روزنامه اعتماد
1395/10/16
سياستمدار و كارگزار پركار
در نگاه كلي به تاريخ و سرگذشت انسان‌ها، چهره‌هاي تاريخي، به چهار دسته و گروه تقسيم مي‌شوند: 1-پادشاهان و زمامداران 2 - عالمان و دانشمندان 3 -سياستمداران و كارگزاران 4 - دانشمندان سياسي. ماندگاري هر يك از گروه‌ها، در كتاب‌هاي تاريخي و علمي و در ذهن مردم روزگاران تفاوت دارد. اگر مردم اهل كتاب و كتابخواني به ويژه كتاب‌هاي تاريخي باشند، آگاهي‌هاي‌شان نسبت به چهره‌هاي تاريخي دامنه‌دار و قضاوت درباره آنان، فراوان و گوناگون خواهد بود. اما اگر چندان كه بايد و شايد، با كتاب و كتابخواني دمساز نباشند، مانند مردم امروز ايران كه بيشتر آموخته‌هاي‌شان شفاهي است، ميزان شناخت‌شان از چهره‌هاي تاريخي، يكسان نيست. درباره گروه‌هاي چهارگانه چهره‌هاي تاريخي بايد گفت: يكم: حكام و زمامداران، با ورود نام‌شان در كتاب‌هاي درسي و تكرار هر ساله آن، نامي در حافظه مردم دارند. تصويري كه از هر يك از آنان در ذهن مردم هست، بستگي به برداشتي دارد كه مولفين كتب درسي يا كتاب‌هاي تاريخي آزاد، دارند و صد البته كه كتاب‌هاي درسي هر زمان را، كساني مي‌نويسند كه ديدگاه‌هاي حاكمان زمان خويش را نمايندگي مي‌كنند. دوم: عالمان و دانشمندان كه در دوران خود تمايلي به سياست نداشته و تمامي هم و غم خود را در راه رسيدن به كشف و نظريه‌اي جديد صرف كرده‌اند، اينها نام نيكي از خود به يادگار مي‌گذارند و در طول عصرها، به نسل‌هاي گوناگون، ثمر مي‌رسانند. بسياري از اين چهره‌ها را مردم مي‌شناسند و آنان را به دليل تلاشي كه براي بهبود شرايط زيست جامعه داشته‌اند، تكريم مي‌كنند. سوم: سياستمداران و كارگزاران كه نام‌شان صرفا در ميان اهل مطالعه و پژوهشگران تاريخ مي‌ماند و عموم مردم از سرگذشت و سرنوشت آنان، آگاهي چنداني ندارند. چهارم: دانشمندان سياستمدار يا سياسيون دانشمند كه به فراخور شرايط سياسي هر زمان، نامي از آنان باقي است، آن هم به دليل وجه علمي آنان است. اگرچه در ميان آگاهان به مسائل تاريخي، ابعاد متفاوت زندگي و آثار علمي آنان، بسيار پررنگ‌تر است. براي هر يك از اين گروه‌هاي چهارگانه، مثال‌هاي زيادي مي‌توان زد كه براي پرهيز از طولاني شدن اين نوشته، از آن مي‌گذريم. يكي از چهره‌هاي تاريخي معاصر ايران كه در رديف سياستمداران و كارگزاران تعريف مي‌شود، سيدباقر كاظمي است كه از اواخر دوران قاجار تا اواخر دوران پهلوي، نزديك به 65 سال در سمت‌هاي گوناگون سياسي و حاكميتي و نيز سياست ورزي اجتماعي و حزبي، روزگار گذرانده است. او به دليل اينكه جزو زمامداران اصلي و جزو دانشمندان صاحب اثر نبوده، كتاب‌هاي مستقلي درباره‌اش نوشته نشده و لذا براي شناخت زير و بم زندگي و فعاليت‌هاي وي، منابع‌زيادي وجود ندارد و تنها در بعضي از تذكره‌ها و خاطرات به ويژه خاطرات خودش مي‌توان سراغي از او گرفت. در اينجا