لزوم بازنگری در مفهوم شادی و غم در جامعه

محرم و صفر دو ماه غم، ماتم و عزاداری تمام شد و ماه ربیع الاول، بهار ماه‌ها و نوبت نشاط و شادمانی از نظر مسلمانان و شیعیان فرارسید، اما با عنایت به دلواپسی برخی مداحان و منبری‌ها درباره مصائب وارده بر پیامبر عظیم‌الشان(ص) و ائمه اطهار(ع) و همچنین ناامنی‌های اوایل پیروزی انقلاب و هشت سال دفاع مقدس و در ادامه خشکسالی‌های ممتد و تنگناهای معیشتی و تبلیغات اشتباه که در سال‌های گذشته صورت گرفته، برای بسیاری چنین وانمود و تلقین شده که اسلام دین گریه، عزا و ماتم است و با مزاح، خنده و شادمانی مخالف است. مبلغان این چنینی معمولا به دو آیه در قرآن تمسک پیدا می‌کنند. نخست آیه ۸۲ سوره توبه که خدا می‌فرماید: باید کمتر بخندند و خوشحالی کنند و بسیار بگریند. اگر به آیه قبل توجه شود این حکم درباره شادی و ماتم نیست بلکه حکم این آیه مجازات کسانی است که به گمان اینکه در امان می‌مانند از فرمان سرپیچی کرده و در منزل خود ماندند. آیه دیگر نیز قسمت آخر آیه ۷۶ سوره قصص است که می‌فرماید: شادی نکنید، به درستی که خداوند شادی کنندگان را دوست ندارد. باز اگر به کل آیه توجه شود حکم آیه این نیست که خدا خوشحالی کنندگان را دوست ندارد، بلکه این حکم درباره قارون است. قارون از بنی‌اسرائیل بود و بسیار ثروت داشت و این ثروت فراوان او را به انحراف کشانید و به ناحق بر قومش تجاوز و از این بابت خوشحالی می‌کرد. آیه می‌فرماید، یاد آور زمانی را که بنی‌اسرائیل به او گفتند: این قدر خوشحالی بی‌اندازه و مفرط نکن، چون چنین خوشحالی آخرت را از یاد می‌برد و انسان را به طغیان وامی‌دارد. به همین جهت آیه می‌فرماید خدا شادی کنندگان را دوست نمی‌دارد. دین اسلام نه تنها شاد بودن و خنده را مذمت نمی‌کند بلکه بر انجام آن نیز تاکید دارد. پیامبر اسلام می‌فرماید: خدا از ترش رویی فرد در مقابل برادرش ‌نفرت دارد. یا می‌فرماید شادی روح را باز می‌کند و نشاط را بر می‌انگیزد. کسی که سرورش اندک باشد آسودگی او در مرگ است. امام علی(ع) نیز می‌فرماید: سوگند به خدایی که تمام صداها را می‌شنود هرکس دلی را شاد کند، خداوند از آن شادی لطفی در او قرار دهد. مستندات اسلامی در باب اهمیت شاد زیستن و شوخی کردن بسیار زیاد است، در اینجا به همین مقدار اکتفا می‌شود، اما شادی حالتی است که تالمات روحی در انسان به کمترین حد خود می‌رسد و بر اثر آن مسرت باطنی انسان آشکار می‌شود و انسان برای مدتی از قید غم‌ها آزاد می‌شود. در حقیقت سرور و اندوه، حالت‌های خاصی از لذت و رنج است که به‌واسطه عواملی در انسان ایجاد می‌شود. شادی یک نیاز حتمی انسان است که عامل رشد و ترقی می‌شود. شادی محرکی برای افزایش توانایی و ضرورتی است که به زندگی معنا می‌دهد. شادی، ناکامی، ناامیدی، ترس و نگرانی را بی‌اثر می‌کند و به‌طور کلی برای انسان سالم شادی قاعده و غمگین بودن یک استثنا است. از طرف دیگر از ریشه‌های حزن می‌توان به میل و رغبت بی‌اندازه به دنیا، تنگدستی، ثروت مادی زیاد، حسادت، تنبلی وکوتاهی، گناه و نافرمانی از خدا و... اشاره کرد. لذا عمل کسانی که در شاد کردن دیگران بر حسب وسع و توان در تلاشند بسیار ارزشمند است.
* عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران