روزنامه همدلی
1397/09/20
گزارش«همدلی» از وضعیت کوه‌های ایران، به مناسبت روز جهانی کوهستان؛ به کوه‌هایمان مهر بورزیم
همدلی| گروه اجتماعی: امروزدر تقویم، روز جهانی کوهستان نام گرفته است. به دلیل اهمیت و نقش کوه و کوهستان که منشاء نیمی از آب های شیرین جهان است و همچنین زیستگاه گونه‌های بی شمار گیاهی و جانوری به شمار می‌رود، سازمان ملل متحد در ژانویه 2003 روز 11 دسامبر (20 آذر) را بعنوان روز جهانی کوهستان تعیین و از سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) دعوت کرد تا مسئولیت هماهنگی این روز در سطح جهان را بر عهده بگیرد.نقش و اهمیت کوه‌ها در جهان
یک پنجم سطح خشکى‌هاى جهان را کوه‌ها تشکیل مى‌دهند. بیش از نیمى از جمعیت جهان به منابع آب کوه‌ها براى کشاورزى، برق، صنایع و از همه مهم‌تر آشامیدن وابسته هستند. ۱۲ درصد از جمعیت جهان مستقیماً تحت تاثیر کوه‌ها قرار دارند. سرچشمه مهم‌ترین رودهاى جهان مثل نیل، آمازون و گنگ در کوه‌ها قرار دارد، به همین دلیل کوه‌ها را «برج‌هاى آب شیرین» جهان نامیده‌اند. ۲۸ درصد از جنگل‌هاى جهان در نواحى مرتفع واقع شده‌اند که به جنگل‌هاى کوهستانى معروف هستند.
بسیارى از میراث‌هاى فرهنگى جوامع بشرى در کوه‌ها قرار دارند. تمدن‌هاى درخشان بسیارى در کوه‌ها متولد شده‌اند. کوهستان الهام‌بخش انسان در چیرگى بر موانع و دشوارى‌ها بوده‌است. کوه، نماد مقاومت، استحکام، پایدارى و سربلندى است. کوه‌ها محل نزول وحى و مکان‌هایى مقدس‌اند.
نقش و اهمیت کوه‌ها در ایران
ایران با میانگین ارتفاع ۱۰۰۰ متر از سطح دریا، یکی از مرتفع‌ترین کشورهای جهان است. بیش از ۵۰ درصد از سطح کشور را کوه‌ها فرا گرفته است و دیگر نقاط نیز شدیداً تحت تاثیر کوهستان‌های اطراف خود قرار دارند.
۷۰ درصد از مجموع ۴۱۰ میلیارد متر مکعب بارش سالانه کشور (حدود ۲۹۰ میلیارد متر مکعب) در نواحى کوهستانى صورت مى‌گیرد. اگر رشته‌کوه‌هاى زاگرس و البرز در فلات ایران نبودند، این سرزمین سرتاسر خشک و بیابانى بود. در هر نقطه‌اى از کشور چشمه، جویبار یا رودخانه‌اى وجود دارد، در بالادست آن کوهى دیده مى‌شود.
بیشترین سکونت‌گاه‌هاى انسانى در ایران در نزدیکى یا دامنه کوه‌ها شکل گرفته‌اند. آب شیرین، چوب، انرژى، مرتع، گیاهان و جانوران گوناگون از مهم‌ترین محصولات و منابع کوه‌ها هستند.تاکنون بیش از ۸۰۰۰ گونه گیاهى در ایران شناسایى شده که رویشگاه بسیاری از آن ها، کوهستان ها و نواحی مرتفع می باشد.شالوده حیات انسانى و زیربناى اقتصادى در سراسر کشور به کوه‌ها گره خورده و حیات دشت‌ها مرهون و مدیون نعمات کوه‌هاست.
روز جهانی کوهستان فرصتی برای بازسازی
روز جهانی کوهستان فرصتی است برای تاکید به اینکه چگونه تغییرات اقلیمی، گرسنگی و مهاجرت بر سرزمین های کوهستانی تاثیرگذار است. امروزه نزدیک به یک میلیارد نفر درمناطق کوهستانی کره زمین زندگی می کنند و زندگی جمعیت انسانی در دنیا وابسته به منابع آب، غذا و انرژی های پاک کوهستان است. این درحالی است که کوهستان‌ها در بسیاری از کشورها از جمله ایران، تحت خطراتی مانند تغییرات اقلیمی، ، آلودگی ها، نشست زمین، بهره برداری بی رویه منابع و بلایای طبیعی هستند، به طوری که حیات وابسته به آنها در حال تهدید است.
