تغییرات، چالش‌ها و برجام

آمریکا طی روزهای گذشته احساسات و سیاست‌های تند و خشونت آمیزش را نسبت به ایران با انتخاب پمپئو وزیر خارجه جدید و جان بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا به نحوی علنی کرد. با توجه تغییرات اخیر این پرسش به میان می‌آید که ترامپ با ایجاد چنین تغییراتی به دنبال چیست و آینده برجام چه خواهد شد؟ ترامپ با روی کار آوردن پمپئو و بولتون تندرو و ضد ایرانی درصدد نمایش قدرت است تا به نحوی بگوید که ترامپ در اجرای تهدیدات خود علیه برجام جدی است. او با معرفی وزیرخارجه و مشاورامنیتی جدید ضد ایرانی می‌خواهد که ایران تهدیداتش را جدی تلقی کند. زیرا همان‌طور که بارها اشاره شد قرارداد برجام، یک باشگاه ورزشی نیست که آمریکا وارد آن شده و به دلخواه هر زمان که مایل باشد از آن خارج می‌شود. برجام یک قرارداد بین‌المللی میان ایران و کشورهای ابرقدرت جهان بوده و در این میان تنها ایران است که هر زمان بخواهد در آن باقی می‌ماند و هر زمان که مایل باشد از آن خارج می‌شود. سایر کشورها تابع مفاد قرارداد هسته‌ای و نیز گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای هستند. به عبارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تا زمانی که اعلام کند ایران به تعهدات خود در برجام عمل کرده است گروه 1+5 به توافق هسته‌ای پایبند خواهد بود که تاکنون آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش‌های مکرر خود، پایبندی ایران به برجام را مورد تایید قرار داده است. اما در شرایطی که گزارش آژانس پایبندی ایران به برجام را رد کند، برجام منتفی می‌شود و 6 قطعنامه به تعبیر احمدی‌نژاد کاغذپاره به یکباره باز می‌گردد و تحریم‌های هسته‌ای قبل از سال 94 تکرار خواهد شد. ایران نیز هر زمان که بخواهد، می‌تواند از برجام خارج شود. ایران هر زمان که اراده کند سوئیچ پایش‌های آژانس بین‌المللی را خاموش کند و دوربین‌ها را از کار بیندازد یا اعلام کند ما می‌خواهیم برخلاف برجام، برنامه انرژی هسته‌ای را ادامه دهیم. از سویی آمریکا به هیچ روی نیاز ندارد که برای تحت فشار قرار دادن ایران از برجام خارج و یا در برجام بماند. زیرا آمریکا با وجود برجام، تاکنون به اعمال تحریم‌های دو جانبه خود ادامه داده است و بیش از این نمی‌تواند کاری انجام دهد. مگر اینکه به دنبال جنگ برود. با کمال تاسف جنگ‌طلبان آمریکایی به ویژه مقامات جدید مسئول در وزارت امور خارجه و امنیت ملی آمریکا به گونه‌ای در حال آماده کردن فضا برای مقاصد خود هستند. علاوه بر این مخالفان داخلی برجام مساله را آن چنان که باید، جدی نمی‌گیرند و حتی از رویارویی هم حمایت می‌کنند در حالی که حتی اگر ایران در این جنگ موفق هم شود بازهم جنگ خسارت و ویرانی‌های بسیاری با خود به دنبال دارد. اینجاست که نقش دیپلماسی و سیاست و سیاستمداران اهمیت پیدا می‌کند و بر عهده دیپلمات‌هاست که شرایطی فراهم کنند تا مانع از صدمه به منافع ملی و معیشت ایرانیان شوند. بنابراین در نهایت آنچه که باید اذعان کرد این است که سیاست ترامپ با وجود پمپئو در قبال برجام بیش از آنکه خروج از توافق هسته‌ای باشد بیشتر نادیده گرفتن برجام و تشدید وضعیت موجود است. اما با این همه دونالد ترامپ تنها به این مسأله اکتفا نخواهند کرد. زیرا هدف نهایی آمریکا این است که تل‌آویو به عنوان بخشی از سیاست و حاکمیت ایالات متحده احساس ناامنی نکند.
*دیپلمات و تحلیلگر مسائل بین‌الملل