تلاش آنکارا برای آتش‌بس

ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان یک بار دیگر در مورد بحران سوریه گفت‌وگو و رایزنی کردند. نشست روسای جمهور‌ روسیه و ترکیه این بار بدون حضور ایران صورت گرفت. اردوغان می‌کوشد‌ مانع حمله سوریه و متحدانش به ادلب شود.
رییس‌جمهور‌ ترکیه نگران است که حمله گسترده ارتش بشار اسد با پشتیبانی روسیه به ادلب باعث گریز انسان‌های زیادی شود که برای نجات جان خود به ترکیه پناه خواهند برد و این کشور را با موج تازه آوارگان روبه‌رو خواهند کرد. آنکارا که گفت‌وگوهای متعددی با روسیه برای جلوگیری از حمله ارتش سوریه به ادلب انجام داده، تاکنون بارها اعلام کرده که خواستار برقراری آتش‌بس در این استان است. دیدار روسای جمهور‌ روسیه و ترکیه گامی دیگر در راه رسیدن به راه‌حلی مسالمت‌آمیز است.
اردوغان در راه بازگشت از کشور آذربایجان که جهت انجام دیدارهای رسمی به آن سفر کرده بود، در زمینه نتایج سنگینی که تداوم روند موجود در منطقه ادلب در سوریه می‌تواند در پی داشته باشد هشدار داد.
رییس‌جمهور ترکیه گفت: باید در برابر گروه‌های تروریستی که در بین مخالفان در داخل ادلب وجود دارند، همراه با هم گام برداریم‌ اما از سویی دیگر نیز نباید با بهانه‌تراشی، گامی در راستای بمباران آنجا برداشته شود.


اردوغان با بیان اینکه در نتیجه اقدامات ترکیه وضعیت اخیر در ادلب آرام است، گفت: ترکیه بار سیاسی و انسانی این امر را بر عهده دارد. 5/3 میلیون پناهجو در ترکیه هستند. اگر موج جدیدی از مهاجرت از ادلب صورت ‌گیرد، این ترکیه است که به عنوان آینده و پناهگاه این انسان‌ها مشاهده می‌شود. ما آمادگی‌هایی را داریم. فعالیت‌هایی را در طرف سوریه به مورد اجرا درآورده‌ایم. همانند غرب رفتار نمی‌کنیم. رفتار ما حمایتی‌تر خواهد بود‌ اما بار موجود نیز بسیار سنگین است و تحمل این بار نیز کار راحتی نیست. صبورانه در راستای حل این مساله و بر‌آمدن از عهده آن تلاش می‌کنیم.
اردوغان در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه «آیا عملیات مشترک با روسیه جهت تشکیل کریدور انسانی مورد بحث است یا خیر؟» اعلام کرد‌ در حال حاضر همه شاهد اقدامات تروریستی، بی‌رحمانه و خشونت‌بار رژیم در منطقه هستند. یک دولت ترور مورد بحث است. چه نوع تدبیری باید در برابر این اقدامات بیندیشیم؟ نیروهای ائتلاف چه اقدامی خواهند کرد؟ رویکرد آتی جناب پوتین نسبت به این منطقه چه خواهد بود؟ باید در برابر گروه‌های تروریستی که در بین مخالفان در داخل ادلب وجود دارند، همراه با هم گام برداریم‌ اما از سوی دیگر نیز نباید با بهانه‌تراشی گامی در راستای بمباران آنجا برداشت.
وزیر خارجه ترکیه هم جمعه گذشته خبر دیدار سران ترکیه و روسیه را اعلام کرده و کاخ کرملین نیز این خبر را تایید کرده بود. اختلاف نظر ترکیه و روسیه در سوریه این خطر را در پی دارد که باعث رویارویی نظامیان دو کشور در این منطقه شود. روسیه از نیروهای ارتش دولتی سوریه پشتیبانی می‌کند؛ نیروهایی که استان ادلب را در محاصره خود دارند و آماده حمله زمینی و هوایی برای آزادسازی این استان از دست شورشیان مستقر در آن هستند.
ترکیه که از شورشیان سوریه در مقابل بشار اسد، رییس‌جمهور‌ سوریه حمایت می‌کند در نشست تهران خواستار برقراری آتش‌بس در ادلب شده بود. پوتین در نشست پیشین رسما خواستار آزادی کامل منطقه ادلب از دست شورشیان شده و وظیفه اصلی و عاجل در شرایط کنونی را راندن نیروهای تروریست از منطقه ادلب خوانده بود. او تصریح کرده بود: حضور تروریست‌ها در این منطقه تهدیدی مستقیم برای شهروندان سوریه و همچنین برای ساکنان سراسر منطقه است.
استان ادلب در شمال غربی سوریه و در نزدیکی مرز ترکیه قرار دارد و بزرگ‌ترین منطقه تحت تسلط شورشیان است که اغلب آنها را گروه‌های اسلام‌گرای افراطی تشکیل می‌دهند. ادلب گرچه به خاطر ساختار روستایی خود اهمیت دارد اما از نظر اقتصادی اهمیت چندانی برای سوریه ندارد، ولی این استان در مسیر اتوبان دو کلانشهر دمشق و حلب قرار دارد و از نظر راهبردی و اقتصادی برای سوریه بسیار پراهمیت است. سازمان ملل متحد و گروه‌های امدادگر تاکنون بارها اعلام کرده‌اند که در صورت حمله فراگیر به ادلب شدیدترین فاجعه انسانی به وقوع خواهد پیوست که از آغاز این جنگ هفت‌ساله تاکنون نظیر نداشته است.