حال ناخوش کوه‌های ایران
به گفته کارشناسان زیست محیطی کوهستان‌های ایران حال خوبی ندارند. چرای بی‌رویه دام در برخی از مناطق کوهستانی مانند غرب ایران که تا 10سال پیش پوشیده از گیاه بود فقط خاک لخت باقی گذاشته است ، عملیات عمرانی مانند راهسازی، معدنکاوی، خطوط انتقال نیرو و ساخت وساز که اغلب بدون ارزیابی زیست‌محیطی و تحت عنوان توسعه صورت می‌گیرد، ویلا سازی، گردشگری ناپایدار و ورزش‌های آسیب زا مانند ورزش جدید «آفرود» که به تازگی در کشور باب شده است –که بر اساس آن برخی از گردشگران با خودروهایی که به وسایل خاص مجهز شده‌اند در محیط های کوهستانی تاخت‌وتاز می‌کنند و باعث تخریب و فرسایش خاک می‌شوند- از عوامل اصلی تخریب محیط های کوهستانی کشور است.
«دماوند» به عنوان بلندترین کوه کشور که بخش مهمی از تاریخ ایران است و در اسطوره‌های پارسی نیز نقش بسیار عمده‌ای دارد ، اسمی آشنا و صاحب نام در سطح جهانی است، به نحوی که برخی آن را شناسنامه ایران می‌دانند. بلندترین کوه ایران با قامت برافراشته‌اش نیز در مقابل تخریب‌های زیست محیطی قد خم کرده است. چرای بی رویه دام، ویلا سازی، کوه خواری، جاده‌سازی‌های غیرضروری، هجوم گردشگران و کوهنوردان و .... از جمله این تخریب‌هاست.
به گفته کارشناسان عمده‌ترین مشکل دماوند نبود مدیریت یکپارچه است، چرا که بخشی از مشکلات دماوند مربوط به منابع طبیعی و بخشی دیگر در حوزه محیط‌زیست و میراث‌فرهنگی است. علاوه بر این در ارتفاعات پایین دماوند که جامعه محلی سکونت دارند بخشداری‌ها و شهرداری‌ها نیز در مدیریت دخیل هستند. این عوامل سبب میشود که در اداره این منطقه مجموعه عوامل زیادی که با یکدیگر هماهنگی ندارند، وجود داشته باشند.
کوه‌های ایران زیر فشار مضاعف کوهنوردان
مدیر عامل انجمن حفظ محیط کوهستان به مناسبت روز جهانی کوهستان با بیان اینکه در دهه‌های اخیر تخریب کوه‌ها در کشور تشدید شده است به ایسنا گفت: در قوانین حوزه محیط زیست کوه اصلا تعریف نشده است، همین عامل سبب شده که برنامه و قانونی برای نگهداری و پایداری کوهستان نداشته باشیم.
در صورتی کوهستان باید مدیریت خاص خود را داشته باشد و برای ارتفاعات مختلف آن برنامه‌های مشخصی داشته باشیم. از این رو لازم است که سازمان حفاظت محیط زیست یا سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری خط مشی‌های خاص کوهستان را تعریف کنند و متولی آن شوند، همانطور که در اروپا برای کوه آلپ، کنوانسیون آلپ تشکیل شده و کنوانسیون الزام‌آوری است و همه کشورها باید به تعهداتی که در زمینه حفاظت از این کوه‌ها دارند پایبند باشند.
