روزنامه جمهوری اسلامی
1397/02/03
دشت‌های عباس، عین خوش و فکه از میدان‌های مین تا اراضی 50 هزار هکتاری کشاورزی
مجید زندیفکه، منطقه‌ای بیابانی؛دشت عباس، دشتی بزرگ از توابع بخش موسیان و عین خوش روستایی دیگر با دشت‌هایی وسیع همه در جنوب غرب ایلام و هم مرز با العماره عراق.فکر نکنم کسی از مردم ایران با نام‌های دشت عباس، فکه و عین خوش نا آشنا باشد؛ چرا که هر یک از این مناطق و نیز وجب به وجب خاک آن خاطرات حماسه سازان عملیات فتح المبین و محرم را دارد.دشت‌های وسیع و رمل‌های آفتاب سوخته در کنار ده‌ها چاه نفت که آتش آن همواره روشن است.مناطقی که روزگاری تحت اشغال دشمن بوده،اما اراده ملت ایران و جانبازی رزمندگانش سبب آزادی آن شد.
بار دیگر به یاد آوریم روزگاری را که این بخش از خاک ایران شامل ارتفاعات مهم منطقه، چم سری، حوزه نفتی بیات، نهر عنبر، رودخانه دویرج، میمک، موسیان،جاده عین خوش به دهلران و... محل تاخت و تاز دشمن بعثی بود و تا امروز سالها و دهه طول کشید تا مین‌ها و ترکش‌های ناشی از جنایات بعثیان پاکسازی شود و سالها تلاش گروه‌های تفحص شهدا سبب کشف پیکر‌های مطهر صدها شهید و مفقودالاثر را از بستر خشک نهرعنبر گردد.
با همه تلخی‌ها و شادمانی‌های نهفته در دل خاک‌های شنی، این منطقه خاک حاصلخیزی دارد.البته اگر آب باشد. همانند جوانی که از بیکاری می‌نالد؛کشاورزی هم از بی‌آبی معنا ندارد.کشاورزانی که از سال 1346 شمسی مالک بخش‌هایی از این اراضی بوده اند،اما چون آب نداشتند، طبیعتا هیچ وقت کشت و زرعی هم در منطقه نداشتند.
طرح احیاء اراضی کشاورزی استان ایلام در دشت‌های عباس، عین خوش و فکه بخشی از طرح بزرگ و ملی 550 هزار هکتاری خوزستان و ایلام است که 20 هزار هکتار از اراضی در دهستان دشت عباس و 30 هزار از این طرح 50هزار هکتاری مربوط به دشت‌های عین خوش و فکه می‌باشد. طرحی که با دستور مقام معظم رهبری و اختصاص اعتبار از محل صندوق توسعه ملی کار پاکسازی و احیای این زمین‌ها توسط موسسه جهاد نصر آغاز و فاز اول آن در حال اتمام است.
با سفر به این مناطق صفر مرزی، تلاش وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی با مدیریت موسسه جهاد نصر می‌بینید که این مناطق نه تنها برای ادامه زندگی و فعالیت کشاورزی رونق می‌گیرد، بله زمینه مهاجرت معکوس و افزایش امنیت مرز و کاهش قاچاق آماده شده است.
مهندس حشمت عزیزان مدیر حوزه کرخه ایلام طرح بزرگ و ملی 550 هزارهکتاری با اشاره به این که این طرح در ایلام از سال 1391 آغاز شده می‌گوید: ما آب را از تونل سد کرخه دریافت می‌کنیم و آن را به دشت‌های عباس، عین خوش و فکه می‌رسانیم که البته 70 درصد آب به صورت تحت فشار به مزارع می‌رسد.
وی می‌افزاید: در این طرح مشکلاتی که در شیوه آبیاری پرمصرف گذشته بوده را از میان بردیم چون روش‌های قدیمی آبیاری از سوی کشاورزان بازدهی آب را به شدت محدود می‌کرد و در کنار آن با نابودی آب، سبب نابودی اراضی کشاورزی و اراضی ملی هم می‌شد.
عزیزان با اشاره به این که تولید محصولات کشاورزی در استان ایلام اکنون یک میلیون تن است، ادامه می‌دهد: پیش‌بینی میشود با اجرای این طرح 800 هزار تن به تولید محصولات کشاورزی استان بدون افزایش مصرف آب اضافه شود. و هم اکنون نیز بیش از 50 درصد طرح به جهاد کشاورزی استان ایلام تحویل شده که واگذاری اراضی آماده به تشکل‌های تولیدی و تعاونی و مردم بومی برعهده سازمان جهاد استان است.به عنوان نمونه تشکل امید شامل بهره برداران محلی هستند که برای خود مجمع تشکیل دادند.
وی می‌گوید: یکی از مهم‌ترین ویژگی طرح، هندسی سازی و یکپارچه سازی اراضی برای بهبود راندمان تولید، کاهش مصرف نهادها و اقتصادی شدن فعالیت کشاورزی است زیرا اراضی سنتی کشاورزان، خرد و پراکنده است که اجازه مکانیزاسیون فعالیت کشاورزی در همه مراحل کشت و برداشت را نمی‌دهد.
وی میزان اشتغالزایی اجرای طرح را روزانه تا 1000 نفر اعلام می‌کندو می‌افزاید: یقیناً با فعالیت کشاورزان و نیز مهاجرت معکوس بومیان منطقه، اشتغال پایداری ایجاد خواهد شد.
عزیزان مین روبی و پاکسازی تکمیلی مناطق جنگی از ضایعات ناشی از بمب‌ها و ترکش‌ها را یکی از اساسی‌ترین کارها در کنار هموارسازی اراضی نام می‌برد و می‌افزاید: در راستای مین روبی مجدد مین‌های بسیاری کشف و خنثی شد تا به امنیت پایدار رسیده‌ایم زیرا همه لوله‌ها در عمق بیش از 50 سانت کار گذاشته شده که طبیعتا کشاورزان برای زراعت نیاز به شخم تا این اندازه ندارند.
مهندس عبدالرضا فلاح رستگار مشاور طرح احیاء اراضی کشاورزی استان ایلام هم در باره شیوه انتخاب اراضی برای اجرای طرح‌های آبیاری می‌گوید:در بخش مربوط به انتخاب اراضی، وزارت نیرو از دهه 80مطالعات طرح را دردشت عباس، فکه و عین خوش شروع کرده بود.انتخاب اراضی هم بر اساس مطالعات خاک شناسی،آبهای زیر زمین، بحث زه کشی،مطالعات اجتماعی و مرزها بوده چرا که می‌خواستند اراضی آبخور زیر سد کرخه را شناسایی کنند.بخش از اراضی هم اراضی بهبود بوده که مالک داشتند و کشاورزان هم با آب‌ها زیر زمینی زراعت خود را انجام می‌دادند یا از رژیم طبیعی رودخانه قبل از ساخته شدن سد استفاده می‌کردند.
وی با رد اثر‌گذاری منطقه‌ای برای انتخاب اراضی می‌افزاید: در این اراضی هیچ رانت و امتیاز خاصی وجود ندارد که مثلا در اراضی موغوبتر سیستم‌های آبیاری نصب نشود و در اراضی درجه دو و سه این امکانات تعبیه شود. چون وزارت جهاد کشاورزی اراضی را انتخاب نکرد این اراضی براساس اسناد واگذاری از دهه 40 و مطالعات خاک شناسی، اجتماعی و کیفیت خاک انتخاب شده است.
وی که سابقه فعالیت و مدریت در وزارتخانه نیرو را نیز داشته است درباره ضعف مشارکت و آوردن بهره برداران این طرح هم می‌گوید: در اداره کل دفتر توسعه شبکه‌های آبیاری وزهکشی و مشارکت‌های مردمی‌‌ـ شرکت مدیریت منابع آب ایران مشارکت بهره برداران بیشتر دیده می‌شد اما در این طرح دولت بیشتر کارها را خودش انجام داده است، چون دولت می‌داند این توانایی در مناطق مرزی نیست که کشاورزان هم مشارکت داشته باشند.همین که کسی این هنر را داشته باشد که در نقطه صفر مرزی در هوای 57 درجه تابستان به فعالیت کشاورزی و تولید بپردازد، امتیاز مناسبی است که دولت برای کارهایش هزینه فراوان داده است.این کارها در سیستان و بلوچستان، خوزستان و منطقه ارس استان آذربایجان هم شده است چون دولت با نگاه حفظ امنیت و اشتغال پایدار برای مرزنشینان هزینه‌ها کلان را پرداخت می‌کند زیرا می‌داند با کاهش قاچاق همه کشور منتفع میشود.
