روزنامه جهان صنعت
1397/08/07
دولت تنش‌های اقتصادی را مدیریت کند
گروه اقتصادی- چیزی به 13 آبان نمانده؛ از یک طرف بازار خود را برای مقابله با شوک‌های ناگهانی آماده می‌کند و از طرفی دولتمردان می‌گویند اتفاق جدیدی در راه نیست و آنچه قرار بود اتفاق بیفتد را تا به امروز از سر گذرانده‌ایم. اما افزایش دوباره قیمت‌ها در بازار ارز چیز دیگری می‌گویند!در حالی که کمتر از یک هفته به شروع تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران زمان باقی است، آثار روانی آن به خوبی در بازار اقتصادی‌مان مشهود است. قیمت‌ها در بازار ارز روند افزایشی خود را آغاز کرده‌اند و به نظر می‌رسد پیش‌بینی افزایش دوباره قیمت در حال به وقوع پیوستن است.
دلار گران شد
بازار ارز که به واسطه عرضه‌های گسترده دولت چند هفته‌ای را در آرامش سپری کرد، بار دیگر با تاثیرپذیری از عوامل روانی در حال قرارگیری بر مدار افزایش قیمت است. دلار که در طول چند هفته گذشته در کانال 13 هزار تومان جا خوش کرده بود و در بدترین حالت به 14 هزار تومان هم می‌رسید، دیروز و در آستانه بازگشت تحریم‌های آمریکا با قیمت 14700 تومان در بازار معامله شد تا خود را برای صعودهای جدیدتری آماده کند هرچند اثری هم از خرید و فروش در بازار ارز به چشم نمی‌خورد و دورنمای افزایشی قیمت، معامله‌گران را از انجام معاملات ارزی برحذر می‌داشت. در چنین حالتی باز هم می‌توان گفت که اتفاق جدیدی در انتظار بازار نیست؟
اگر آنچه پیش از این در بازار ارزی‌مان گذشت را به یاد آوریم، با حجم انبوهی از افت و خیزهای قیمتی روبه‌رو می‌شویم که دولتمردان آن را به عوامل روانی پیش از تحریم نسبت می‌دادند؛ موضوعی که به نظر می‌رسد امروز و در حالی که تنها چند روز به زمان بازگشت تحریم‌ها باقی است می‌تواند با شدت اثر بیشتری قیمت‌ها را وارد مدار صعودی کند و حتی سریع‌تر از قبل در کل بازارهای اقتصادی‌مان فراگیر شود.
آنچه در طول یک سال گذشته در بازار اقتصادی‌مان تجربه کردیم ریشه در این موضوع دارد که دولت برنامه‌ریزی درستی برای به‌کارگیری منابع ارزی‌اش نداشته و بی‌پروا دست به توزیع ارز در بازار می‌زد. چنین موضوعی حتی توانست دولت را با چالش کمبود منابع ارزی مواجه کند؛ موضوعی که چنان آتش قیمت‌ها را تند کرد که بازار ارز توانست بالاترین قیمت‌ها را در طول 40 سال گذشته به ثبت برساند.
ذخایر بی‌سابقه ارزی در کشور
اما امروز که بیم آن می‌رود بازگشت تحریم‌ها در کنار منابع محدود ارزی دولت، باز هم بازار ارز را به سرنوشت ماه‌های پیش دچار کند، دولتمردان دست به کار شده‌اند تا آثار مخرب روانی آن را سرکوب کنند. آن‌طور که معاون اول رییس‌جمهور می‌گوید، هرچند در اوایل سال به دلیل برخی اتفاقات ارزی ذخایر اسکناس‌مان با محدودیت‌هایی روبه‌رو بود، امروز اما بی‌سابقه‌ترین ذخایر اسکناس در کشور وجود دارد. به گفته اسحاق جهانگیری، براساس محاسبات بانک مرکزی، امروز بالای 100 میلیارد دلار ذخایر ارزی داریم.
وی همچنین با تاکید بر اینکه کشور از نظر تاریخی در مقطعی خاص قرار گرفته است، می‌گوید: امروز مقطعی است که آمریکایی‌ها اعلام کرده‌اند مرحله دیگر تحریم‌های خود را از هفته دیگر آغاز می‌کنند. وی اما می‌گوید که هیچ اتفاق جدیدی در 13 و 14 آبان‌ماه نخواهد افتاد، چرا که همه اتفاقات مورد نظر آمریکایی‌ها طی ماه‌های قبل رخ داده و ما نیز کار خود را در این مدت انجام داده‌ایم.
آنچه از سوی معاون اول رییس‌جمهور اعلام میشود هرچند در وهله اول می‌تواند این امیدواری را ایجاد کند که ذخایر ارزی‌مان توان مقابله با تحریم‌ها را دارد، اما آنچه اهمیت دارد آن چیزی است که در درازمدت و به دنبال فراگیرشدن آثار تحریم‌ها آشکار میشود. بر این اساس آنچه تحت عنوان شوک تحریمی 13 آبان از آن یاد میشود، موضوعی است که به دنبال آن و با کم شدن صادرات نفت ایران به وقوع می‌پیوندد؛ موضوعی که پیشتر و در دولت محمود احمدی‌نژاد کشورمان را دربر گرفت و شوک‌های مخربی را روانه بازار اقتصادی‌مان کرد.
وی به این موضوع نیز اشاره می‌کند که منابع مالی که بعد از برجام در اختیار ایران قرار گرفته 150 میلیارد دلار نبوده و حتی اگر چنین پولی بوده، پولی است که به ناحق در جایی حبس بوده و الان آزاد شده است. به گفته وی، آنچه بعد از برجام در اختیار ایران قرار گرفته بخش محدودی در حد چند میلیارد دلار بوده که ما از آن استفاده کرده‌ایم. اکنون آمریکایی‌ها به خاطر اینکه به مردم دنیا دروغ بگویند، این رقم را اعلام می‌کنند این در حالی است که بخشی از منابعی که بعد از برجام دسترسی به آن امکان‌پذیر شده، ذخایری است که در بخش‌های مختلف اقتصاد ایران در گذشته وجود داشته و الان هم وجود دارد؛ ما نه آن موقع از آن ذخایر می‌خواستیم و می‌توانستیم استفاده کنیم و نه الان می‌خواهیم و می‌توانیم انجام دهیم.
تکرار تاریخ
اما آنچه در اعمال تحریم‌های جدید آمریکا تفاوت ایجاد می‌کند تجربه‌ای است که دولتمردان در مواجهه با آنچه قرار است دامن بازار اقتصادی‌مان را بگیرد کسب کرده‌اند. بر این اساس درسی که تاریخ به دولتمردان داده است بیانگر این نکته مهم است که دولت این بار می‌تواند تمهیدات بیشتری برای مقابله با تحریم‌ها بیندیشد.
اما به راستی دولت از گذشته درس گرفته است؟ شاید اگر آنچه در بازار ارزی‌مان در طول شش ماه گذشته اتفاق افتاد را به خاطر آوریم و سیاست‌های دولت را در مواجهه با عوامل اثرگذار بر بازار ارز ببینیم، متوجه این حقیقت تلخ می‌شویم که دولت هیچ‌گاه خود را برای مقابله با شوک‌های ناگهانی آماده نمی‌کند و همواره تلاش می‌کند با سیاست‌های مقطعی که در نهایت به تخریب سازوکارهای اقتصادی می‌انجامد، عوامل مخرب بازار را سرکوب کند؛ موضوعی که در طول چند ماه گذشته به دنبال وعده وعیدهای مسوولان دولتی نه تنها به کم کردن آثار روانی تحریم‌ها منجر نشد که اعمال هرگونه سیاست جدیدی از سوی دولت، آتش تند قیمت‌ها را شعله‌ورتر کرد و اقتصاد را تنها ظرف چند ماه توانست به اندازه چندین سال به عقب براند.
حال در چنین شرایطی دولتمردان از ذخایر ارزی بی‌سابقه‌ای سخن می‌گویند که به نظر می‌رسد با سیاست‌های چندماهه‌شان در بازار ارز، نگرانی از کمبود منابع ارزی را تشدید کرده بود.
