حفظ محیط زیست و حقوق شهروندی

با توجه به اهمیت موضوع حفظ محیط زیست، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در اصل پنجاه مقرر کرده است که حفظ محیط زیست وظیفه عمومی آحاد مردم بوده و هرگونه فعالیتی را که موجب آلودگی یا تخریب محیط زیست شود ممنوع اعلام کرده است.
اصولا تلاش برای توسعه و حفظ محیط زیست حاصل دگردیسی عمیق در مفاهیم و نوع نگاه و برخورد انسان با طبیعت و محیط زیست بوده که از دهه‌های پایانی قرن بیستم به وجود آمده و در حال تکامل و همه‌گیر شدن است .
امروزه با توجه به اهميت منابع طبيعي و طبيعت، صیانت و حفظ محیط‌زیست یک خواست عمومی بوده و مردم بیشتر از حکومت‌ها خواستار و پیگیر حفظ و نگهداری محیط زیست هستند و در اين راستا در بيشتر كشورها سازمان‌هاي مردم نهاد با دلسوزي فروان سعي در حفظ و حراست از طبيعت كشور خويش دارند.
محیط زیست به معنای اعم آن، امانت نسل‌های آینده در نزد ما بوده و باید به نحو شایسته صیانت شود تا علاوه بر حفظ محیط زیست طبیعی، محیط زیست انسانی نیز مصون از تبعات مخرب آلودگی یا تخریب محیط زیست بماند.اما نكته مهم مشارکت مردم در حفظ محیط زیست، موثرترین و کلیدی‌ترین راهکار در حفظ محیط زیست بوده و باید از طریق آموزش و اطلاع‌رسانی، مردم در حفظ محیط زیست دخالت داده شوند.


متاسفانه امروزه برخی دولت‌ها توجه چندانی به حفظ محیط زیست نداشته و بر اثر اقدامات نسنجیده این دولت‌ها هر از گاهی بحران‌های زیست‌محیطی به‌وجود آمده كه به دنبال آن منطقه و جهان دچار تغییرات اقلیمی و انسانی می‌شود.
خشک شدن دریاچه‌ها و رودخانه‌ها، تبدیل اراضی کشاورزی و منابع طبیعی به اراضی لم یزرع ، خشک کردن و تخریب جنگل‌ها و تالاب‌ها و ایجاد آتش‌سوزی در طبيعت و مراتع را می‌توان نمونه‌هایی از تعدی انسان به محیط زیست نام برد.
عملکرد غلط و نابخردانه برخی افراد نیز در وقوع حوادث زیست‌محیطی تاثیر گذار بوده و حتی می‌توان گفت که علت اصلی این حوادث است.
با کمال تاسف برخی از مردم در پاسداشت و نگهداری محیط زیست قصور کرده و حتی مرتکب تعدی نسبت به طبیعت می‌شوند که این عمل آنان واجد وصف کیفری و موجب ضمان قهری و مسئولیت مدنی است.
قانون مجازات اسلامی در مواد متعددی از جمله مواد ۶۸۰,۶۸۸,۶۸۹ برای تخریب و آتش‌سوزی محیط‌زیست جرم‌انگاری و تعیین مجازات کرده است كه این امر نشان از اهمیت محیط زیست دارد.
براي مثال، استان کردستان با توجه به موقعیت جغرافیایی و پوشش گیاهی و جنگلی، هرازگاهی عمدا یا سهوا دچار آتش‌سوزی شده که به علت عدم وجود امکانات لازم و مدرن برای اطفای حریق و عدم توجه جدی مسئولان به مسائل زیست محیطی، مردم و سازمان‌های مردم نهاد به‌صورت داوطلبانه به اطفای حریق مي‌پردازند که آخرین مورد آن آتش‌سوزی جنگل های مریوان بوده که متاسفانه منجر به جان باختن چهار نفر از جوانان رشید و خیرخواه مریوانی شد و منطقه را متاثر از این حادثه دلخراش کرد.
بي شك اگر امکانات لازم و مدرن برای اطفای حریق در منطقه وجود داشت و متولیان امر اراده لازم برای جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی را داشتند،این حادثه جانکاه محیطی و انسانی به‌وجود نمی‌آمد و شاهد پرپر شدن سرمایه‌های انسانی و دلسوزان مسائل اجتماعی نبودیم.