روزنامه بهار
1396/12/21
صف‌های ارز همچنان برقرار است
از پایان هفته قبل و آغاز هفته جاری، عرضه ارز به مسافران با محدودسازی همراه شده است. همراه با اصل پاسپورت و کارت ملی، اصل عوارض خروج، اصل بلیت و همچنین ویزا، فروش ارز به هر نفر به میزان هزار دلار صورت می‌گرفت. در نتیجه بسیاری از متقاضیان که برای تهیه دلار ارزان به بازار آمده بودند، به خانه‌های خود بازگشتند و بیشتر کسانی در صف‌ها ماندند که پاسپورت، ویزا و بلیت هواپیمای سفر خود را به همراه داشتند.این روند برخلاف شرایط روزهای گذشته است چرا که طی حدود دو هفته گذشته دلار و یورو بانکی در برخی از صرافی‌ها به شکل محدود عرضه می‌شد و کسانی هم که مسافر نبودند می‌توانستند ارز خریداری کنند.
در این بازه زمانی بسیاری از افراد برای کسب سود برای خرید ارز اقدام می‌کردند، اتفاقی که به دلال بازی در بازار دامن زد ولی به نظر می‌رسد که این سیاست جدید از میزان دلالی در بازار بکاهد. طی روزهای گذشته مشاهدات از صف‌های متقاضیان نشان می‌داد که بخش قابل توجهی از افراد مسافر نیستند و صرفا برای کسب سود به دنبال خرید دلار و یورو هستند. شرایط جدید فروش ارز به طور طبیعی باعث شده است که متقاضیان برای خرید ارز طیف محدودتری را شامل شوند اما صف‌ها پشت در صرافی‌ها همچنان پابرجا است و مشاهدات خبرنگار ما از خیابان فردوسی و چهارراه استانبول تایید می‌کند هرچند از تعداد افراد اندکی کاسته شده است اما همچنان تعداد بسیار زیادی از مردم و دلالان در انتظار خرید دلار در صف‌های طولانی می‌ایستند.
گفتنی است که همچنان بخش زیادی از صرافی‌ها از خرید و فروش ارز خودداری می‌کنند و این موضوع را بر روی تابلوی اعلان قیمت‌هایشان اعلام کرده‌اند. همچنین بعضی از صرافی‌ها از فروش دلار خودداری می‌کنند و تنها یورو را با نرخ دولتی می‌فروشند. به طور کلی طی دو هفته گذشته خرید و فروش ارز با سختی‌هایی همراه بوده به طوری که در محدود میدان فردوسی بیشتر صرافی‌ها از فروش ارز خودداری کرده‌اند و حتی منطقه سبزه میدان واقع در بازار بزرگ که زمانی یکی از مناطق اصلی خرید و فروش ارز بود، در حال حاضر از رونق افتاده است و امکان خرید و فروش ارز در آنجا وجود ندارد.
افزایش تقاضا برای خرید ارزهای عمده یعنی دلار آمریکا و یورو در بازار آزاد و همزمانی آن با روزهای پایانی سال و افزایش سفرهای خارجی، سبب سیاستگذاری برای محدودسازی عرضه این ارزها به امور مسافرتی شد. اقدام برخی صرافی‌ها برای امتناع از عرضه دلار و یورو و همچنین فروش دلار به نرخ‌های نزدیک به ارز مداخله‌ای در صرافی‌های تضامنی در ۱۰ روز گذشته سبب شده بود صف‌های طولانی از متقاضیان ارز در بازار شکل گیرد.
مشاهدات از چهارراه استانبول که محل تجمع اصلی واحدهای صرافی، صرافی‌های بانک‌ها و دلار فروشان سرپایی است، نشان می‌داد بسیاری از مردم در صف متقاضیان خرید دلار و یورو می‌ایستند و سپس آن را که در محدوده قیمتی 4450 تومان خریده بودند، به قیمت 4470تومان به دلالان می‌فروشند. هفته گذشته برخی صرافی‌های عرضه کننده دلار، ساماندهی این وضعیت را خواهان بودند؛ زیرا صف‌های طولانی متقاضیان و نیز حاشیه سود به وجود آمده در بازار سیاه، سبب نارضایتی آنها شده بود.
