خراسان سفرهای خارجی رئیس دستگاه دیپلماسی در سال 97 را بررسی کرد

هادی محمدی – معروف شده که «دفتر یک وزیرخارجه کابین هواپیمای اوست» و این جمله به این معناست که یک وزیر خارجه فعال بیش از آن که روی زمین و در ساختمان وزارت خارجه اش مستقر باشد، باید در حال سفر به کشورها و پایتخت های مختلف و دیدارهای دیپلماتیک دیده شود.محمد جواد ظریف وزیرامورخارجه جمهوری اسلامی ایران نیز در بیش از پنج سال اخیر سکانداری اش در ساختمان میدان مشق، کارنامه خوبی در خصوص دیدارهای دوجانبه داشته و توانسته تا حد زیادی سکون و انفعال گذشته را رفع کند هرچند که به نظر می رسد این تحرک بالای آقای وزیر با کاهشی نسبی در هفت ماه گذشته در سال 1397 روبه رو شده است. بر اساس آمارهای استخراج شده از سایت رسمی ریاست جمهوری و  وزارت امورخارجه کشورمان ، دکتر ظریف در 216 روز گذشته یعنی مدت سپری شده از سال 97، در مجموع 26 سفر به کشورهای مختلف داشته که طی آن ها 52 روز را در خارج از کشور سپری کرده و این یعنی کمتر از 25 درصد روزهای خود را در سفر خارجی بوده است. البته این میزان سفر خارجی همگی دارای یک کیفیت نیستند و در میان 26 سفر ظریف به خارج کشور، 10سفر همراهی با رئیس جمهور بوده و 19روز از اقامت خارجی نیز به این نوع سفرها اختصاص دارد که شامل سفر به کشورهای آذربایجان و ترکمنستان( سفر دوجانبه)، ترکیه(دو بار برای اجلاس سران آستانه و اجلاس کشورهای اسلامی)، روسیه(سران آستانه)، چین(اجلاس شانگهای)، سوئیس و اتریش( سفر دوجانبه) ،قزاقستان(اجلاس خزر) و آمریکا (مجمع عمومی سازمان ملل ) می شود ضمن این که  چهار سفر ظریف نیز در هفت ماه گذشته برای حضور در اجلاس های بین المللی در تاجیکستان(اجلاس اکو)، روسیه(اجلاس آستانه)، سنگاپور (اجلاس آسه آن) و آمریکا(مجمع عمومی سازمان ملل که 9 روز بعد از بازگشت رئیس جمهور نیز ادامه داشت) انجام شده و 14 روز از اقامت خارجی خود را با حضور در این اجلاس ها سپری کرده است.
با این حال ظریف در هفت ماه گذشته 13 سفر نیز به کشورهای مختلف با هدف دیدارهای دوجانبه داشته و در این مدت 19 روز را در کشورهای برزیل، اوروگوئه، چین، روسیه، بلژیک، هند، آفریقای جنوبی ، عمان ، سریلانکا، سوریه، ترکیه و پاکستان گذرانده است. نکته جالب این که سفر به نیویورک با 14 روز طول اقامت و سفر به عمان با کمتر از یک نصف روز، بلندترین و کوتاه ترین سفرهای خارجی دکتر ظریف به شمار می روند.
نیاز به دیپلماسی همه جانبه پس از خروج آمریکا از برجام
نکته مهم دیگر در این سفرها که به نظر می رسد جای بررسی بیشتر دارد، نبود سفرهای متعدد وزیرخارجه در فضای حساس بعد از خروج ترامپ از برجام است. طبق آمار استخراجی ما، ظریف از 18 اردیبهشت امسال که مصادف با برهه خارج شدن آمریکا از توافق هسته ای است، تاکنون، فقط 17 سفر خارجی داشته و تنها 38 روز را در کشورهای دیگر به رایزنی دیپلماتیک پرداخته که به نظر می رسد برای وزیرخارجه ایران در شرایط ویژه کنونی کشور که نیاز به دیپلماسی همه جانبه و توجه جدی به چندجانبه گرایی در سیاست خارجی داریم، عدد بالایی به شمار نرود به ویژه این که ما شاهد بودیم پس از اجرایی شدن برجام و در دوسال ابتدایی آن رفت و آمدهای وزیرخارجه به شرق و غرب عالم شدت گرفته بود و طرف های مقابل نیز به کرات تهران را برای عزیمت و گفت و گو انتخاب می کردند.


