روزنامه همدلی
1397/07/14
دولت ایالات متحده بدعت نادرست خروج از توافق‌های بین‌المللی را یک بار دیگر تکرار کرد
از «برجام» تا «مودت»گروه سیاسی- محسن فیض‌اللهی: زمان کوتاهی پس از دستور موقت دیوان بین المللی دادگستری لاهه برای توقف بخشی از تحریم‌ها بر اساس شکایت ایران از آمریکا، «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا نه تنها رای دیوان بین‌المللی دادگستری را رد کرد، بلکه در واکنش به این حکم، ایران را متهم کرد که برای مقاصد سیاسی از دیوان لاهه سوءاستفاده کرده و از خروج ایالات متحده از عهدنامه مودت بین ایالات متحده و ایران خبر داد. او همچنین گفت: «این تصمیم با تاخیری ۳۹ ساله گرفته شده است». پمپئو علت تصمیم آمریکا را «وجود ادله محکم برای دخالت داشتن ایران درحملات اخیر به کنسولگری آمریکا در بصره و سفارت آمریکا در بغداد» دانست.
پمپئو این حملات را بخشی از اقدامات ایران برای «بی‌ثبات‌سازی» عراق معرفی کرد. گرچه پمپئو در بخشی از سخنان خود از سوی کشورش این اطمینان قطعی را داد که کمک‌های بشر دوستانه بدون در نظر گرفتن تصمیم دیوان بین‌المللی دادگستری به ایران می‌رسد، اما باز نتوانست به حکم دیوان تمکین کند.
این در حالی است که وزارت خارجه ایران با استقبال از حکم موقت دیوان بین المللی دادگستری در لاهه، آن را تائیدی بر غیر قانونی بودن و ماهیت سرکوبگرانه تحریم‌های آمریکا دانست. همه می‌دانیم که در طول چندین سال، ایران تلاش‌های زیادی برای بی اثر کردن و به پایان رساندن تحریم‌ها کرد. اما پس از اینکه در این راه به نتیجه نرسید و آمریکا از برجام خارج شد و تصمیم به بازگرداندن تحریم‌ها گرفت، ایران نیز به واسطه بازگرداندن تحریم‌ها و تلاش برای افزایش آنها علیه ایران و همچنین با تکیه بر «عهدنامه مودت» ایران و آمریکا که در سال 1955(1334 خورشیدی) میان دولت وقت ایران و آمریکا تنظیم شد و به تایید دو کشور رسیده بود، در دیوان بین المللی دادگستری در لاهه هلند طرح شکایت کرد و خواستار توقف اجرای تحریم‌های آمریکا در چهارچوب این پیمان دو جانبه شد.
این پیمان یعنی«عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی بین دولت شاهنشاهی ایران و دول متحده آمریکا» در ٢٣ مرداد سال ۱۳۳۴ بین نمایندگان دو کشور امضا شد و همان سال به تصویب مجالس شورای ملی و سنا و بعدا به امضای شاه رسید و جنبه قانونی یافت. این پیمان طی ۳۹ سال پس از انقلاب اسلامی تا به امروز نیز اعتبار داشته و از این به بعد نیز خواهد داشت. جالب اینکه با توجه به خصومت‌هایی که تا کنون بین ایران و آمریکا وجود داشته، هیچ یک از طرف‌ها نخواستند آن‌را باطل کنند و جالب‌تر اینکه این پیمان تنها عهدنامه و رشته دیپلماتیک میان ایران و آمریکا بود که بعد از قطع رابطه دو کشور در حدود چهار دهه پیش به جا مانده بود. این پیمان از زمان خروج یکی از طرفین از آن به مدت یک سال اعتبار دارد. نکته این است که آیا خروج از پیمان مودت امکان پذیر است؟ خروج آمریکا از این پیمان چه عواقبی می‌تواند به همراه داشته باشد؟
خروج دولت آمریکا از عهدنامه 1334
داستان از این جا شروع شد که قاضی «عبدالقوی احمد یوسف»، رئیس دیوان در قرائت رای موقت تا رسیدگی به پرونده در دیوان گفت:
1. آمریکا بر اساس تعهداتش ذیل پیمان مودت، باید به نحوی مقتضی هر مانع برآمده از دستور ۸ می ۲۰۱۸ بر صادرات آزاد دارو و تجهیزات پزشکی، محصولات کشاورزی و قطعات و تجهیزات یدکی هواپیماهای مسافرتی از جمله تعمیرات و گارانتی و بازرسی لازم برای ایمنی هوانوردی را رفع کند.
2. در صدور مجوز مبادلات مالی و انتقال پول مرتبط با اقلام فوق‌الذکر نباید هیچ مانعی ایجاد شود.
3. طرفین باید از هر اقدامی که مناقشه را تشدید کرده و یا دامنه آن را گسترش داده و حل مناقشه را دشوارتر نمایند، خودداری کنند.
بنابراین، هرچند دیوان تمام تدابیر مورد درخواست ایران را نپذیرفت، واشنگتن را به رفع بخش قابل توجهی از تحریم‌های ایران ملزم کرده است. همچنین بند سوم تصمیمات دیوان، عملا آمریکا را از اعمال تحریم‌های بیشتر از جمله احیای تحریم‌های یکجانبه نفتی که می‌تواند دامنه مناقشه را گسترش دهد، منع می‌کند.
همین‌که این رای صادر شد، ابتدا «پت هوکسترا»، سفیر آمریکا در هلند، رای دیوان بین‌المللی دادگستری را زیر سوال برد و در ادامه دولت آمریکا حکم را محکوم، و آن را نپذیرفت.
آمریکا در ادامه واکنش‌های خود به رای دیوان دادگستری رویکرد غیرمنتظره‌ای در پیش گرفت که می‌توانست در همان زمانِ طرح این شکایت، اقدام کند، اما درست بعداز طرح شکایت از سوی ایران و صادر شدن حکم به نفع ایران تصمیم به خروج از عهدنامه مودت گرفت. مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا با طرح این ادعا که ایران از عهدنامه مودت به عنوان ابزاری برای حمله به آمریکا استفاده کرده است، گفت «اعلام می‌کنم که ایالات متحده عهدنامه مودت با ایران را باطل کرده است».
با توجه به آنچه در بند ۳ از ماده ۲۳ پیمان مودت آمده ، به نظر می‌رسد خروج از این عهدنامه پس از گذشت ده سال اول با خبر دادن یا ارسالِ خروج خود به صورت مکتوب به طرف مقابل و در خلال یک فاصله یک ساله مقدور است. بنابراین اینگونه است که اگر امروز آمریکا اعلام خروج کند، خروج آن دولت از این پیمان(مودت) حدود یکسال طول خواهد کشید. اما به نظر برخی کارشناسان این در صورتی است که با توجه به اینکه هیچگونه حضور کنسولی در سطح دو کشور برای طرف مقابل وجود ندارد، احتمالاً آن فاصله یک ساله کاربردی ندارد و پیمان با تسلیم یک یادداشت کتبی قابل لغو است. شاید فاصله یک ساله را برای نقل‌و‌انتقال پرسنل کنسولی و هرگونه اموال منقول اماکن دیپلماتیک پیش‌بینی کرده باشند. اما این در حالی است که از 1358 تا کنون رابطه‌ای دیپلماتیک بین دو کشور وجود نداشته و هرگونه رابطه‌ای برقرار نیست و بعد از چهار دهه هنوز هم برقرار نشده است.
اتفاقاتی که ممکن است پس از خروج رخ دهند
نخستین اتفاق ممکنی که امکان وقوع می‌یابد این است که شکایت ایران از آمریکا بی‌اثر خواهد شد. چون خروج آمریکا از پیمان مودت مانع از ادامه بررسی شکایت ایران از آمریکا میشود.
دیگر اتفاقی که فرصت وقوع می‌یابد این است که در صورت نبودن پیمان مودت بین این دو کشور شرایطی به وجود خواهد آمد که ممکن است هردو کشور دست به هر اقدامی برای اعمال فشار بر کشور مقابل بزنند. این در حالی است که دیوان بین‌المللی دادگستری در حکمی که به نفع ایران صادر کرد از هردو کشور خواست که «از هرگونه اقدامی که موجب تشدید و تطویل اختلاف شود و یا اینکه حل و فصل آن را پیچیده کند، اجتناب کنند».
سه دیگر، آمریکا به عنوان اعمال کننده تحریم‌ها و پیروی کشورهای اروپایی (به هر دلیل) از آمریکا، بسط ید پیدا خواهد کرد و می‌تواند هر نوع تحریمی را اعمال کند. به عبارتی دیگر آمریکا این قدرت را می‌یابد که به گفته مقامات خودش، دست به اعمال تحریمهایی بزند که «شدیدترین تحریم‌های تاریخ» باشد.
اما در پایان باید اشاره کرد که در رای دیوان آمده که علیرغم موقتی بودن قرار صادره توسط دیوان، این رای همانند آرای قطعی برای هر دو طرف لازم‌الاجراء است و در صورت عدم اجرای دستور دیوان مراتب به شورای امنیت ارجاع میشود. در چنان شرایطی شورای امنیت سازمان ملل می‌تواند با صدور قطعنامه دیگری طرفین را ملزم به اجرای رای دیوان لاهه بکند. این خود نشان از آن دارد که آمریکا همچنان نسبت به رای صادره مسئول است و نمی‌تواند سرخود عمل کند، مگر اینکه ریسک کند و تبعات عدم مسئولیت پذیری به حکم دیوان بین‌المللی دادگستری را به جان بخرد و همانند برجام تصمیم به سرپیچی از آنچه که او را به آن مسئول می‌کند، داشته باشد.
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب اسلامی در اجتماع عظیم و پرشکوه بسیجیان در ورزشگاه یکصد هزار نفری آزادی:
گزارش «همدلی» از حال و هوای پایتخت روزی برای تهـران
دولت ایالات متحده بدعت نادرست خروج از توافق‌های بین‌المللی را یک بار دیگر تکرار کرد
همدلی از دلایل نابسامانی در بازار مسکن و همخوان نبودن دخل مردم با خرج خانه دار شدن گزارش می‌دهد
خاورمیانه محور کلان‌ترین استراتژی‌ها تحلیل همدلی پیرامون چرایی فرسوده شدن حکومت‌های خاورمیانه
گفت‌وگوی «همدلی» با مهوش افشارپناه، بازیگر قدیمی سینما و تلویزیون نقش برای بازیگران همسن من فقط شده چای ریختن!
موجی نو در سیاست خارجی
ظریف: ایران خواستار حل و فصل سیاسی در سوریه است
خروج طرح «تفکیک وزارتخانه‌ها» از دستور کار دولت
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی: رای شورای امنیت در کاهش نرخ ارز تاثیرگذار بود
صدیقی: انشاءالله در آینده قیمت‌ها کاهش یابد
دانشجویان ستاره‌دار و غیرستاره‌دار به کمیسیون آموزش مراجعه کنند
سرلشکر سلیمانی: اکسیر غیرت، معنویت و شهامت علاج اصلی کشور است