فلاح رستگار ادامه می‌دهد: نظام بهره‌برداری مشترک و تجمیع اراضی و عدم تفکیک این اراضی و عدم تغییر کاربری از مزیت‌های موثری است که همواره تحت نظر مجریان بوده است که در این بخش سازمان تعاون روستایی با ملاک‌های خاص خود و همکاری با وزارت تعاون نسبت به تشکیل تعاونی‌های روستایی، ایثارگران،تعاونی تولید،شرکت‌های کشت و صنعت و... را مشخص کرده که تاکنون حداقل 20 مورد به تایید رسیده است چرا که این سیاست دولت هم هست که کارها به بومیان و بخش خصوصی برای تولید و امنیت پایدار واگذار شود.
وی میانگین صرف هزینه برای تجهیز، نوسازی و تسطیح اراضی در ایلام 12 میلیون تومان اعلام می‌کند ودر باره شیوه انتخاب پیمانکاران می‌افزاید: است درحالی که این رقم اراضی کشاورزی خوزستان چون نیاز به زه کشی و آبشویی زیرزمینی دارد بیشتر بود. انتخاب پیمانکاران نیز از طریق مناقصه انتخاب میشود، متقاضیان اسناد می‌خرند، ارزیابی فنی و کیفی کارهای آنها انجام میشود. از میان متقاضیان 6 شرکت بالا می‌آیند و قیمت نهایی می‌دهند و امتیازات فنی آنها با قیمتی که داده‌اند تراز میشود.
مهندس یداله شمایلی مدیرعامل موسسه جهاد نصر نیز از اتمام عملیات احیا و توسعه 46 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان ایلام تا پایان تیر ماه امسال خبر می‌دهد و می‌افزاید: از طرح 550 هزار هکتاری خوزستان و ایلام،حدود 55 هزار هکتار معادل 10 درصد در استان ایلام اجرا میشود که در فاز نخست باتخصیص آب و تامین اعتبار، 46 هزار هکتار آن در قالب 25 مجری رو به اتمام است و امیدواریم بقیه 9 هزار هکتار باقیمانده در مرحله دوم پس از تخصیص آب و تامین منابع مالی، انجام شود.چرا که علیرغم همه مشکلات بودجه‌ای برای اجرای طرح‌های عمرانی، دولت به دلیل اهمیت دادن به موضوع آب و خاک،تولید،امنیت و حفظ مرزها،اعتبارات این پروژه را به عنوان بزرگترین طرح ملی آب و خاک کشور و حتی خاورمیانه به موقع تامین کرده است.
وی درباره اعتبارات مصرفی اجرای طرح 46 هزار هکتاری می‌گوید: برای 46 هزار هکتار حدود 800 میلیارد تومان اعتبار پیش‌بینی کردیم که حدود 650 میلیارد تومان آن تاکنون هزینه شده و امیدواریم 150 میلیارد تومان مابقی پرداخت شود.که به لطف خداوند و همکاری دولت تدبیر و امید این اعتبار هم نقد است و ما به هیچ وجه نگران کمبود اعتبار برای اتمام مرحله اول نیستیم.
وی ادامه می‌دهد: در آینده نزدیک که رئیس‌جمهور محترم برای افتتاح فاز اول این طرح عظیم ملی به خوزستان سفر می‌کنند، در خواست برای تصویب اجرای فاز دو از ایشان انجام میشود، چرا که پیمانکاران اکنون در منطقه حضور دارند و کمپ‌ها مختلف ایجاد شده است و در صورت تاخیر و خروج پیمانکاران از منطقه و ورود پیمانکاران جدید، یقینا هزینه‌ها افزایش هم خواهد یافت اگر چه همه مراحل انتخاب پیمانکاران بر اساس مناقصه انجام میشود.
وی با اشاره به ضرورت به کار گیری حداکثری نیروی کار و مهندسی بومی برای اجرای این کار می‌افزاید: عمده مجریان طرح شامل پیمانکاران و مشاور مربوط به استان ایلام هستند و بیش از 70 درصد شاغلین در طرح نیز از نیروی کاربومی و استان ایلام هستند.هدف نهایی از اجرای این طرح نیز افزایش امنیت مرزها، افزایش بهره وری در کشاورزی مناطق محروم واین اراضی بر اساس نظام بهره‌برداری واگذار میشود.