به نوشته روزنامه‌ فرامنطقه‌ای الحیات، طبق اعلام مرکز اطلاع‌رسانی دفتر ریاست جمهوری ترکیه، نشست دو هیات ترکیه و روسیه با مشارکت وزرا و مسوولان هر دو کشور در حاشیه نشست سران برگزار شد و دو طرف درباره مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی و در راس آن پرونده سوریه و نیز مسائل مربوط به حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، انرژی و روابط دو‌جانبه به تبادل نظر پرداختند.
به نوشته ایسنا، یاسین اوکتای، مشاور رییس‌جمهور‌ ترکیه در امور خارجه نیز در گفت‌وگو با رسانه‌های این کشور اظهار کرد: هر گونه حمله نظامی به ادلب به منزله حمله به ترکیه است. اوکتای گفت‌: ترکیه هرگز در برابر تکرار کشتار حلب در ادلب نظاره‌گر نخواهد بود. این مسوول ترکیه در ادامه‌ روسیه را به تلاش برای حذف مخالفان سوریه در ادلب به بهانه مبارزه با تروریسم متهم کرد و اتفاقات جاری در سوریه را پاک‌سازی قومی و نژادی خواند. در این راستا آنکارا نیروهای خود را به مرزهایش با سوریه رسانده و این نیروها در استان مرزی کیلیس مستقر شده‌اند.
همزمان رسانه‌های عبری‌زبان تاکید کردند اسراییل حملات هوایی را به اطراف فرودگاه دمشق انجام داد و در این حملات یک جنگنده و کامیون حامل سلاح هدف قرار گرفتند. بنیامین نتانیاهو در نشست کابینه این رژیم بار دیگر خطوط قرمز اسراییل را یادآور شد و گفت‌: اسراییل به تلاش‌های خود برای ممانعت از دستیابی دشمنانش به سلاح‌های پیشرفته ادامه می‌دهد. ما در گذشته خطوط قرمز خود را شرح داده‌ایم و بیش از هر زمان دیگری به دنبال رعایت این خطوط هستیم.
برخی تحلیلگران سیاسی دید منفی به این نشست در سوچی دارند و بر این باورند که نشست سوچی که به شکلی شتابزده برنامه‌ریزی شده، هرگز در متعادل‌سازی موضع‌گیری‌های متناقض دو طرف موفق نخواهد بود. مسکو برای بازپس‌گیری ادلب تلاش می‌کند و ارتش سوریه به دنبال گسترش کنترل خود بر این شهر تا قبل از پایان سال‌جاری میلادی است‌ اما آنکارا بر این باور است که هر گونه اقدام نظامی به منزله فاجعه‌ای برای این استان خواهد بود.
طبق برخی اطلاعات موجود، اردوغان در نشست سوچی به دنبال آن است که طرحی شامل آتش‌بس را به پوتین ارائه دهد که در آن هیات تحریر الشام (النصره سابق) بتواند سلاح‌های خود را تحویل داده و از استان خارج شود و شبه‌نظامیان خارجی این گروه تروریستی نیز بتوانند به کشورهایشان بازگردند.
همچنین طرح پیشنهادی اردوغان شامل خروج ایمن دیگر گروه‌های مخالف از ادلب به منطقه‌ای حائل در حومه حلب است تا آنها با یگان‌های مدافع خلق کرد تحت حمایت آمریکا که ترکیه آنها را گروهی تروریستی می‌داند، مقابله کنند. گفتنی است اردوغان نیز به برقراری امنیت پایگاه نظامی حمیمیم در استان لاذقیه که یکی از بهانه‌های روسیه برای آغاز عملیات نظامی‌اش در ادلب است، متعهد می‌شود.
به گفته تحلیلگران سیاسی، این برنامه‌های ترکیه با رویکرد روسیه برای آغاز حملات به شکل مرحله‌ای در استان ادلب تعارض دارند. حملات مرحله‌ای روسیه قدرت گروه‌های شبه نظامی را تضعیف و آنها را مجبور می‌کند همان گونه که پیش از این در حومه دمشق و جنوب سوریه شاهد آن بودیم، توافقات آشتی و سازش را با دمشق به امضا برسانند یا اینکه آنها به هدفی برای عملیات نظامی تبدیل شوند که مسکو تلاش دارد آن را پیش از پایان سال جاری میلادی به اتمام برساند.
تحلیلگران بر این باورند که این تفاوت شدید نشست سوچی را با شکست احتمالی دیگری مواجه می‌کند. مذاکرات نشست سوچی به احتمال زیاد روند عملیات نظامی را کمی به تاخیر می‌اندازد‌ اما اختلاف نظر موجود میان دو طرف درباره ادلب را از بین نخواهد برد.
پوتین در این نشست تلاش می‌کند اردوغان را قانع سازد که در صورت شکست تلاش‌ها برای حل سیاسی بحران سوریه و برقراری آشتی‌ها، جایگزین‌ دیگری برای آغاز عملیات نظامی جهت پایان دادن به بخش بزرگی از خطرات تروریستی در ادلب وجود ندارد.
برخی از منابع آگاه معتقدند پوتین به طرح نظامی خود ادامه‌ خواهد داد‌ اما برخی انگیزه‌ها از جمله ماندن نیروهای ترکیه‌ای در مراکز ۱۲ گانه نظامی‌اش در شمال سوریه، انتقال آوارگان به عفرین برای ممانعت از تشکیل یک دولت کرد، ماندن دو منطقه سپر فرات و شاخه زیتون به عنوان دو منطقه نفوذ ترکیه را در انتظار راه‌حل سیاسی جامعی برای مساله سوریه باقی خواهد گذاشت.