به نظر می‌رسد یکی از عواملی که به امیدواری دولت در مطلوب بودن ذخایر ارزی‌اش می‌افزاید، سیاستی است که صادرکنندگان را وادار به بازگشت ارزهای حاصل از صادرات‌شان می‌کند؛ سیاستی که تا امروز چندان از سوی فعالان بخش خصوصی مقبول واقع نشده و مخالفت‌ها با این سیاست بانک مرکزی با اختلافاتی بین این دو همراه بوده است. بر این اساس امیدواری به ذخایر مطلوب ارزی هرچه باشد، دولت را برآن داشته تا راه‌های گوناگونی را برای یافتن فرصت‌هایی که به ارزآوری در اقتصاد کمک می‌کنند بیابد و هرطور شده ذخایر ازدست‌رفته‌اش را جبران کند.
افزایش فشارها بر بخش خصوصی
بنا به گفته معاون اول رییس‌جمهور، به دلیل شرایطی که با آن مواجه شدیم در بخش‌های تولیدی با محدودیت‌هایی روبه‌رو شده‌ایم، اما با شناختی که از بخش خصوصی دارم، می‌دانم که اگر این بخش با قدرت به صحنه بیاید، دولت نیز به صحنه می‌آید و مشکلات برطرف خواهد شد.
بر این اساس به نظر می‌رسد این بار دولت به دنبال آن است تا فشار مشکلات اقتصادی را از شانه خود بردارد و آن را به دوش بخش خصوصی بگذارد؛ موضوعی که نه‌تنها به بزرگ و گسترده‌تر شدن چرخه فعالیت‌های بخش خصوصی نمی‌انجامد که حتی باعث چنبره سیاست‌های دولت بر فعالیت‌های آنان میشود و بیش از پیش نقش پررنگ آنان در چرخه اقتصاد کشور را به حاشیه می‌راند.
در کنار آن دولت همچنان بر این موضوع نیز پافشاری می‌کند که توانایی ادامه صادرات نفت را دارد و به اندازه کافی توان تامین منابع ارزی‌اش را با ادامه صادرات نفت به مشتریان نفتی‌اش دارد. این در حالی است که حتی صفر نشدن صادرات نفت ایران، دست ایران را از بازار جهانی نفت کوتاه می‌کند و به از دست رفتن بسیاری از مشتریان نفتی‌اش می‌انجامد؛ موضوعی که پیش از این و حتی قبل از 13 آبان به دور شدن تعدادی از آنان از بازارهای نفتی‌مان انجامیده است.
جایگزین نفت ایران
بنا به اعلام معاون اول رییس‌جمهوری، دروغی که آمریکایی‌ها به مردم دنیا و خودشان می‌گویند این است که نفت عربستان سعودی و سایر کشورها باید جایگزین نفت ایران شود تا قیمت نفت بالا نرود این در حالی است که نفت ایران هیچ جایگزینی ندارد.
به گفته وی، امروز قیمت نفت بشکه‌ای 80 دلار است و ما همچنان نفت خود را می‌فروشیم، اما اگر آمریکایی‌ها زورشان می‌رسید و می‌توانستند صادرات نفت ایران را به صفر برسانند حتما قیمت نفت به بالای 100 دلار می‌رسید.
وی در ادامه تاکید کرد: با سازوکار و اقدامی که دولت انجام داده است، آمریکایی‌ها به هیچ وجه قادر نخواهند بود صادرات نفت ایران را به صفر برسانند. به اعتقاد وی، ایران در ماه‌های گذشته حدودا 5/2 میلیون بشکه نفت صادر می‌کرد و گرچه مقداری از این میزان کم شده است، اما همواره در جلسات بر این موضوع تاکید شده که نباید صادرات نفت ایران به زیر یک میلیون بشکه در روز برسد.
آن‌طور که جهانگیری می‌گوید، حتی اگر با همین فضاسازی که آمریکایی‌ها تاکنون انجام داده‌اند ایران یک میلیون بشکه نفت را با قیمت 80 دلار صادر کند، مانند سال‌های 1383 و 1384 برایمان درآمد نفتی ایجاد خواهد کرد.
