روزنامه ابتکار
1397/09/19
افزایش قیمت، از فساد در حوزه حامل‌های انرژی جلوگیری می‌کند حاشیه‌های حل نشدنی قیمت سوخت
سرویس اقتصادی - سیاوش پورعلی: قیمت پایین سوخت در ایران همواره مخالفان و موافقانی را در بین نمایندگان مجلس، دولت و کارشناسان اقتصادی دارد که در پایان هر سال پس از ارائه لایحه بودجه بحث قیمت سوخت در محافل مختلف گرم میشود ولی تاکنون در ادوار مختلف هیچ‌گاه حاشیه‌های قیمت سوخت یک بار برای همیشه حل نشده است و همواره دولت با پرداخت یارانه قیمت آن را پایین نگاه داشته است در صورتی که با حذف یارانه و نظارت بر توزیع آن مشکلاتی مانند قاچاق سوخت، آلودگی هوا و مهاجرت به شهرهای بزرگ برای درآمد محدود برطرف شود. با این حال بسیاری از کارشناسان و اقتصاددانان در ماه‌های پایانی سال نظرات خود را مطرح می‌کنند. حالا برخی از کارشناسان اقتصادی ایران معتقدند که افزایش قیمت نه تنها تاثیری بر روی تورم ندارد بلکه می‌تواند از فساد نهادینه شده حوزه سوخت جلوگیری کند و از طریق همسان‌سازی با قیمت جهانی و شناور شدن قیمت انرژی صنعت و حمل و نقل عمومی کلانشهرها از وضعیت کنونی به سمت بهتر شدن حرکت کند.از سوی دیگر نحوه مصرف سوخت در آلودگی‌های تاثیرگذار است و یک ارتباط مستقیم بین آلودگی هوا و مصرف سوخت وجود دارد. هرچه مصرف سوخت (با کیفیت و بی‌کیفیت) افزایش پیدا کند آلودگی هوا هم بیشتر میشود. برخی کارشناسان محیط زیست معتقدند که عمده مشکل آلودگی هوای تهران که یکی از آلوده‌ترین پایتخت‌های جهان محسوب میشود به نوع بنزین مصرفی و همچنین مصرف بیش از حد این سوخت‌های فسیلی باز می‌گردد و نباید این موضوع را فراموش کنیم که خودروهای تولیدی ایران که دارای استاندارهای زیست محیطی نیستند در شرایط کنونی دخیل هستند.
با افزایش قیمت سوخت در تهران که آلودگی آن تنها به دلیل سوخت مصرفی خودروها و موتورسیکلت‌ها است، می‌توانیم شاهد کاهش چشمگیر آلودگی هوا باشیم البته در کنار این افزایش قیمت نیاز است تا نیروی انتظامی هم از تردد خودروهای غیر استاندارد جلوگیری کند. بالا رفتن قیمت سوخت و پایین آمدن مصرف آن می‌تواند یکی از راه‌های کنترل آلودگی هوا در تهران و سایر کلانشهرهای ایران باشد که رفته رفته به غیر از کلانشهرها باید در انتظار روشن شدن چراغ قرمز محیط زیستی برخی از شهرستان‌های پرجمعیت باشیم.
بالا رفتن قیمت سوخت در ایران را از دو نظر اقتصادی و محیط زیستی مورد ارزیابی کوتاهی قرار دادیم ولی موضوع مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد قاچاق سوخت در استان‌های مرزی است. انتقال مافیایی سوخت به خارج از کشور به‌خصوص در استان‌های حاشیه خلیج فارس، دریای عمان و استان سیستان و بلوچستان در سال‌های اخیر نه تنها به اقتصاد کشور آسیب جدی وارد کرده بلکه به نوعی از آسیب اجتماعی هم تبدیل شده است. طبق آمارهای به دست آمده روزانه بیش از 8 میلیون لیتر سوخت توسط خودروهای باری، سواری و شناورها از کشور خارج میشود که این آمار در ماه به بیش از 240 میلیون لیتر می‌رسد و سالانه به 2880 میلیون لیتر، توجه داشته باشید که نزدیک به 500 هزار خانواده مرزنشین در استان سیستان و بلوچستان با ماهیانه 11 میلیون لیتر می‌توانند زندگی خوبی داشته باشند ولی به دلیل عدم ارائه سهمیه توسط شرکت نفت برخی از شهروندان استان سیستان و بلوچستان به دلیل بیکاری و مشکلات اجتماعی به سوخت‌بری روی آورده‌اند و در این راه حتی جان خود را هم از دست می‌دهند.
اگر نگاهی به قیمت سوخت در این استان‌ها بیندازیم، می‌بینیم که قیمت‌ها در این استان‌ها باید افزایش پیدا کند و یارانه مربوط به سوخت را صرف ایجاد زیرساخت‌های ایجاد اشتغال کنند. به‌عنوان مثال شرکت نفت موظف است تا ماهیانه 11 میلیون لیتر سوخت را برای فروش در تعاونی مرزنشینان سیستان و بلوچستان ارائه دهد ولی به دلایل کمبودها این مقدار به مرزنشینان داده نمی‌شود. موضوع قابل توجه در اینجا است که قیمت سوختی که به تعاونی‌های مرزنشینان برای فروش ارائه میشود در حدود 6 هزار تومان است که آنها با افزودن کمتر از 500 تومان به خریداران افغان می‌فروشند ولی در مقابل باند‌های فروش سوخت، گازوئیل را لیتری 300 تومان از پمپ بنزین خریداری می‌کنند و به قیمت حدود 6 هزار تومان به مشتری‌های می‌فروشند.
