آیا امیدی به زنده‌ماندن برجام هست؟

مذاکراتی که وزیر خارجه کشورمان در بروکسل آغاز کرد، تاکنون نتیجه مثبتی نداشته است. یعنی به‌رغم پیام‌های چندماده‌ای خانم فدریگا موگرینی در جهت حفظ ظاهر قضیه، از عدم ارائه تضمین حقوقی و اقتصادی سخن گفت که نشان دهنده موضوع گرفتاری اتحادیه اروپا بین ایران و آمریکاست که از طرفی نمی‌خواهد ما را از دست بدهد ولی درعین حال هم مایل نیست خشم آمریکا را برانگیزد و چنانچه تا حدودی جانب ما را نگه می‌دارد، به خاطر حفظ حیثیت و اعتبار خودشان است. ترامپ چندی پیش وزیر خارجه انگلیس را به حضور نپذیرفت و با بی‌احترامی به خانم مرکل او را پیر خواند، اتحادیه اروپا هم بر آن شد تا نشان دهد واحد مستقلی است. حتی در پارلمان اروپا هم بر سر این موضوع صحبت شد که یک روز باید خط و خطوط خود را با آمریکا مشخص کنند. نباید اشتباه برداشت کرد؛ اتحادیه اروپا به خاطر حفظ بازار ایران از توافق هسته‌ای دفاع نمی‌کند بلکه بیشتر خودنمایی و مقاومت این اتحادیه در برابر آمریکاست که البته ادامه‌دار هم به‌نظر نمی‌رسد؛ همانطور که رئیس جمهور فرانسه، امانوئل ماکرون چندی پیش اعلام کرد به‌خاطر ایران با آمریکا سرشاخ نمی‌شوند! پیام‌هایی که پشت سر هم مخابره می‌شود، وضعیت برجام را متزلزل کرده و در حال حاضر چندان امیدواری دیده نمی‌شود. از طرفی آمریکا در حال تلاش است تا موضوع ایران را به یک پدیده بین‌المللی تبدیل کند و تا حدودی عملی شده است. در واقع آمریکا در پی به‌وجود آوردن یک ائتلاف جهانی علیه ماست یعنی همان کاری که اوباما انجام نداد و در این رابطه هم کاری از دست اتحادیه اروپا در مقابل این ائتلاف جهانی برنمی‌آید. دولت ایران باید به فکر راه حل موثرتری باشد. نظام بین‌الملل درحال تغییر است و این تغییر به دنبال خود تغییر قواعد بین‌المللی را به همراه خواهد داشت و ما ضرورتا باید هم این تغییر و هم قواعد آن را درک کنیم. الان در نقطه حساسی از سیاست خارجی خود قرار گرفته‌ایم که شاید از ابتدای انقلاب تاکنون هیچگاه به این شدت و با این عمق نبوده است. لزوم توجه سیاستمداران و تصمیم‌گیران کشور به این تغییر در نظام بین‌المللی بیشتر از پیش اهمیت دارد و شواهد زیادی در این‌باره اعم از آنچه در آمریکا، عراق و سوریه می‌گذرد، قابل مشاهده است. بنابراین باید به تغییرات بین‌المللی و دگرگونی‌ها توجهی تام داشته باشیم و در سیاست خارجی دقیق‌تر باشیم. درواقع جای دلبستگی چندانی به برجام وجود ندارد. اتحادیه اروپا سالانه هزار میلیارد دلار مبادله بازرگانی با آمریکا دارد که هرگز آن را رها نخواهد کرد. آمریکا هم تحت فشار لابی‌های صهیونیستی و عربستان سعودی بر ما فشار وارد می‌کند.
* استاد دانشگاه