نفوذ ایران در عراق پابرجاست

بعد از حمله آمریکا به عراق و سرنگونی دولت صدام و در طول ۱۵ سال گذشته، هیچ وقت به اندازه انتخابات اخیر رقابت نفس‌گیری میان تهران و واشنگتن در عراق شکل نگرفته بود و در این میان، اختلاف بی‌سابقه در جبهه شیعیان کار را برای تهران بسیار سخت کرد. در مجموع، اختلافات و شکاف در میان همه گروه‌های سیاسی و مذهبی عراق و در رأس آنها شیعیان و کردها در این دوره بسیار پررنگ بود. اهل سنت عراق که در دوره‌های قبل متشتت بودند، در این دوره پس از انتخابات ماه می‌ گذشته و نه قبل از آن، به شکلی نسبتا متحد در محور ملی ائتلاف کردند، اما خبری از ائتلافات میان کردها از یک سو و میان شیعیان از سوی دیگر تا این لحظه نیست و به همین دلیل انتخاب نخست‌وزیر و تشکیل دولت به تاخیر افتاد و رئیس‌جمهور این دوره عراق بدون توافق میان کُردها انتخاب شد. فعلا انتخاب رئیس‌جمهور گام مهمی در مسیر تشکیل دولت عراق است. ظاهرا انتخاب نخست‌وزیر روندی شبیه انتخاب رئیس‌جمهور را طی می‌کند. برهم صالح بعد از ادای سوگند، شخصیتی را مامور تشکیل دولت کرد که تا حدود زیادی مورد قبول اکثر جریان‌های سیاسی و دو ائتلاف بنا و اصلاح است. به احتمال زیاد صالح قبل از این اقدام موافقت ایران را کسب کرده یا خواهد کرد. هر چند اکثریت جریان‌های پارلمان عراق به برهم صالح رأی دادند، اما در کل آرای چشمگیر برهم صالح نامزد به حساب ایران نوشته خواهد شد تا آمریکا. برهم صالح از ابتدا گزینه آشکار ایران برای ریاست جمهوری عراق بود. البته ایشان رابطه خیلی خوبی هم با آمریکا دارد و اساسا بنیانگذار دانشگاه آمریکایی‌ها در سلیمانیه است، اما در عین حال چنان که بیان شد، پیروزی او بیشتر به نفع ایران قلمداد خواهد شد. به نظر می‌رسد موضع حمایتی فواد حسین، نامزد حزب دمکرات از همه‌پرسی استقلال کردستان عراق تاثیر زیادی در عدم موفقیت وی و پیروزی برهم صالح داشته است. ناگفته نماند که طی روزهای گذشته تعدادی از نمایندگان طیف نوری مالکی از نامزدی فواد حسین حمایت کرده‌ بودند. انتخاب دو چهره نسبتا و نه کاملا نزدیک به ایران به عنوان رئیس پارلمان و ریاست جمهوری عراق نشان می‌دهد که تا اینجای کار رقابت ایران و آمریکا و به عبارتی دیگر دوئل برت مک‌‌گورک، فرستاده ویژه دونالد ترامپ و سردار قاسم سلیمانی در عراق به نفع تهران بوده است. حداقل ظاهر قضیه این است، اما در نهایت این سیاست اعمالی این چهره‌هاست که میزان نزدیکی آنها را مشخص خواهد کرد؛ چون نباید از نظر دور داشت که در کل خروجی سیاست عراق برای دولت آمریکا حائز اهمیت است تا بودن یا نبودن فلان شخص در قدرت. برخلاف پاره‌ای تحلیل‌ها که پس از انتخابات عراق از آغاز افول نفوذ ایران در عراق می‌گفتند، روند تحولات نشان داد که این گزاره دقیق نیست و ایران نفوذ خود را مدیریت می‌کند و پیش می‌برد، اما با این حال چالش‌های فراروی ایران در عراق، در آینده بیشتر از سالیان پیش خواهد بود و این امر، کار را تا حدودی سخت‌تر می‌کند.
* کارشناس و پژوهشگر مسائل خاورمیانه