شرح مختصري از زندگي و مشاغلي كه داشته، آورده مي‌شود تا به تحليلي از شخصيت او برسيم: « باقر كاظمي، فرزند سيد محمد به سال ۱۲۷۱ خورشيدي در تهران به دنيا آمد. وي پس از تحصيلات ابتدايي به مدرسه سياسي رفت و ديپلم گرفت. با اخذ ديپلم به وزارت امور خارجه رفت و در اين وزارتخانه با مساعدت سيد حسن تقي‌زاده و محمدعلي فروغي، راه ترقي را در پيش گرفت و به مقام‌هاي عالي دست يافت. مشاغل و سمت‌هايي كه باقر كاظمي در طول ۶۵ سال عهده‌دار آنها بوده است عبارتند از: ۱‐ رييس دفتر وزارتي و مديركل حوزه وزارتي در وزارت امور خارجه، ۲‐ معاون وزارت طرق و شوارع (راه و ترابري)، ۳‐ سرپرست وزارت طرق و شوارع، ۴‐ وزير طرق و شوارع، ۵‐ وزير مختار ايران در بغداد، ۶‐ وزير امور خارجه در دولت فروغي (۱۳۱۲)، ۷‐ وزير امور خارجه در دولت جم، ۸‐ سفير كبير ايران در تركيه (۱۳۱۵)، ۹‐ سفير ايران در افغانستان، ۱۰‐ وزير بهداري در دولت فروغي (پس از شهريور ۲۰)، ۱۱‐ وزير كشور در دولت فروغي، ۱۲‐ وزير كشور در دولت احمد قوام، ۱۳‐ وزير دارايي در كابينه قوام، ۱۴‐ وزير فرهنگ در كابينه ساعد (۱۳۲۳)، ۱۵‐ سفير كبير ايران در كشورهاي اسكانديناوي، ۱۶‐ سناتور در انتخابات دوره اول سنا، ۱۷‐ وزير امورخارجه در كابينه دكتر مصدق، ۱۸‐ نايب نخست‌وزير در زمان دكتر محمد مصدق، ۱۹‐ سفير كبير ايران در پاريس، ۲۰‐ زنداني سياسي پس از كودتاي ۲۸ مرداد ۳۲، ۲۱‐ تبعيدي سياسي، ۲۲‐ رياست شوراي عالي جبهه ملي، ۲۳‐ فعاليت سياسي براي زنده نگه داشتن راه دكتر مصدق تا پايان عمر. » (جلد دوم كتاب نامداران تهران، تاليف: مصطفي ايزدي، انتشارات كوير) باقرعاقلي مولف كتاب «شرح حال رجال سياسي و نظامي معاصر ايران» در جلد سوم اين كتاب، پس از نگارش مختصري از شرح حال سيد باقركاظمي، مي‌نويسد: پس از سقوط دكتر مصدق، دولت كودتا از كاظمي كه سفير كبير ايران در پاريس بود، خواست كه به خدمت ادامه دهد، اما وي نپذيرفت و با تقديم استعفاي خود به ايران بازگشت و به فعاليت‌هاي سياسي خويش به نفع دكتر مصدق ادامه داد تا اينكه او را بازداشت كردند. پس از مدتي او را از زندان، آزاد و وي را تبعيد كردند. آقاي عاقلي در پايان شرح حال باقر كاظمي مي‌نويسد: « ترقيات سيد باقر كاظمي مديون ذكاءالملك فروغي و سيد حسن تقي‌زاده است او در لژ فراماسوني عضويت داشت و حزب عاميون را تشكيل داد. كاظمي مردي ثروتمند ولي به غايت ممسك بود. » (ج3-صص1281 و 1282). اما در كتابي كه از خاطرات او تدوين و چاپ شده، وي خود را فردي متدين و عامل به احكام اسلامي معرفي كرده است. سيد باقر كاظمي از كارگزاراني است كه براي نوشتن خاطرات خود جديت به خرج مي‌داده است. مي‌دانيم كه خاطره نويسي دولتمردان در ايران چندان رايج نبوده و امروز نيز اگر موسساتي تاسيس نمي‌شد كه به جمع‌آوري خاطرات رجال سياسي يا انقلابيون دوران مبارزات، اقدام