«عبدالله اشتری» به حضور بیش از حد گردشگران و کوهنوردان در کوهستان اشاره کرد و با بیان این که سه کوه برجسته کشور یعنی «دماوند»، «علم‌کوه» و «سبلان» زیر فشار مضاعف کوهنوردی قرار دارند. تصریح کرد: حضور بیش از حد گردشگران در کوهستان سبب تخریب خاک و کوبیدگی آن میشود، همچنین خاک قابلیت نفوذپذیری هوا و آب را از دست می‌دهد و در نتیجه دیگر رشد و نمو پیدا نمی‌کند. در کوهستان‌ها به دلیل وجود دو عامل شیب و ارتفاع، حرکت آب و خاک رو به پایین است. از این رو تخریب در کوهستان‌ها مضاعف است و محیط آنها جزو محیط‌های حساس و شکننده قرار می‌گیرد.
این در حالی است که از نظر اکولوژیک هر سایت گردشگری یا طبیعی، ظرفیت خاصی دارد که بر اساس آن ظرفیت باید از آن استفاده و بهره‌برداری کرد. هنگامی‌که فشار روی یک سایت گردشگری بیش از حد میشود، فرایند تخریب در سایت آغاز میشود.
نبود اهرم بازدارنده از دلایل آسیب به کوهستان
یک فعال محیط زیست با بیان این که، با تخریب کوهستان‌ها، زندگی خودمان به خطر می‌افتد. به همدلی گفت: کوه های ایران نقشی حیاتی در شرایط زندگی مردم و نگهداری آب دارند و اگر این کوه ها و رشته کوه ها در کشور وجود نداشت کشور ما در شرایط بعضی از کشورهای خشک جهان مانند عربستان قرار می‌گرفت.
«مریم مرادیان» وضعیت کوه‌های کشور را نگران‌کننده توصیف کرد و افزود: کوه‌های ایران قربانی عوامل طبیعی و انسانی هستند. بخشی از مشکلات به تغییر اقلیم مربوط میشود اما بخش مهمی از عواملی که کوه‌ها را تهدید می‌کند، عوامل و مخاطرات انسانی است. مثلا در منطقه «دنا» برای عبور و انتقال لوله گاز کوه را شکافتند تا خط لوله عبور کند، در صورتی برای عبور لوله به مسیری حدود 3متر نیاز بود، در جنگل‌های زاگرس درختان بلوط را با هدف تهیه ذغال برای مشتی اسکناس آتش می‌زنند و تمام پوشش گیاهی و زیستگاه جانوری آن را از بین می‌برند. مناطق حفاظت شده زیادی مانند جنگل گلستان وجود دارند که به آنها دست‌اندازی و در آن جاده احداث شده است. متاسفانه هیچ اهرم بازدارنده‌ای هم برای توقف این فجایع زیست محیطی نیز وجود ندارد.
واقعیت این است که با تمام کارکردهای ارزشمند کوهستان، امروزه این محیط‌ها در معرض فرسایش و تخریب ناشی از مدیریت غلط، استفاده خارج از ظرفیت، کوه خواری، ویلا سازی، و اجرای طرح‌های عمرانی بدون ملاحظات زیست محیطی و ... هستند. در شرایطی که چالش تامین آب می‌رود به معضلی فاجعه‌آمیز برای کشور بدل شود، جا دارد سازوکاردرستی برای این بحران صورت بگیرد و از همه مهمتربا آموزش و فرهنگ سازی مهر به این طبیعت فناپذیر را تمرین کنیم. تا بلک، بتوانیم کوه‌ها به عنوان منابع آب و خوراک را برای خود و نسل‌های آینده حفظ کنیم.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
جامعه رسانه در سوگ «احمدرضا دالوند» گرافیست مشهور نشست وداع با «دالی»
گزارش«همدلی» از وضعیت کوه‌های ایران، به مناسبت روز جهانی کوهستان؛ به کوه‌هایمان مهر بورزیم
گزارش «همدلی» از تلاش بانک مرکزی برای اصلاح نرخی که معیشت مردم را به بازی گرفته است
تحلیل گفتمان حسام‌الدین آشنا در دانشگاه تهران از وضعیت حصر تا خانواده‌های بودجه‌بگیر، بررسی میشود
همدلی دلایل شدت یافتن خشم کلامی سناتورهای ایالات متحده علیه مقام‌های عربستانی را بررسی کرد
راهکارهای پیشگیری از کودک آزاری جنسی در مدرسه
حقّ انتخاب شهروندان را پاس بداریم
رییس مجلس شورای اسلامی: فسادهای بزرگ را باید علنی کرد
