روزنامه ابتکار

شلاق به چه کار نیچه می‌آمد؟

گروه اندیشه ـ علیرضا صدقی: بدون تردید کمتر فیلسوفی را می‌توان در تاریخ یافت که به اندازه فردریش ویلهلم نیچه بر ساختار زندگی آدمیان تاثیر گذاشته باشد. فیلسوفی با چشمان کم‌فروغ و نافذ، سبیل‌های پهن و لب‌های کبود. اندیشمندی که در تمام آثارش مرز میان ادبیات و فلسفه را به باریک‌ترین سطح ممکن تقلیل می‌داد. هم او بود که به هنگام خلق چنین آثاری تئوری «اراده معطوف به قدرت» را مطرح کرد و همزمان دست در گردن اسب می‌انداخت و نگران معاد مرد گاریچی بود. این همه تضاد و تعارض در وجود یک اندیشمند بزرگ، حکایت غریبی است که فقط از این پسر آلمانی‌تبار برمی‌آمد. از نکات جالبی که همواره در مورد نیچه مطرح بوده، رویکرد منفی او نسبت به زنان است. شاید معروف‌ترین جمله نیچه را بتوان «به سراغ زنان اگر می‌روی، شلاق را فراموش نکن» دانست. فردریش ویلهلم نیچه، فیلسوفی تنها و شکاک بود که عمرش را با انواع و اقسام بیماری‌های صعب‌العلاج گذراند. خودش می‌گفت لذت دنیا و از جمله عشق به زنان را در همان جوانی ترک کرده است. با این حال داستان عاشقانه‌ای درباره نیچه هست که می‌گوید همان جمله معروف و باقی بد و بیراه‌هایش به زنان حاصل همان عشق نافرجام است. او تنها 56 سال عمر کرد، در 1844 به دنیا آمد و در 1900 و در آغاز سده‌ای که از افکار او الهام‌های زیادی گرفته بود، مرد. پدر او کشیش بود، اجداد مادری‌اش هم. فقط 5 سال داشت که پدرش را از دست داد و با مراقبت و توجه مادر و خواهرش بزرگ شد؛ ابتدا به عنوان دانشجوی الهیات و واژه‌شناسی وارد دانشگاه بن شد. بعدها که اوضاعش عوض شد و کلی نظریات فلسفی ساخت، به دلیل بی‌ایمان شدن نسبت به مسیحیت تحصیل در رشته الهیات را رها کرد. او شوپنهاوری شد. با ریچارد واگنر ملاقات کرد و شیفته او شد. در 24 سالگی به استادی کرسی «واژه‌شناسی کلاسیک» در دانشگاه ازل و تدریس زبان یونانی در دبیرستان رسید. در جنگ میان فرانسه و آلمان، داوطلبانه به بهداری ارتش رفت اما منظره خون آنقدر ناراحتش می کرد که جنگ را رها کرد. 27 ساله بود که اولین کتابش را درباره تراژدی نوشت و از آن پس مرتب سالی یکی دو کتاب منتشر می‌کرد. کتاب‌هایی که همه آن‌ها چیزی میان فلسفه و ادبیات بودند. گروهی از شرح‌حال‌نویسان، اعتقاد دارند که او برای دوره‌های کوتاهی با چند زن رفت‌و‌آمد داشته. جدی‌ترین رابطه او با «لو سالومه» بود، زنی روس. لو سالومه، اهل سن پترزبورگ بود. با تربیتی روسی، آلمانی و فرانسوی. در 17سالگی به درخواست ازدواج معلم سرخانه‌اش که یک کشیش پروتستان بود و پدر دو بچه، جواب مثبت داد. با او به هلند آمد. دوره‌ای عضو یک فرقه مذهبی بود و بعد به سوییس رفت و در دانشگاه زوریخ به عنوان یکی از نخستین زن‌های دانشجوی فلسفه ثبت‌نام کرد. سالومه 31 ساله، در دوره‌ای که برای مداوا به میلان ایتالیا رفته بود، با پاول ری، دوست فیلسوف نیچه آشنا شد. آن موقع نیچه 37 ساله و مشهور بود. نیچه فورا در دام عشق گرفتار شد. نخستین جمله نیچه در مواجهه با سالومه حکایت از این شیدایی غریب داشت. نیچه در کلیسای خطاب به سالومه گفت: «ما از کدامین ستاره فروافتادیم تا اینجا همدیگر را ملاقات کنیم؟» پرسش اینجاست که آیا نیچه واقعا به آنچه در مورد زنان می‌گفت باور داشت؟ برخی شواهد حکایت از موضوعی دیگر دارد. از جمله می‌توان به عکسی از نیچه، پاول ری و سالومه اشاره کرد. در این عکس، سالومه در یک گاری کوچک روی زانو نشسته و یک شلاق را بالای سر دو مرد حاضر در تصویر و در حالی که آن دو نفر گاری را می‌کشند، نشان می‌دهد. ارتباط آتشین اما کوتاه این دو ـ که تنها یک سال تداوم داشت ـ به اینجا محدود نشد. سالومه زیبا که بعدها با ریلکه و فروید هم ارتباطاتی داشت، به عنوان دستیار نیچه مشغول به فعالیت شد. نیچه در کتاب «اینک انسان» خود شعرهایی از سالومه را نقل کرده و گفته هر کس بتواند به عمق شعرهای سالومه و معانی آنها پی ببرد، می تواند حدس بزندکه چرا شعرهای او را تحسین می‌کنم. ارتباط نیچه و سالومه به دلیلی که هنوز هم بر سر آن بحث است، در فاصله کمتر از یک سال یعنی در دسامبر 1882 به پایان رسید. مرد شلاق به دست در نامه‌ای ارسال نشده برای سالومه، او را لاغر مردنی، زشت و فاجعه‌آمیز خطاب کرد. سالومه در کتاب خاطراتش، دلیل این اتفاق را جواب رد او به خواستگاری نیچه عنوان کرده اما بعضی از زندگینامه‌نویسان علت این جدایی را حسادت الیزابت ـ خواهر نیچه ـ می‌دانند. او بسیار روی نیچه مسلط بود و از سالومه تنفر داشت. سالومه بلافاصله با پاول ری ازدواج کرد، هرچند این آخرین ازدواج او نبود. وی کتابی با عنوان «نیچه در آیینه آثارش» نوشت و یک زندگینامه از خودش. سالومه 14 رمان دیگر هم دارد که هیچ کدام اثر برجسته‌ای نیست. تنها زندگینامه سالومه مورد توجه واقع شد که آن‌هم به دلیل اطلاعات نابی است که از نیچه بازنمای می‌کند. سالومه جایی در این کتاب نیچه را شخصیتی کاملا مذهبی توصیف کرده است. پنج سال بعد از جدایی از سالومه، نیچه در کتاب «تبارشناسی اخلاق» خود نوشت برای یک زندگانی فیلسوفانه ضروری است شخص فیلسوف «از ازدواج و هر چه که کار را به وسوسه‌های ازدواج بکشاند» بیزار باشد و اینکه «تا به امروز کدام فیلسوف بزرگی ازدواج کرده است؟ نه هراکلیتوس، نه افلاطون، نه دکارت، نه اسپینوزا، نه کانت، نه شوپنهاور». نیچه گفته است «آنچه شما عشق می‌نامید، دیوانگی‌هایی است کوتاه و زناشویی هم حماقتی دراز، پایان بخش این دیوانگی‌های کوتاه!» با این‌حال او در تبیین عشق و بیان تفاوت نگاه زن و مرد به عشق نظرات بسیار جالبی دارد. این، شایدبه خاطر تسلط خواهرش بر او در تمام طول عمرش باشد و شاید هم به تجربه دردناک عاشقی خودش برمی‌گردد. عشقی پرشور به زنی که با مردان بسیاری رابطه داشت. چیزی که با اخلاق‌مداری سفت و سخت نیچه کاملا در تضاد بود. می‌توان حدس زد که آن روحیه حساس، بعد از شکست در این عشق چه فشاری را تحمل کرده است. نیچه 12 سال آخر عمرش را در حال جنون گذراند. ژانویه 1889 پس از آن‌که در میدان شهر ناگهان دست‌هایش را دور گردن یک اسب گاری حلقه کرده بود، به زور به خانه آوردندش و تا آخر عمر در همان حال ماند. به گفته ویل دورانت «نبوغ برای کمتر کسی این همه گران تمام شده است.»