یک کارشناس وزارت خارجه: در وزارت خارجه «سفر برای سفر» انجام نمی شود
یکی از کارشناسان وزارت خارجه در این باره  با بیانی دیپلماتیک با این تحلیل مخالف است و می گوید: اصولا در وزارت خارجه «سفر برای سفر» انجام نمی شود و باید پروتکل و اهداف مشخصی از دیدارهای دیپلماتیک در نظر داشت. وی که مایل نیست نامش ذکر شود، تاکید می کند که بسیاری از دیدارهای وزیرخارجه در حاشیه اجلاس های بین المللی صورت می گیرد که می توانند فایده بیشتر و هزینه کمتری داشته باشند . این کارشناس دستگاه سیاست خارجی در این زمینه به بیش از 100 دیدار و سخنرانی ظریف در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل اشاره می کند و می افزاید : علاوه بر سفرها و دیدارهای وزیرخارجه، در بسیاری از مقاطع معاونان و دستیاران ظریف نیز با سفر به کشورهای مختلف بار دیپلماسی کشور را جلو می برند و نباید انتظار داشت که سفرهای دیپلماتیک تنها از سوی وزیر صورت گیرد.
جای خالی وزارت نفت و وزارت اقتصاد در کنار وزارت خارجه
البته درکنار این انتقاد از وزارت خارجه، باید منصفانه گفت که متاسفانه در این جدال دیپلماتیک، وزارت خارجه تنها سرباز فعال است و همه بار را یک تنه بر دوش می کشد در حالی که جای خالی وزارت نفت در زمینه تحریم های نفتی و وزارت اقتصاد در حوزه تحریم های بانکی و مالی و به ویژه در حوزه FATF  کاملا خالی است و یک قصور بزرگ در این میان به چشم می خورد.به ویژه این که وزارت اقتصاد عملا حدود دو ماه است که وزیر ندارد و در شرایط جنگ اقتصادی آمریکا، این وزارتخانه با سرپرست اداره می شود و تازه از دیروز فرایند معرفی وزیر آغاز شده است! در همین فضای پرچالش تصویب لوایح چهار گانه FATF که بخش زیادی از آن به وزارت اقتصاد ارتباط دارد و نهاد مرکز اطلاعات مالی(FIU) نیز در این وزارتخانه مستقر است شاهد هستیم که کمترین واکنش را ساکنان خیابان «باب همایون» داشته اند و تقریبا در یک سکوت خبری مبهم تنها نظاره گر فشارها بر وزارت خارجه هستند که اصلا رفتار و رویکرد درستی نیست. روزهای حساس زیادی را پیش رو داریم و دشمن، چندین ماه است که همه توان دیپلماتیک و اقتصادی خود را بر غلبه بر ایستادگی این ملت و شکست دیپلمات های خوش نام و متبحری همچون ظریف متمرکز کرده و به نظر می رسد در این جبهه پرتلاطم دیپلماسی و اقتصاد، علاوه بر فعال شدن وزارتخانه های نفت و اقتصاد، کارشناسان و مسئولان دستگاه سیاست خارجی کشورمان در تهران و پایتخت های دیگر نیز باید هر چه سریع تر دیدارها و رفت و آمدهای بیشتری برای آقای وزیر و معاونان وی در داخل یا خارج کشور برنامه ریزی کنند. حضور وزیرخارجه جمهوری اسلامی ایران در خاک کشورهای دوست یا متمایل به ما که این روزها کم هم نیستند و دیدار با مقامات ارشد آن ها علاوه بر همتای وزیرخارجه، فضای فعالی را  در عرصه دیپلماسی پیش روی اجرای موفق سیاست های اصولی کشورمان و تامین منافع ملی ایران عزیز خواهد گشود و از سوی دیگر می تواند در خنثی سازی توطئه های آمریکا و متحدانش نیز موثر باشد.