کار دشوار واشنگتن در شبه‌قاره هند

مانا اسکویی* - سفر وزرای خارجه و دفاع آمریکا به هند، پاکستان و افغانستان آخر هفته گذشته در شرایطی صورت گرفته که دیپلماسی آسیایی واشنگتن با چالش و تناقض‌هایی همراه است.
رایزنی‌های انجام شده وزرای خارجه و دفاع آمریکا با مقامات هندی و سپس سفر جداگانه پمپئو و ماتیس به پاکستان و افغانستان با توجه به مشترکات جغرافیایی از سویی و همچنین بحران‌های سیاسی و امنیتی این سه کشور با یکدیگر و رابطه و همگرایی و در عین حال برخی اختلاف‌نظرها با ایران از سوی دیگر این سفر را به حلقه پیوسته یک زنجیر، به عبارتی دیپلماسی تدافعی- حمایتی، کاخ‌سفید در این بخش از آسیا بدل کرده است. سفر وزرای خارجه و دفاع آمریکا به هند، اگرچه بیش از هر عاملی، جنبه ضد‌ایرانی و به تعبیری تلاش برای مهیا کردن شرایط تحریم‌های نفتی علیه تهران داشت اما با توجه به چالش و رقابت دائمی دهلی‌نو- اسلام‌آباد می‌توانست و می‌تواند واجد اهمیت باشد.در ارتباط با هند گفتنی است در 70 سالی که از استقلال این کشور می‌گذرد، هیچ‌گاه و در هیچ شرایطی منافع ملی خود را در ترازوی تفکرات ایدئولوژیکی، قومی و زبانی نگذاشته و تمام این سال‌ها نیز از منظر رابطه با قدرت‌های بزرگ جهان و منطقه همواره براساس داشته‌ها و منافع خود عمل کرده است.
به عبارتی هر آنچه در این سفر هیات وزرای آمریکایی و مقامات هندی گذشته و هر نتیجه‌ای که از آن قرار است حاصل شود بی‌تردید هندوستان‌ در تامین منابع مالی خود کوتاهی نخواهد کرد سهل است، چه بسا امتیاز بیشتری هم از طرفین دعوا‌- ایران و آمریکا- دریافت کند. در ارتباط با سفر وزیر خارجه آمریکا به پاکستان، اما داستان به گونه‌ای دیگر است چراکه در چند دهه گذشته‌ هیچ‌گاه رابطه اسلام‌آباد- واشنگتن شفاف و دور از تردید نبوده است‌ تا جایی که در نا‌آرامی‌ها و عملیات تروریستی در افغانستان، همواره یک سر آن را با مقامات و دستگاه‌های امنیتی این کشور متصل می‌دانند. این بار‌ اما شرایط با آمدن عمران‌خان که دست‌کم در ظاهر یک ضد‌آمریکا و یک ناسیونالیست دو‌آتشه و یک پوپولیست شناخته می‌شود، فرق می‌کند. در واقع امکان سازش و رد و بدل کردن امتیاز از سوی دو طرف مشکل‌تر و گسترده‌تر از گذشته می‌شود چراکه آمریکا برای ایجاد امنیت در افغانستان، به همکاری بی‌چون و چرای پاکستان نیاز دارد؛ نقطه ضعفی که بی‌تردید‌ مورد بهره‌برداری نخست‌وزیر جدید که حمایت ارتش و دستگا‌ه‌های امنیتی کشور را با خود دارد، قرار خواهد گرفت.
پاکستان در شرایط کنونی از اوضاع افغانستان و بحران میان واشنگتن و تهران به عنوان دو ابزار کارآمد برای گرفتن امتیاز از آمریکا سود خواهد برد.


از سویی سفر کوتاه‌مدت ماتیس‌ به عنوان وزیر دفاع آمریکا به افغانستان با دو عملیات انتحاری مرگبار همراه شد‌ تا بار دیگر ثابت شود که ایجاد آرامش در افغانستان با تداوم چالش‌های همسایگانش با آمریکا، دو عامل ناسازگار هستند. از طرف دیگر هند و پاکستان که از نظر جغرافیایی از منظر سیاسی و امنیتی، به عنوان دارندگان بمب اتمی‌ در یکی از مناطق بالقوه چالش‌خیز جهان‌ در همسایگی چین، افغانستان و ایران قرار دارند نمی‌توانند شرکای سیاسی و امنیتی حتی برای آمریکا به خصوص با حضور ترامپ باشند و به تبع آن واشنگتن برای رسیدن به تفاهم با این دو کشور باید نگاه استراتژیک خود را با شرایط موجود، منطبق سازد، در غیر این صورت به خصوص در مورد پاکستان و به تبع آن افغانستان باید منتظر چالش‌های جدید باشد. * تحلیلگر سیاست بین‌الملل
osk.ma@yahoo. com