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
رد اولتيماتوم قاليباف (اعتماد)عشق و خیانت در «قطب شمال » «مست عشق » عام هپسند و صعود سخت فوتسال (خراسان) تعطیلی شنبه یا پنج‌شنبه؟ (جوان)رسوایی دموکراسی و آزادی بیان آمریکایی در دانشگاه‌ها (شهروند)
سایر اخبار این روزنامه
رضا دهکی پینگ پنگ روی میز مردم هراتیان نباید آمار سیگاری‌ها را منتشر می‌کرد تاج: فدراسیون به باشگاه ها نگاه پدرانه دارد! هراتیان نباید آمار سیگاری‌ها را منتشر می‌کرد تاج: فدراسیون به باشگاه ها نگاه پدرانه دارد! رضا دهکی پینگ پنگ روی میز مردم بررسی دلایل تعطیلی کارخانه های قدمت دار کشور «آزمایش» به «ارج» پیوست بررسی دلایل تعطیلی کارخانه های قدمت دار کشور «آزمایش» به «ارج» پیوست شکل‌گیری تشکل‌های سیاسی فراحزبی در آستانه انتخابات بررسی شد جبهه علیه حزب شکل‌گیری تشکل‌های سیاسی فراحزبی در آستانه انتخابات بررسی شد جبهه علیه حزب هراتیان نباید آمار سیگاری‌ها را منتشر می‌کرد تاج: فدراسیون به باشگاه ها نگاه پدرانه دارد! هراتیان نباید آمار سیگاری‌ها را منتشر می‌کرد تاج: فدراسیون به باشگاه ها نگاه پدرانه دارد! شکل‌گیری تشکل‌های سیاسی فراحزبی در آستانه انتخابات بررسی شد جبهه علیه حزب شکل‌گیری تشکل‌های سیاسی فراحزبی در آستانه انتخابات بررسی شد جبهه علیه حزب خشونت یک معلم علیه دنش آموز چاروسایی بررسی شد ننگی بر پیشانی، داغی بر دست خشونت یک معلم علیه دنش آموز چاروسایی بررسی شد ننگی بر پیشانی، داغی بر دست بررسی دلایل تعطیلی کارخانه های قدمت دار کشور «آزمایش» به «ارج» پیوست بررسی دلایل تعطیلی کارخانه های قدمت دار کشور «آزمایش» به «ارج» پیوست ارتباط سینمای ایران با جشنواره های مطرح سینمایی جهان بررسی شد سیاست های یک بام و دو هوا رضا دهکی پینگ پنگ روی میز مردم ارتباط سینمای ایران با جشنواره های مطرح سینمایی جهان بررسی شد سیاست های یک بام و دو هوا کنگره جدید آمریکا هم‌حزبی ترامپ شد مثلث قدرت جمهوری‌خواهان، خط و نشان برای ایران رضا دهکی پینگ پنگ روی میز مردم خشونت یک معلم علیه دنش آموز چاروسایی بررسی شد ننگی بر پیشانی، داغی بر دست کنگره جدید آمریکا هم‌حزبی ترامپ شد مثلث قدرت جمهوری‌خواهان، خط و نشان برای ایران خشونت یک معلم علیه دنش آموز چاروسایی بررسی شد ننگی بر پیشانی، داغی بر دست پارسایی در گفت‌وگو با «ابتکار»: امید جلسه‌ای برای بررسی تعامل با شورایعالی اصلاح‌طلبان نداشت پارسایی در گفت‌وگو با «ابتکار»: امید جلسه‌ای برای بررسی تعامل با شورایعالی اصلاح‌طلبان نداشت شلاق به چه کار نیچه می‌آمد؟ ارتباط سینمای ایران با جشنواره های مطرح سینمایی جهان بررسی شد سیاست های یک بام و دو هوا ارتباط سینمای ایران با جشنواره های مطرح سینمایی جهان بررسی شد سیاست های یک بام و دو هوا کنگره جدید آمریکا هم‌حزبی ترامپ شد مثلث قدرت جمهوری‌خواهان، خط و نشان برای ایران شلاق به چه کار نیچه می‌آمد؟ از واکنش اژه‌ای و منتظری به توییت رییس‌جمهوری تا پیشنهاد مجلس‌نشینان برای حل اختلاف قوا کنگره جدید آمریکا هم‌حزبی ترامپ شد مثلث قدرت جمهوری‌خواهان، خط و نشان برای ایران از واکنش اژه‌ای و منتظری به توییت رییس‌جمهوری تا پیشنهاد مجلس‌نشینان برای حل اختلاف قوا پارسایی در گفت‌وگو با «ابتکار»: امید جلسه‌ای برای بررسی تعامل با شورایعالی اصلاح‌طلبان نداشت پارسایی در گفت‌وگو با «ابتکار»: امید جلسه‌ای برای بررسی تعامل با شورایعالی اصلاح‌طلبان نداشت شلاق به چه کار نیچه می‌آمد؟ شلاق به چه کار نیچه می‌آمد؟ از واکنش اژه‌ای و منتظری به توییت رییس‌جمهوری تا پیشنهاد مجلس‌نشینان برای حل اختلاف قوا از واکنش اژه‌ای و منتظری به توییت رییس‌جمهوری تا پیشنهاد مجلس‌نشینان برای حل اختلاف قوا