یکی از طرح‌هایی که می‌توان در کشور اجرایی کرد قیمت منطقه‌ای سوخت است به‌خصوص در استان‌هایی که با قاچاق و آلودگی هوا روبه‌رو هستیم. باید نظارت‌ها و همچنین ارائه کارت سوخت در دستور کار قرار بگیرد. یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی معتقد است در مورد ارائه سوخت به شهروندان، دولت و نهادهای نظارتی باید مواردی نظیر قاچاق سوخت، آلودگی هوا و مهاجرت برای کسب درآمد ناچیز را در نظر بگیرد.
جواد نوفرستی، اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی تهران در مورد منطقه‌ای کردن قیمت سوخت در کشور به «ابتکار» می‌گوید: نه‌تنها می‌توان قیمت سوخت را در استان‌های مختلف متفاوت در نظر بگیرند بلکه به‌عنوان مثال قیمت‌ها می‌تواند در شمال و حاشیه شهری مانند تهران هم متفاوت باشد ولی لازم به ذکر است که این تغییر قیمت‌ها نباید به صورتی باشد که خود مولد فساد و قاچاق سوخت شود. تفاوت قیمت‌ها باید ناچیز در نظر گرفته شود و بیش از 300 تومان تفاوت قیمتی نداشته باشیم. برای شفاف شدن وضعیت سوخت ایران در اولین قدم باید کارت سوخت را مجدد در دستور کار قرار داد. البته ناگفته نماند که آخرین خبرها از تصمیمات دولت و مجلس نشان می‌دهد که در ماه‌های آینده خرید سوخت کارتی خواهد شد. اگر نگاهی به میانگین فروش سوخت در بین سال‌های 86 تا 94 که خرید سوخت با کارت بود، بیندازیم می‌بینیم در این مدت زمانی روزانه 64 میلیون لیتر فروخته می‌شد ولی پس از سال 94 که کارت حذف شد این مقدار مصرف روزانه به مرز 72 میلیون لیتر رسید. این افزایش فروش خود نشانگر حجم قاچاق سوخت است. پس به این نتیجه می‌رسیم که اگر خرید سوخت تنها با ارائه کارت صورت بگیرد و کمی نظارت بیشتر شود در ایران چیزی تحت عنوان قاچاق سوخت نخواهیم داشت.
این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه قیمت سوخت در ایران باید بدون یارانه دولتی توزیع شود ادامه می‌دهد: برای بهبود وضعیت آلودگی هوا و همچنین جلوگیری از مهاجرت شهروندان به کلانشهرها، در ابتدا باید قیمت‌ها در داخل کشور بدون تخفیف دولتی توزیع شود، مانند کشورهای حاشیه خلیج فارس که نرخ سوخت آنها به صورت شناور و بین‌المللی است. در حال حاضر قیمت سوخت واقعی در جهان باتوجه به قیمت ارز به مرز 5 هزار تومان می‌رسد. در این وضعیت می‌توانیم امیدوار باشیم که هزینه‌ای که از حذف یارانه انرژی باقی می‌ماند صرف گسترش حمل و نقل عمومی در کلانشهرها و ایجاد زیرساخت صنعت در کشور بشود. در ابتدا عرض کردم که می‌توان قیمت فروش سوخت را منطقه‌ای هم کرد (تفاوت قیمت در شمال شهر تهران و مناطق حاشیه‌ای) و سود حاصله از این تفاوت قیمتی که حداکثر 300 تومان باید باشد را به‌عنوان درآمد پایداری برای بهبود وضعیت تردد شهروندان در شهری مانند تهران در نظر گرفت. اگر قیمت‌ها درست باشد می‌توانیم با کاهش مصرف شهروندان و تردد آنها با حمل و نقل عمومی هم مشکل آلودگی هوا که یکی از مشکلات مردم محسوب میشود را برطرف کنیم و هم مقابل مهاجرت‌هایی که برای درآمد ناچیز صورت می‌گیرد را گرفت و هم زیرساخت‌های صنعت در کشور را بهبود بخشید.
سایر اخبار این روزنامه
محمدصادق جنان صفت
خشونت نهفته در بی‌تفاوتی و سکوت ملی رنانی
بارندگی‌های سه روزه چه تاثیری بر قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های شناخته‌شده جهان دارد؟
جشنواره «سینماحقیقت» با فیلم‌های سیاسی پر مخاطب آغاز شد
گره زدن سیاست با هنر هفتم
«ابتکار» از طرح دوفوریتی اصلاحی مجلس درباره قانون منع بکارگیری بازنشستگان گزارش می‌دهد
منابع دیپلماتیک از توافق آلمان و فرانسه برای میزبانی و ریاست سازوکار ویژه با ایران خبر دادند
سید ابراهیم رئیسی یک سال ونیم بعد از شکست در انتخابات همچنان با کنایه به روحانی حمله می کند
تغییرات فراوان و ناگهانی قوانین خدمت سربازی، با زندگی مشمولان چه می‌کند؟
سرگردانی جوانان زیر پاندول قوانین سربازی
آیا جلوی ورود آثار کپی به جشنواره تجسمی فجر با افزایش تعداد داوران گرفته میشود؟
«ابتکار» از دیدگاه بازنشستگان به وعده‌های دولت گزارش می‌دهد
بازنشستگان در انتظار شنیدن خبرهای خوش
افزایش قیمت، از فساد در حوزه حامل‌های انرژی جلوگیری می‌کند
حاشیه‌های حل نشدنی قیمت سوخت