كنند، كارگزاران نظام جمهوري اسلامي، هرگز به نوشتن خاطرات روزانه خود اقدام نمي‌كردند، مگر افراد انگشت شماري كه چنين كرده‌اند. حال اگر دولتمردي از حدود 60 سال قبل، خاطرات خود را نوشته و در اختيار آيندگان قرار داده است، بايد او را تحسين كرد و بركار ارزشمند او آفرين گفت. كتاب 5 جلدي «يادداشت هايي از زندگاني باقر كاظمي» مجموعه‌اي از خاطرات ياد شده است. برحسب آنچه محمود فاضلي در معرفي خاطرات كاظمي در پايگاه اطلاع‌رساني مركز دائره المعارف بزرگ اسلامي نوشته است: «مطالعه اين يادداشت‌ها نشان از اين دارد كه كاظمي درك عميقي از مسائل و مشكلات كشور داشته است. بنابراين افرادي كه به تاريخ معاصر علاقه‌مند هستند مي‌توانند با مطالعه خاطرات اين سياستمدار به اطلاعات سودمندي از سياست، حكومت پهلوي و همچنين رويدادهاي شهريور 1320 دست يابند. » از نكات برجسته زندگي و افكار باقر كاظمي همان وفاداري‌اش به نهضت ملي و راه و روش دكتر محمد مصدق بوده است، در صورتي كه او مي‌توانست همچون دهه‌هاي گذشته زندگي خود، بدون اعتنا به آنچه در ايران مي‌گذرد، در پاريس بماند و استعفا ندهد و همچنان به عنوان كارگزار حكومت پهلوي به فعاليت‌هاي اداري بپردازد و چه بسا پست‌هاي مهم‌تري را نيز به دست آورد، اما چنين نكرد و از مسووليت‌ها و موقعيت‌هاي ممتاز خود دست كشيد و به زندان و تبعيد رضايت داد. سيد باقر كاظمي در راستاي فعاليت‌هاي آزاد سياسي خود و براي نجات جبهه ملي از پراكندگي و كم‌كاري، با همفكري بعضي از دوستانش، جبهه ملي دوم را پايه‌گذاري كرد و به عنوان يكي از اعضاي هيات موسس جبهه ملي دوم به فعاليت سياسي ادامه داد. او همچنين منتخب نمايندگان كنگره در شوراي مركزي اين جبهه و رياست شوراي مركزي را به عهده داشت. سيد باقر كاظمي در ارديبهشت ماه 1355، در سن 85 سالگي‌دار فاني را وداع گفت.
سایر اخبار این روزنامه
ترك گفت‌و‌گو
فراخوان شفافيت
ترك گفت‌و‌گو
سياستمدار و كارگزار پركار
فراخوان شفافيت
طناب‌كشي در حوزه بيمه و درمان
سياستمدار و كارگزار پركار
درجلسه‌اصلاح‌طلبان و شهردار چه گذشت؟
طناب‌كشي در حوزه بيمه و درمان
با وجود نقد جدي هيچ اصلاح‌طلبي با روحاني رقابت نمي‌كند
درجلسه‌اصلاح‌طلبان و شهردار چه گذشت؟
تضمینی وجود ندارد هر ريیس‌جمهوری برای دوره دوم تاییدصلاحیت شود
با وجود نقد جدي هيچ اصلاح‌طلبي با روحاني رقابت نمي‌كند
بازي خطرناك تركيه با روسيه
تضمینی وجود ندارد هر ريیس‌جمهوری برای دوره دوم تاییدصلاحیت شود
بيمه سلامت به وزارت بهداشت پيوست
بازي خطرناك تركيه با روسيه
زنده كردن برندهاي مرده ايراني
بيمه سلامت به وزارت بهداشت پيوست
غربت ايران در ايران
زنده كردن برندهاي مرده ايراني
اشكاني: قطار كشتي فرنگي متوقف نشده است
غربت ايران در ايران
نجات قاتل 16 ساله از قصاص
اشكاني: قطار كشتي فرنگي متوقف نشده است
نجات قاتل 16 ساله از قصاص