از این رو، بانک مرکزی به عنوان سیاستگذار بازار ارز، از هفدهم اسفند محدودیت‌های جدیدی برای خرید ارز اعمال کرد که بر اساس آن متقاضی باید ضمن ارائه اصل پاسپورت و کارت ملی خود، فیش عوارض خروج از کشور، اصل بلیت و روادید دریافت شده را برای دریافت حداکثر یک هزار دلار ارائه کند. این میزان برای کشورهایی مانند‌ترکیه که به اخذ روادید نیاز ندارد ۵۰۰ دلار تعیین شده است. در گذشته هر فرد می‌توانست هر ماه پنج هزار یورو یا معادل آن را به ارزهای دیگر با ارائه کارت ملی از صرافی‌های منتخب بانک مرکزی دریافت کند. عرضه ارز مسافرتی نیز پاییز امسال از مقررات ارزی کشور حذف شده بود.
فعالان بازار ارز، این اقدام بانک مرکزی را مکمل برنامه‌های پیشین برای ساماندهی بازار ارز می‌دانند؛ زیرا از نهم اسفند ثبت سفارش کالا به دلار آمریکا در سامانه جامع تجارت ممنوع شد و از این بابت تقاضایی به بازار تحمیل نمی‌شود. سه هفته پیش به دنبال افزایش بهای دلار به مرز پنج هزار تومان، بانک مرکزی تدابیر مالی سه‌گانه‌ای را برای تثبیت قیمت دلاربه اجرا گذاشت. افزایش موقت نرخ بهره برخی سپرده‌های بانکی به ۲۰ درصد، انتشار گواهی سپرده مبتنی بر ارزبا نرخ‌های چهار و چهار و نیم درصد و پیش فروش سکه بهار آزادی از جمله برنامه‌های کوتاه مدت بانک مرکزی هستند. درکنار این تدابیر بانکی، نیروی انتظامی نیز تا کنون ده‌ها نفر از کسانی را که متهم به خرید و فروش غیر قانونی ارز بودند دستگیر کرده و دستکم ۱۰ صرافی هم پلمپ شده است.
دولت نباید سکه پیش فروش کند
یک اقتصاددان معتقد است: ارائه تسهیلات ارزان قیمت به کارآفرینان در کنار جذب سرمایه گذاری خارجی می‌تواند بیکاری و تورم را کاهش دهد. محمود جامساز درباره عرضه گواهی سپرده‌های ریالی و ارزی و پیش فروش سکه، سه راهکار بانک مرکزی برای جذب نقدینگی مردم و جلوگیری از ورود نقدینگی سرگردان به بازار ارز و طلا گفت: این اقدامات تاثیر مقطعی و کوتاه مدت دارد. اصلا چرا دولت باید سکه را پیش فروش کند که یک اقدام غیر کارشناسانه و غیرعلمی است که تاثیر آنچنانی بر بازار نخواهد گذاشت. مثلا دولت می‌خواهد سکه 1 میلیون و ششصد هزار تومانی سه ماه بعد را با قیمت 1 میلیون و پانصد هزارتومان امروز بفروشد؟ اصلا چرا دولت عرضه کننده سکه باشد که کمبود آن باز اعتبار دولت را تحت شعاع و باعث بی‌اعتمادی شود. این اقتصاددان افزود: گواهی‌های ارزی که با مجوز بانک مرکزی منتشر می‌شوند قابل خرید و فروش هستند که البته در گذشته عرضه و با عدم استقبال روبه رو شده بود.
جامساز در ادامه گفت: در شرایط عادی و با ثبات این راهکارها باعث انتقال منابع از سوی مردم به بانک‌ها میشود و این گواهی‌ها در بیشتر کشورها در بورس به عنوان بازار سرمایه خرید و فروش می‌شوند که در راستای سرمایه گذاری است. البته این در شرایطی است که مردم به سیستم بانکی اعتماد و اطمینان داشته باشند. در حالی‌که در کشور ما شرایط به گونه‌ای دیگر است. وی بهترین راهکار را افزایش سود سپرده‌ها دانست و گفت: در حال حاضر از نقدینگی هزار و چهارصد و پنجاه میلیارد تومانی تقریبا دو سوم در اختیار سیستم بانکی نیست. در این شرایط باید بانک‌ها نقدینگی را جذب و با نرخ‌های یارانه‌ای در اختیار بنگاه‌های مولد قرار دهند تا زمینه ساز توسعه شوند. هرچند تولید مولد نیازبه سرمایه، نیروی کار، مدیریت دانش محور و... دارد. جامساز معتقد است که ما منابع تولید مولد را داریم اما فاقد دانش به‌کار‌گیری آن هستیم. وی افزود: تسهیلات ارزان قیمت برای کارآفرینان در کنار جذب سرمایه گذاری خارجی می‌تواند بیکاری و تورم را کاهش دهد، بنابرین در حال حاضر بهترین راه همان افزایش سود بانک‌ها برای تجهیز منابع است.
