صنعت حمل و نقل، دروازه ورود به توسعه

پیشرفت اقتصادی هر کشوری با میزان کارایی سیستم حمل و نقل آن رابطه مستقیم دارد و می‌توان گفت دروازه ورود به توسعه اقتصادی و اجتماعی در هر کشوری بدون شک صنعت حمل و نقل آن است. سال‌هاست در خصوص اهیمت توسعه زیرساختی در صنعت و حمل و نقل و اهمیت آن برای کشور استراتژیکی مانند ایران سخن گفته شده است. اما شاید زمان آن باشد تا عقب ماندگی چند دهه‌ای در این زمینه را با بررسی دقیق‌تر اهمیت حمل و نقل در توسعه اقتصادی به طور عملی جبران کنیم. باید دانست که توسعه حمل و نقل به گونه‌ای که ایران را به مسیری مطمئن برای عبور کالا (ترانزیت) برای دیگر کشورها تبدیل کند همزمان با مزیت‌های بی چون و چرای اقتصادی و اشتغال زایی آن، امنیت کشور را تا حد زیادی افزایش می‌دهد و نفوذ ایران در منطقه را بیش از پیش بالا می‌برد. متاسفانه همچنان به نظر می‌رسد به‌رغم وجود ایده‌های توسعه حمل و نقل کشور، اولویت‌های توسعه به سمت و سو‌های دیگری است. برای تبیین اهمیت موضوع حمل و نقل باید به تفکیک در خصوص نقش هرکدام توضیح داد چنانچه توسعه در هر یک از شاخه‌های حمل و نقل هوایی، ریلی، زمینی و دریایی در جای خود می‌تواند منشأ اثرگذاری‌های شگرفی در اقتصاد کشور شود.
حلقه‌های مفقوده
در خصوص روش‌های توسعه ترانزیت یک بحث سخت افزاری وجود دارد و یک بحث نرم افزاری که در حوزه سخت افزار، امکاناتی فراهم شده است. اما به دلیل ضعف مزمن در بخش نرم‌افزاری و مدیریتی و البته قوانین و مقررات نتوانسته‌ایم از امکانات موجود بهره‌برداری مطلوب داشته باشیم. باید گفت آنچه که امروز صنعت حمل و نقل به آن دچار شده است گرفتاری در پیله شیوه‌های سنتی است که هم بهره‌وری را کاهش داده و هم تبعات اجتماعی و زیست محیطی فراوانی دارد. بهره‌مندی از شیوه‌های نوین و استارت‌آپ‌ها در صنعت حمل و نقل یکی از حلقه‌های مهم مفقوده در توسعه آن به حساب می‌آید. باید دانست، درآمدی که ترانزیت می‌تواند تولید کند رقم خوبی است. تصور کنیم که به جای 10 میلیون تن، 50 میلیون تن کالا از کشور عبور کند و به ازاء هر تن کالا 100 دلار درآمد برای کل کشور اعم از بخش‌های خصوصی و دولتی کسب شود. در این شرایط نسبتا ایده‌آل به رقمی در حدود پنج میلیارد دلار درآمد می‌رسیم که رقم قابل توجهی است هرچند جایگزینی برای درآمد نفت نیست و ترانزیت صنعتی است که می‌تواند در زمینه اشتغال‌زایی کمک کند و همچنان قابل توجه و مهم است.
ظرفیت عظیم بندرها


بخش دیگر موضوع به اهمیت بنادر و قابلیت‌های کشور در جنوب و شمال برمی‌گردد که متاسفانه از آن استفاده نشده است. متاسفانه در ایران به‌رغم وجود شهرهای مهم در مرزهای شمالی و جنوبی آبادانی و توسعه در مرکز ایران شکل گرفته است این در حالی است که امروز بنادر ایران در خلیج همیشگی فارس، با سایر بنادر خارجی (کشورهای عربی) از منظر ساختار و پذیرش کشتی‌ها هیچ تفاوتی ندارد. صرف نظر از موقعیت ژئوپلیتیکی خلیج فارس توسعه و شکوفایی صنعت گردشگری در این منطقه می‌تواند بخش عمده‌ای از اشتغال جوانان کشور را رفع و نرخ بیکاری را در جامعه کاهش دهد.
باارزش‌ترین زیرساخت
فرودگاه‌ها از با ارزش‌ترین زیرساخت‌های جوامع پیشرفته محسوب شده و به دلیل برخورداری از پتانسیل‌های مختلف، در رشد اقتصادی کشورها و کمک به ایجاد توسعه پایدار نقش مهمی دارند. درواقع اهمیت فرودگاه‌ها در دنیای امروز به حدی است که دست‌اندرکاران حوزه حمل و نقل هوایی، فرودگاه‌ها را لکوموتیو اقتصادی هر کشور توصیف می‌کنند و وجود آن را عامل رشد اقتصادی و توسعه‌ پایدار می‌دانند. از این رو توسعه فرودگاه‌ها به جهت افزایش ظرفیت و پر رونق شدن آنها نیز از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در جهان امروز آمار ترافیک مسافری فرودگاه‌های هر کشور بیانگر میزان توسعه اقتصادی آن کشور است و حجم جابه‌جایی بار هوایی نیز نشانگر قدرت اقتصادی کشورهاست. با این همه باید توجه داشت به‌رغم محدودیت‌های تامین مالی و البته مدیریتی که در کشور پیرامون توسعه حمل و نقل کشور وجود دارد هر زمان که جلوی این عقب ماندگی را بگیریم نفع اقتصادی و اجتماعی بیشتری برده‌ایم. شاید نیاز است که با یک بازنگری کلی به مجموع سیاست‌های توسعه‌ای پارادایم‌های سنتی توسعه را به سمت همگام‌سازی با پیشرفت‌های جهانی پیش ببریم.
* مدیرعامل هلدینگ آتیه صبا