آینده ایران و امریکا در دوره آتی کنگره



امیرعلی ابوالفتح
کارشناس مسائل امریکا


دهمین انتخابات میاندوره‌ای امریکا در طول عمر چهل ساله جمهوری اسلامی ایران در حالی برگزار شد که به‌دلیل خروج امریکا از توافق هسته‌ای با ایران، بازگشت تحریم‌های هسته‌ای امریکا و موضع گیری‌های بشدت ضد ایرانی دولت کنونی امریکا، این انتخابات از اهمیت قابل توجهی در ایران و در بین نخبگان ایرانی برخوردار شد. بویژه اینکه با شمارش آرا مشخص شد که جمهوریخواهان بعد از 8 سال سلطه بر کنگره و دو سال حاکمیت یکدست در امریکا، یکی از نهادهای مهم را در واشنگتن به دموکرات‌ها واگذار کردند، دموکرات‌هایی که همچنان مدافع توافق هسته‌ای ایران - برجام و منتقد سرسخت بازگشت تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران هستند. البته در مقایسه با سنا، دیگر مجلس کنگره، واگذاری مجلس نمایندگان به رقبای حزب رئیس جمهوری، تأثیر تعیین‌کننده در سیاست خارجی امریکا برجای نمی‌گذارد. با این حال، کسب ریاست مجلس به‌عنوان سومین مقام رسمی در سلسله مراتب سیاسی در امریکا بعد از رئیس جمهوری و معاون وی و همچنین، کسب ریاست کمیته‌های تخصصی مجلس از جمله کمیته روابط بین‌الملل و کمیته نیروهای مسلح که از نقش بیشتری در جهت‌گیری سیاست خارجی و سیاست امنیتی امریکا برخوردار هستند، فرصت مناسبی را در اختیار دموکرات‌ها قرار می‌دهد تا کاخ سفید را برای تعدیل در مواضع دونالد ترامپ و مشاوران افراطی وی از جمله جان بولتون فراهم کند. ضمن اینکه قدرت تقریباً انحصاری مجلس نمایندگان در تدوین بودجه دولت فدرال، ابزار غیرمستقیم در اثرگذاری بر سیاست خارجی این کشور در اختیار نمایندگان مجلس قرار می‌دهد. با توجه به جدال قابل پیش‌بینی میان مجلس تحت کنترل دموکرات‌ها با کاخ سفید و سنای تحت کنترل جمهوری‌خواهان قابل انتظار خواهد بود که لوایح ضد ایرانی در موضوع برجام برای تصویب در مجلس نمایندگان با دشواری مواجه شود و چه بسا امکان عبور نهایی از فرآیند قانونگذاری در کنگره را نیز از دست بدهد.

دموکرات‌ها، حتی آن دسته از اعضای کنگره که در زمان دولت باراک اوباما، منتقد برجام بودند، به این توافق به‌عنوان یکی از میراث اثرگذار دولت همسوی خود در عرصه جهانی می‌نگرند و در تلاش هستند اگر نمی‌توانند ترامپ را به بازگشت به این توافق وادار نمایند، حداقل از نابودی کامل آن جلوگیری به‌عمل آورند. به هر حال، مجلس نمایندگان از توان تعدیل مواضع بشدت ضد ایرانی دولت ترامپ در مواجهه با موضوع توافق هسته‌ای برخوردار خواهد بود و اگر کاخ سفید به خواسته نمایندگان دموکرات تن ندهد، آنان قادر خواهند بود در اجرای برخی از برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی مدنظر دولت جمهوریخواه سنگ‌اندازی کنند. این موضوع از این جهت که ترامپ برای افزایش شانس پیروزی مجدد در انتخابات ریاست جمهوری سال 2020 به اجرای موفقیت‌آمیز برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی خود نیاز ضروری خواهد داشت، از اهمیت بیشتری برخوردار است. البته فارغ از مواضع دموکرات‌ها در همراهی با برجام، تصویب قوانین ضدایرانی در حوزه‌های غیرهسته‌ای، از جمله فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای ایران از سوی مجلس نمایندگان تحت کنترل دموکرات‌ها دور از انتظار نخواهد بود، زیرا در زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری امریکا در دو سال آینده، تقریباً هیچ سیاستمدار دموکرات در این کشور علاقه ندارد با اتهام ضعف در حمایت از اسرائیل در برابر ایران مواجه شود.