ضرورت حضور قوی رئیس‌جمهور در سازمان ملل

حضور رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در نشست شورای امنیت سازمان ملل، به لحاظ دیپلماسی عمومی موضوعیت ندارد، زیرا دونالد ترامپ به عنوان رئیس نشست امسال شورای امنیت، می‌خواهد این جلسه را صحنه دادگاه و محکوم کردن ایران تبدیل کند. از این رو ترامپ می‌تواند به رئیس‌جمهوری ایران وقتی برای سخن گفتن ندهد و یا در این جلسه کارشکنی کرده و رفتارهایی خارج از عرف به نمایش بگذارد. لذا به نظر می‌رسد حضور آقای روحانی در چنین جلسه‌ای تامین کننده اهداف ایران نخواهد بود. از طرفی حضور ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در این نشست، بستگی به ارزیابی دستگاه دیپلماسی و دیپلمات‌های ایران در مقر سازمان ملل متحد دارد. باید این موضوع روشن شود که دستور کار جلسه به چه شکلی است و آیا قرار است در این جلسه به ایران وقتی برای بیان دیدگاه‌های خود داده شود یا خیر و یا نظر سایر اعضای دائم و غیردائم شورای امنیت درباره حضور ایران چیست؟ بنابراین چنین اطلاعاتی برای ارزیابی حضور یا عدم حضور آقای ظریف به عنوان نماینده ایران در این نشست، بسیار مهم است. به‌طور مثال اگر قرار باشد در این جلسه، ترامپ 30 دقیقه صحبت کند و به ظریف برای اظهار نظر و بیان دیدگاه با جمهوری اسلامی ایران وقت کمی داده شود، قائدتا نتیجه به نفع ترامپ رقم خواهد خورد. البته کسانی که مدافع حضور ایران [به هر شکلی] هستند، می‌گویند ایران می‌تواند با حضورش در این نشست، برنامه واشنگتن در جوسازی علیه تهران، بهم بزند. اما از سویی حضور رئیس‌جمهوری و یا وزیر خارجه ایران، به نوعی مشروعیت بخشی به این نشست‌ تلقی می‌شود. بدین معنا که حضور نماینده ایران یعنی پذیرفتن حداقلی بخشی از سخنان ترامپ به عنوان رئیس نشست شورای امنیت سازمان ملل. به بیان ساده‌تر، گروهی که از حضور ایران در این جلسه حمایت می‌کنند، به این جنبه کم توجهی دارند. عده‌ای با سیاسی کاری در چنین فضایی، توجه نمی‌کنند که شورای امنیت نقطه خوبی برای دیپلماسی عمومی و رفع تنش با دولت آمریکا نیست. این جزئی از قواعد دیپلماتیک است؛ کشورهایی که قصد عادی‌سازی روابط و یا گفت‌وگو‌های دیپلماتیک را دارند باید در جای دیگری به این مهم اهتمام بورزند زیرا شورای امنیت یک کارکرد «امنیتی» دارد و بر اساس منشور سازمان ملل متحد جایی است برای رفع مشکلات و مسائل امنیتی بین کشورها، بنابراین آغاز یک گفت‌وگوی سیاسی و دیپلماسی عمومی در چنین جلسه‌ای مناسب نیست. لذا این سخن که حضور وزیر خارجه کشورمان می‌تواند بخشی از تنش‌ها و فشارها را علیه ایران کاهش دهد، قابل دفاع نیست و بر اساس اصول و قواعد دیپلماتیک نمی‌توان جایگاهی برای این امر در نظر گرفت. مگر اینکه نماینده دائمی ایران در سازمان ملل، اطلاعات خاصی داشته و یا توافقاتی برای حضور مقامات ایران به‌ویژه وزیرامورخارجه انجام داده باشد که وقت مناسب به نماینده ایران داده شود. اما این نکته را هم باید مدنظر داشت که اگر در چنین جلسه‌ای آقای ظریف از سوی جمهوری اسلامی ایران حضور نداشته باشد، جلسه جذابیتی نخواهد داشت! حضور ظریف باعث توجه دوچندان رسانه‌های بین‌المللی می‌شود که می‌تواند به لحاظ تبلیغاتی به نفع ایران باشد. اما در نهایت دستگاه دیپلماسی کشور باید در این زمینه سبک سنگین کند که چه مقامی مناسب پاسخگویی به ترامپ خواهد بود. در این باره هزینه و فایده آن به‌درستی سنجیده شود. البته حضور شخص آقای‌ روحانی می‌تواند به چنین نشستی مشروعیت و مقبولیت بیشتری بدهد که نهایتا این امر را باید وزارت امور خارجه کشورمان مدیریت کند. نکته بعدی این است که نباید بحث حضور یا عدم حضور ایران در نشست شورای امنیت را با حضور مقامات ایران به‌ویژه رئیس‌جمهوری را در مجمع عمومی سازمان ملل یکی دانست. این دو از هم مجزا بوده و کارکرد، ماهیت و برد تبلیغی و سیاسی این دو جلسه بسیار تفاوت دارد. مجمع عمومی، یک هدف دیپلماسی عمومی را در خود دارد که دیدارهای دوجانبه و نشست‌های دیپلماتیک در حاشیه این مجمع تعریف شده است و بسیار هم مهم است زیرا در یک محل مشخص می‌تواند با سران کشورهای مختلف دیدار و تبادل نظر کرد که این امر برای رهبران و روسای کشورهای جهان حائز اهمیت بسزایی است. لذا حضور در مجمع عمومی سازمان ملل متحد فرصت بسیار خوبی است که هم سران کشورها از جمله رئیس‌جمهوری ایران با همتایان خود دیدار کند و هم اینکه می‌توان از تریبون سازمان ملل، مواضع و دیدگاه‌های خود را در منظر رسانه‌ها و افکار عمومی جهان قرار داد. نکته مهم این است که در جلسه شورای امنیت، دست بالا و برابر با ایالات متحده [و اعضای دائم این شورا] است اما در مجمع عمومی سازمان ملل، همه کشورها در یک سطح هستند و کسی دست بالا را نسبت به دیگری ندارد، زیرا که اساسا در مجمع عمومی «حق وتو» موضوعیتی ندارد و باید این دو نشست را کاملا از هم تفکیک کرد. بنابراین در این شرایط حضور ایران در مجمع عمومی سازمان ملل ضروری و لازم است اما در جلسه «شورای امنیت» این ضرورت احساس نمی‌شود.
* کارشناس مسائل بین‌المللی