مدیرعامل موسسه جهاد نصر درباره الگوی کشت در این اراضی نیز می‌افزاید: اگرچه الگوی کشت را سازمان جهاد کشاورزی استان ایلام و خود وزارت جهاد کشاورزی برای کشاورزان تعیین می‌کنند؛ ولی در مجموع استان‌های خوزستان و ایلام به جهت نوع خاک و اقلیم، اولویت اراضی کشت محصولات استراتژیک مانند گندم، جو، ذرت و کلزا است و ممکن است بخشی ازآن به فعالیت‌های باغبانی اختصاص یابد. البته مانند هر کار در سال‌های اول مشکلاتی پیش می‌آید که امیدواریم با جذب سرمایه‌گذاری بیشتر بخش خصوصی و حتی ساخت گلخانه، هم در مصرف آب صرفه جویی بیشتری صورت گیرد و هم درآمد بهره برداران افزاش یابد.شاید بی‌ربط نباشد که بگوییم این حرکت کشاورزی در رمل‌های فکه در طول تاریخ اولین بار است که انجام میشود.
وی درباره تامین آب این اراضی هم می‌گوید: آب مورد نیاز 46 هزار هکتار اراضی از طریق آب سد کرخه و آب چاه تامین میشود.تونل دشت عباس به طول حدود 8 کیلومتر و قطر 5/5 متر آب مورد نیاز طرح را به صورت ثقلی تا کانال اصلی مشترک دشت عباس و عین خوش – فکه به طول بیش از 7 کیلومتر منتقل می‌کنند.انتقال آب به دشت‌های فکه نیز از طریق کانال با ظرفیت 14/6 متر مکعب از کانال مشترک دشت عباس منشعب شده و به صورت ثقلی تحویل واحدهای فعال فکه میشود و نیاز به پمپاژ ندارد.
وی در پاسخ به این سوال که با توجه به خشکسالی یکی، دو سال اخیر و کاهش باران چقدر ممکن است اجرای این طرح در پایان و بهره‌وری آن به دلیل عدم تامین آب عقیم بماند، می‌گوید: حداقل برای تامین آب یک دوره با وزارت نیرو تفاهم کرده‌ایم که پاسخگوست و در عین حال برای تامین آب منطقه عین خوش و فکه تلفیقی از آب سد کرخه و آب چاه است که مشکلی نخواهیم داشت.اما این مساله هم مهم است که برای ساخت پروژه عظیمی مانند سد کرخه مسایل مربوط به خشکسالی‌ها نیز مد نظر قرار گرفته و برای این بخش هم چاره اندیشی شده است.
مدیرعامل موسسه جهاد نصر همچنین از انتقال کشت بهاره به کشت پاییزه در زمین‌های احیا شده خبر داد و گفت: با این روش میزان مصرف آب هم مدیریت میشود مضاف بر آنکه طی هفته گذشته 5 نفر از کارشناسان فائو از این زمین‌ها بازدید کرده‌اند و آن را به عنوان پایلوت بخش خاورمیانه و شمال آفریقا انتخاب کردند.
وی ادامه می‌دهد: دولت در قالب طرح‌های مختلف تامین به اندازه آب را پیش‌بینی کرده است ؛اما اگر درسالی مثل 1397 به صورت استثنایی با مشکل کم آبی دچار شویم، بحث دیگری است.اما خوشبختانه امسال هم کرخه آب دارد، اگر چه در راستای طرح‌های بهینه سازی مصرف آب اصل بر صرفه جویی هرچه بیشتر مصرف آب است همچنانکه اکنون نیز بهره برداران با انتقال آب به صورت تیپ و کشیدن پلاستیک روی ریشه محصولات، صرفه جویی مناسبی انجام می‌دهند.
شمایلی می‌افزاید: که حدود 66 درصد از اراضی احیا شده در طرح ایلام به سیستم آبیاری تحت فشار و کم فشار مجهز شده‌اند و این سیستم آبیاری تقریبا درتمام منطقه عین خوش و فکه در شهرستان دهلران اجرا شده است.بخش‌هایی از دشت عباس کم فشار است.البته در استان ایلام طرح دیگری مربوط به آبهای مرزی است که سایر بخش‌ها مجری آن هستند.
وی ادامه می‌دهد: با اتمام پروژه تجهیز اراضی کشاورزی جنوب ایلام به آبیاری تحت فشار، حدود 6 هزار خانواده بهره بردار در این اراضی مشغول فعالیت می‌شوند.بعضی از بخش‌های این طرح با توجه به این که در دو سال پیش به اتمام رسیده تحویل بهره برداران شده و زیر کشت سبزی و صیفی و گندم و جو رفته است.
***
حال که آب به مزرعه کشاورزان درمنطقه گرم و خشک نقطه صفر مرزی رسید، با کمک کارشناسان وزارت نیرو و جهاد کشاورزی و به ویژه مروجان سازمان جهاد کشاورزی استان ایلام باید روی مصرف قطره قطره آب برنامه داشته باشند.چرا که کشاورزان همواره براساس میزان سود به کشت محصول می‌پردازدند در حالیکه این کار صرفا به نفع آب نیست و در دهه‌های گذشته از این بخش آسیب‌های بسیار جدی به آب و محیط زیست وارد شده است.زمانی نه چندان دور حتی وزارت جهاد کشاورزی، کشاورزان نمونه را براساس میزان عملکرد در هکتار فارغ از میزان مصرف آب، کود و سایر نهاده‌ها انتخاب می‌کرد و اکنون اگر چه این ملاک‌ها تغییر کرده و کشاورز نمونه بر اساس میزان استفاده از یک واحد حجم آب، و برداشت بیشترین محصول انتخاب میشود و کشاورز نمونه کشاورزی است که با یک متر مکعب آب بیشترین سود را عاید خود کند اما راه‌های بهتری هم برای صرفه جویی بهتر آب و افزایش درآمد کشاورزان وجود دارد که برای رسیدن به آن مرحله همچنان نیاز به تلاش جهادی داریم.حداقل در این بخش «دفاع مقدس از آب» به اتمام نرسیده است، عملیات بزرگی در حد فتح المبین نیاز داریم.
* یکی از مهم‌ترین ویژگی طرح، هندسی سازی و یکپارچه سازی اراضی برای بهبود راندمان تولید، کاهش مصرف آب، نهادها و اقتصادی شدن فعالیت کشاورزی است ؛همچنانکه نظام بهره‌برداری مشترک و عدم تفکیک و تغییر کاربری از مزیت‌های موثرطرح است که همواره تحت نظر مجریان خواهد بود
*همواره راه‌های بهتری برای صرفه جویی در مصرف آب کشاورزی و افزایش درآمد کشاورزان وجود دارد که برای رسیدن به آن مرحله همچنان نیاز به تلاش جهادی داریم حداقل در این بخش «دفاع مقدس از آب» به اتمام نرسیده است، عملیات بزرگی در حد فتح المبین نیاز داریم
*مهندس یداله شمایلی مدیرعامل جهاد نصر: بخش عمده عملیات احیا و توسعه 46 هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان ایلام انجام شد و تا پایان تیر ماه امسال کاملا به بهره برداران واگذار میشود
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
در دیدار فرماندهان نیروی زمینی ارتش مطرح شد؛
تاکید بر استمرار پیشرفت و افزایش توان ارتش
رئیس جمهور در پایان نشست سران و مسئولان قوای مجریه، مقننه و قضاییه:
راه موفقیت در همه امور همفکری و هماهنگی بین قوای سه‌گانه است
جهانگیری
برنامه جدید ارزی به زودی اجرایی می شود
صلیب سرخ: تبعات جنگ یمن کشنده‌تر از خود جنگ هستند
انتقادات دیرهنگام!
سعید مرتضوی بازداشت شد
دشت‌های عباس، عین خوش و فکه
از میدان‌های مین تا اراضی 50 هزار هکتاری کشاورزی
در پایگاه هوایی شهید دوران انجام شد؛
بازآماد یک فروند هواپیمای ترابری c-130
بر اساس اعلام پایگاه استنادی علوم جهان اسلام
ایران صدر نشین تولید علم در جهان اسلام شد
انتخاب 28 تن به عنوان کاندیدای شهرداری
دکتر روحانی فرا رسیدن روز ملی و سالگرد استقلال سوریه را تبریک گفت
رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران:
پورسیدآقایی با کار کارشناسی مخالف است