بر این اساس هرچند این بار تحریم‌ها به گونه‌ای دیگر قرار است در بازار اقتصادی‌مان جا خوش کند و خروج یکجانبه آمریکا از توافق برجام، به پررنگ شدن روابط ایران با دیگر گروه‌های برجام و اروپایی منجر شد، با این وجود آنچه اهمیت دارد این است که دولت بتواند در مقابله با این تحریم‌ها کمربندهای اقتصادی‌اش را محکم‌تر ببندد و سیاست‌هایی را که به خودتحریمی در بازارهای داخلی منجر شد از سر راه خود بردارد.
آنتی‌ویروس تحریم
مهدی رئیس‌زاده*- هر زمان حرف از شرایط تحریمی و بحرانی میشود، حتی اگر ذخایر ارزی کشور چندین برابر حالت نرمال هم باشد، اما تخصیص و مصرف این ذخایر ارزی نمی‌تواند مانند قبل و به راحتی انجام شود بنابراین حتی اگر ذخایر ارزی هم بالا باشد، اما وقتی در شرایط تحریم دشمن قرار می‌گیریم، بهتر است این منابع برای اتفاقات ناخواسته نگهداری شود.
اما به نظر می‌رسد دولت حتی پیشتر به استقبال 13 آبان رفته و هر کاری که توانسته تا امروز انجام داده است. بر این اساس قبل از شروع تحریم‌ها، شرکت‌های معروف کانتینری صحنه اقتصادی ایران را ترک کرده‌اند و کشتیرانی‌ها از ایران خارج شده‌اند. در کنار آن پرداخت‌ها دچار مشکل می‌شوند، سیستم سوئیفت متوقف میشود و مشکلات بانکی که به قوت خود باقی است شدیدتر و حادتر نیز شده است.
از سویی، اعلام قطع روابط مالی کانلون‌بانک چین با ایران که حجم بالایی از مبادلات ایران و چین را انجام می‌داد در کنار اعلام توقف خرید نفت ایران از سوی کشور چین نیز از دیگر عواملی است که می‌تواند بر افزایش قیمت ارز در بازار داخلی بسیار اثرگذار باشد. بنابراین همه این موارد نشان می‌دهد که در بعد واردات و صادرات آنچه باید تا به امروز اتفاق بیفتد، در بازار اقتصادی‌مان اتفاق افتاده است.
اما آنچه تحت عنوان ایجاد کانال مالی با اروپا از سوی رییس کل بانک مرکزی اعلام شده گام مثبتی است و تنها ترفندی که می‌تواند آنتی‌ویروس تحریم‌ها باشد، ایجاد همین کانال مالی با اروپاست که این مهم نیز منوط به آن است که به مرحله اجرا برسد.
به هر حال باید منتظر بمانیم تا ببینیم چه چیزی تاکنون اتفاق نیفتاده که احتمال اتفاق افتادن آن در روز 13 آبان وجود دارد اما از بعد روانی بازار در چند روز آینده با افزایش قیمت ارز همراه خواهد بود.
*مشاور بانکی اتاق بازرگانی
سایر اخبار این روزنامه
پدافند غیرعامل در مقابل تهاجم دشمنان علمی، جدی و همه‌جانبه باشد
مگر مردم باید با اجازه شما به ملاقات این و آن بروند؟!
برنامه‌های متنوع فرهنگی برای زائران اربعین
ضرر 20 هزار میلیارد تومانی در انتظار صنعت خودروسازی ایران
افزایش تمایل متقاضیان به خرید مسکن ارزان؛
سردار جلالی در نشست خبری عنوان کرد؛
ابهامات بخش خصوصی در مورد کانال مالی ایران- اروپا
گلایه‌های وزارت بهداشت از مشکلات بیمه سلامت
پیشنهاد برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها!
بوی نفت در بورس پیچید
انتخابات در ایالت هسن و سرنوشت صدراعظم آلمان
دولت تنش‌های اقتصادی را مدیریت کند
حواس وزیر صنعت جمع باشد
تیم ملی ووشوی ایران برای نخستین‌بار قهرمان جام‌جهانی شد
3 ظرفیت جذب سرمایه‌گذار خارجی
در امتداد ادبیات دولت نهم
در امتداد ادبیات دولت نهم
چرخش مجلس با لابی دولت
توسعه پایدار نیازمند تغییر رویکرد مدیریت شهری
