نکاتی درباره روابط ایران و عراق

قطار استیضاح‌ها توقف ندارد و به پیش می‌رود. سوال از وزرا هم در جریان است مانند چند روز یکشنبه که نوبت به وزیر امور خارحه رسید که به سوالات برخی نمایندگان در مورد حضورش در مجلس ترحیم جلال طالبانی توضیحاتی ارائه داد. همچنین سوالات دیگری که در نهایت رئیس مجلس به دلیل امنیتی بودن توضیحات دکتر محمدجواد ظریف، آن را برای نمایندگان قانع کننده دانست. بعد از سقوط صدام، قانون اساسی که برای عراق نوشته شد موضوع استقلال یا بهتر است بگوییم فدراسیونی که برای عراق درنظر گرفته شده بود و نوعی استقلالی که برای اقلیم مورد شناسایی قرار گرفت ادامه پیدا کرد و در حقیقت در دوران صدام نیز با پرواز ممنوعی که در مدار شمالی عراق از سوی آمریکایی‎ها وضع شده بود، آنها به نوعی به آزادی عمل رسیده بودند آنها به عنوان اقلیم کردستان از نوعی استقلال برخوردار شدند و در قانون اساسی هم آمد. در قانون اساسی عراق هم این موضوع که چه تعداد از اهل تسنن، اقلیم و شیعیان را براساس قومیت‌شان در حوزه‎های قدرت در عراق تقسیم کرده است. نخست‎وزیر از شیعیان، رئیس‎جمهور کرد و رئیس مجلس در عراق سنی مذهب است. به هرحال یک تقسیم‎بندی قدرت صورت گرفته است. با این حال این شخصیت از گذشته‎های دور به ایران نزدیک بود. هم جلال طالبانی و هم ملامصطفی بارزانی پدر مسعود بارزانی که در دوران شاه و قبل از انقلاب مراوداتی با ایران داشتند. جلال طالبانی که ریاست‎جمهوری عراق را به عهده داشت، در زمینه حفظ ارتباطات خوب با ایران موثر بود و علاوه بر اینکه شخص صبوری بود، بیشتر نقش هماهنگی بین گروه‎ها و گرایشات مختلف را برعهده داشت. اگر از سوی ایران وزیر امور خارجه در مراسم ترحیم یک رئیس‎جمهور شرکت می‎کند، نشان دهنده نزدیکی دو کشور است و شاید لازم بود که حتی خود رئیس‎جمهور شرکت می‌کرد. وقتی وزیر امور خارجه شرکت می‎کند این‎گونه نیست که تصور کنیم که در سطح بالایی شرکت کردیم. این موضوع مورد سوال است و همچنین جای تعجب است که به نظر می‎رسد که نمایندگان سوال‎کننده از مناسبات دیپلماتیک و سطح روابط یا اطلاعی ندارند یا اطلاع کمی دارند. جدا از بحث شخص طالبانی، روابط ایران با عراق ایجاب می‌کند که ما مراقب این روابط باشیم. اخیرا موجی از حملات در ایران ضد عراق شکل گرفته مبنی بر اینکه عراقی‎های مجرد در ایران به کارهای غیراخلاقی می‎پردازند و در عراق نیز موجی راه افتاده است که ایران حاکم بر عراق شده است و تمام کالاهای ایرانی در عراق فروخته می‎شود. این مشخص است که برخی تلاش می‎کنند که روابط ایران و عراق را بهم بزنند. با این حال سخن نخست وزیر عراق مبنی بر اینکه تحریم علیه ایران بد است ولی عراق مجبور است که از آمریکا تبعیت کند، از سوی ایران محکوم شد و باید به آن سخنان پاسخ داده می‎شد. این در حالی است که وی اعتبار و حیثیت خود را از ایران دریافت کرده است و نباید بدین‎گونه سخن می‎گفت. اینها به مصلحت دو کشور نیست. به‌رغم همه این گفته‎ها، دو ملت ایران و عراق به لحاظ اعتقادی، دینی و همچنین حتی قومیتی پیوند محکمی با هم دارند و اینگونه نیست که دیگران بتوانند ما را از هم جدا کنند. در حال حاضر شاهدیم که آمریکا و اسرائیل تمام تلاششان در این زمینه است که ایران را از عراق و سوریه جدا کنند. تا جایی که تلاش می‌کنند هم ذهن مردم را مشوش کنند و هم فشارهای سیاسی، اقتصادی و دیپلمایتک وارد کنند. بنابراین دو کشور باید هوشمندانه عمل کنند. در چنین شرایطی طبیعی است که وقتی یک رئیس‌جمهور فوت می‌کند باید برای حفظ این روابط در سطح معقولی شرکت کنیم و از این نظر حضور دکتر ظریف، حضور مناسبی بود.
* کارشناس سیاسی