۲۰ میلیارد دلار ارز خانگی
در این رابطه، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس بازار ارز را مشابه وضعیت بادکنکی دانست و اعلام کرد: ۲۰ میلیارد دلار ارز خانگی در کشور وجود دارد. معصومه آقاپور علیشاهی با اشاره به التهاب بازار ارز در روزهای اخیر با وجود ورود بانک مرکزی، اظهارداشت: برای بررسی مشکلات بازار ارز باید با ساز وکار این بازار آشنایی داشته باشیم تا از عهده ارزیابی آن برآییم. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی با تشبیه بازار ارز به بادکنک، توضیح داد: اگر بازار ارز را مانند بادکنک بدانیم، باید گفت میزان باد داخل آن حکم حجم نقدینگی در جامعه را دارد، بنابراین هر‌اندازه حجم نقدینگی افزایش یابد، بادکنک بزرگتر میشود. نماینده شبستر در مجلس دهم ادامه داد: از سوی دیگر افزایش قیمت‌ها در واقع سطح روی بادکنک است و زمانی که دولت به سطح بادکنک فشار وارد کند، بخش از بادکنک جمع و بخش دیگر متورم میشود اما حجم داخل بادکنک کاهش نمی‌باید، در حال حاضر شاهد هستیم که فشار دولت بر قیمت‌ها روزانه افزایش پیدا می‌کند.
این نماینده مجلس با اشاره شرایط دیگر اقتصادی در کشور بیان داشت: با توجه به اینکه با ناامنی در بازار کسب و کار مواجه هستیم، این عدم اطمینان باعث میشود بخشی از نقدینگی کشور به دلار تبدیل شود. وی گفت: هرچه سطح عمومی قیمت‌ها و حجم تورم را ثابت نگه داریم باد بادکنک به سمت بازارهایی چون ارز و سکه می‌رود، بنابراین اولین کاری که در بازار داخلی باید صورت گیرد این است که نقدینگی به سمت بازار سرمایه، بازار مسکن و تولید ناخالص ملی هدایت شود.
آقاپورعلیشاهی، با اشاره به اقدامات اخیر بانک مرکزی برای مدیریت بازار ارز، اظهارداشت: نوع ارز معاملات از دلار به یورو تغییر کرد، چرا که یورو در طول سال‌های گذشته بالغ بر ۲. ۴ درصد تغییر قیمت داشته اما دلار شاهد تغییراتی بالغ بر ۳. ۸ درصد بوده است. این نماینده مجلس افزود: با تمام اقداماتی که دولت انجام داده است اما تنش‌های منطقه ای، افزایش تقاضای دلار درسه ماهه چهارم سال به مناسبت سال نوی میلادی، خروج ارز از اربیل عراق و ایجاد محدودیت در FATF دست به دست هم می‌دهد که قیمت ارز متلاطم شود. وی از مردم خواست که تلاطم بازار ارز را تشدید نکنند به عبارتی باعث افزایش تقاضای ارز نشود، تشدید این فضا شاید در کوتاه مدت سودی حاصل کند اما در میان مدت هم به آنها و هم به کشور لطمه وارد میشود.
آقاپور علیشاهی با اشاره به آمارهای غیررسمی از میزان دلار در کشور گفت: طبق آمارهای غیر رسمی ۲۰ میلیارد دلار ارز خانگی در کشور وجود دارد که اگر وارد بازار تولید ناخالص داخلی شود منجر به اشتغال‌آفرینی میشود، در واقع تلاش داریم فرهنگی در کشور جا بیافتد که چرخ اقتصادی به نفع کشور، تولید ناخالص داخلی GDP و ایجاد ارزش افزود واقعی بچرخد. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در خصوص چند نرخی بودن دلار در بازار کنونی ارز، اظهارداشت: در این زمینه آیا دولت مقصر است یا مردم؟ دولت در روزهای اخیر مقدار قابل توجهی ارز وارد بازار کرده است و بنابراین باید مراقب این موارد باشیم.
