساسات مردم و البته احترام و عزتی بود که مردم برای شهدای آتش نشان قائل شدند.این جامعه شناس با بیان اینکه اگر خودِ واقعیِ چهارشنبهسوری را برای نوجوان به درستی معرفی کنیم، طبیعتاً برپاییِ این آیین با ترقه و بمب دستی همراه نخواهد شد و در نهایت میشود با به پا کردن دو تکه آتش و پریدن از آن، مراسم را برگزار کرد،افزود: نوجوان و جوان ما از طرف دشمن هدف گذاری شده است، دشمن ما نمی آید روی پیرمرد و پیرزن ما کار کند، دقیقاً میرود سراغ نوجوان ما و روی افکار، عقاید و نگرشهایش کار میکند، لذا ما نیاز داریم که روی محکم سازی عقاید این نسل کار کنیم و در عین حال با همین نگاه و توجه به سنتِ آیینی و باستانی جامعه، میتوانیم او را از توجه به فرهنگِ بیگانه، بینیاز کنیم. چهارشنبهسوری یک آیین سنتی است که باید واقعیتِ آن را پذیرفت، نه اینکه اطرافش حساسیت ایجاد و آن را تبدیل به یک مسئله امنیتی کنیم.