اثر الهام بخش پیروزی ژاپن بر روسیه بر رویکردهای مردمی در جهان

چنان که تاریخ گواهی می دهد، در بیش از یک صدوده سال پیش، مردمان ایران در یک خیزش فراگیر به نام جنبش مشروطه، توانستند نخستین پایه های برپایی پارلمان ملی را در آسیای خاوری بنا نهند و کشور ایران را به عنوان پیشگام دموکراسی خواهی در این کهن‌ترین پهنه تاریخ و جغرافیای جهان تثبیت كنند. استقرار حکومت مشروطه در ایران به سال 1906 میلادی، رهاوردی از سال ها تکاپوی ایرانیان برای رسیدن به حقوق شهروندی و قانون اساسی بوده که بی گمان برآمده از اراده میهنی برای دستیابی به مردمسالاری پایدار است.گوهری که در پیوستگی تاریخی ادامه داشته و امروز به نام جمهوری بر ساختار سیاسی کشور حکمفرماست.ریشه این درخت تناور اگرچه با پایمردی یکایک ایرانیان استوار شده است اما از دیگر سو گواهی بر تعاملات سازنده با دیگر ملل و متاثر از تجربیات مردمان دیگر فرهنگ ها نیز هست.آن گونه که بیشتر ارزیابی‌های تاریخی - چه از سوی پژوهشگران داخلی و چه از سوی تحلیلگران خارجی- نشان می دهد، جنبش مشروطه فرای انگیزه های بسیار و رخدادهای بزرگ تعیین کننده، از عوامل دیگری در حکم شتاب دهنده خواست های مردمی تاثیر پذیرفته که یکی از آن ها دگردیسی همه جانبه ژاپن بوده است. آشنایی ایرانیان با ژاپنی‌ها و تحولات جامعه آن با توجه به حضور فعالانه روشنفکران در استامبول و تختگاه عثمانی به شکل عمده با اخباری بوده که در روزنامه ها به چاپ می رسیده است.
اما همواره این پرسش اساسی در ذهن جامعه ایرانی در نوسان بوده، چگونه می شود که اصلاحات امپراتور میجی (meijei) دو دهه بعد از اصلاحات امیرکبیر صدراعظم نامدار ایران انجام می‌گیرد ولی ایران نتوانسته است همانند آنچه در ژاپن روی داده، راه پیشرفت را به سرعت پی بگیرد؟ژاپنی که 200سال خودخواسته ازدنیای غرب جداافتاده بود به ناگاه دریک جنگ در عرصه جهان نمایان شد. به ویژه پس از شکست یک دولت اروپایی غیرمشروطه یعنی روسیه از یک کشور آسیایی مشروطه یعنی ژاپن،این باور بیدار جدی تر از گذشته همه گیر می شود که پس می شود در سایه مشروطیت، عدالت و قانون اساسی در برابر دشمن مهاجم خارجی ایستادگی کرد و حتی او را به شکست وادار ساخت. جنگ بی نظیر تسوشیما-Tesoshima که در سال 1905موجب در هم شکسته شدن ابهت قدرت بزرگ جهان شد.بررسی عوامل تاثیرگذار مشروطه نشانگر آن است که مردم ایران در رویارویی با نبرد روس و ژاپن از چنان حساسیتی برخوردار بودند که اخبار جنگ را با هیجان فراوان پیگیری می کردندتا جایی که پیروزی‌های پی در پی ژاپن به شدت مردم ایران را که خاطرات تلخ گلستان ترکمنچای را در دل دارنداز یک سو خشنود می کند و از سوی دیگر تکان می دهد. زمانی که مردم علیه استبداد شاهی به پا خواستند، سال ها بود که اخباری از تحولات گسترده ژاپنی ها داشتند و به این نکته مهم هم رسیده بودند که یک کشور، جز روس و انگلیس و فرانسه، هم می تواند به این نقطه از قوت برسد.پس به مانند همه تاریخ خود برای دامن گیرتر کردن جنبش بیداری و آگاهی افکار عمومی در این باره حماسه ها پرداختند و داستان ها سرودند.میکادو نامه یا ستایش نامه ژاپون، نخستين منظومه حماسي قرن بيستم به زبان پارسی، سروده ميرزا حسين علي تاجر شيرازي است که یک سال پس از پیروزی ژاپن در سال 1905 میلادی آفریده می شود و گواه توجه گویندگان ايراني به اين رخداد مهم بوده تا با برانگیختن غرور ایرانی و امیدآفرینی دوباره پس از شکست های سهمگین از روسیه تزاری، اهمیت برپایی نظام مشروطه در ایران را گوشزد كنند.
چو مشروطه شد پایه سلطنت
فزونی دهد مایه سلطنت


ز مشروطگی گشت ژاپون بزرگ که شد چیره بر همچو خصمی بزرگ
چه زیبا روزنامه حبل المتین به گزارشات مبسوط از ژاپن می پردازد
فراتر از این البته، داستان ژاپن حتی برای دربار ایران هم گوش نواز و شنیدنی بوده است.
بایستگی آگاهی از دانش روز و توانمند ساختن کشور و افزایش قدرت دفاعی به گونه ای که بشود مانند ژاپن، دشمن را در هر دو پهنه زمین و دریا شکست داد و صدمات جبران ناپذیری بر او وارد کرد، از موضوعاتی بود که کارگزاران جهاندیده ایران می‌کوشیدند تا آن را به محضر شخص شاه برسانند.یکی از این نگاشته ها که به سال 1906 میلادی - یعنی همان سال انقلاب مشروطه - و برای پیشکش به مظفرالدین شاه آماده شده است، رساله «اجمال وقایع جنگ روس و ژاپون» نام دارد.که کاراپت آوانسیان آن را به رشته تحریر در آورده.همین دانش اندک از بزرگ‌ترین حرکت استقرار دموکراسی در منطقه گواه آن است و به قول ماطه اوس با دانستن چگونگی سرعت ترقیات این مملکت شگفت انگیز است تا ایران مینو نشان سر از خواب غفلت بردارد واز ایشان الگو گیرد و ترقی کند. در اینجا بايد به چند نمونه از انقلابات مردمی جهان که به فاصله یک ماه پس از پیروزی ژاپن بر روسیه آغاز می شود و ظرف 11 ماه رخ داده اشاره کرد. در ابتدا انقلاب کشور روسیه، دقیقا چند روز بعد از جنگ 1905 – جنبش ملی هند علیه بریتانیا – شورش‌های ماجی ماجی در تانگانیا علیه آلمان – قیام زولوها در آفریقای جنوبی علیه بریتانیا – انقلاب ترک‌های جوان علیه عثمانی – انقلاب مکزیک – انقلاب چین و انقلاب معروف و شکوهمند مشروطیت در ایران 1906. قوانین حاکم بر جامعه ژاپن را می توان این‌گونه ذکر کرد. کار وتلاش همراه باقناعت /احترام به زنان و خانواده ،/آموزش دادن زنان و دختران /اخلاق ملایم ودوری از خشونت همگان /ترجیح دادن مصالح ملی بر منافع فردی /گسترش مدارس جدید ،توجه به دانش های جدید وعلوم کاربردی /گسترش اختراعات واکتشافات وتولیدات صنعتی ارزان /آزادی قلم و بیان بی نیازی از متخصصان خارجی / تجارت آزاد و گسترده باغرب /گسترش خطوط راه آهن/برگزاری مستمر نمایشگاه‌های علمی و صنعتی در شهرهای بزرگ ژاپن /واهتمام به توریسم که سال‌ها بعد در بعضی از کشورها مرسوم شده است.