روزنامه شهروند
1397/09/20
سمنان بالاخره سیراب میشود؟
شهروند| برخی متخصصان محیط‌زیست پیش از این گفته بودند انتقال آب خزر به سمنان غیرکارشناسی است، اما این بار رئیس‌جمهوری برای انجام آن اعلام آمادگی کرده. تخریب جنگل‌های هیرکانی، دامن‌زدن به خشکسالی، ازبین‌رفتن تنوع زیستی و شوری و خشکیدن دریای خزر مواردی از تهدیداتی است که کارشناسان محیط‌زیست در مخالفت با اجرای این طرح عنوان کرده‌اند. با این‌که انتقال آب خزر به سمنان پیش از این هم منتقدانی داشت و حتی سازمان متولی حفاظت محیط‌زیست کشور هم با آن موافق نبود، اما حالا مورد حمایت این سازمان است. عیسی کلانتری، رئیس سازمان محیط زیست که یکی از حامیان این طرح است تا به حال کمتر درباره دلایل موافقتش صحبت کرده؛ او بهمن سال گذشته بود که در حاشیه جلسه کارگروه آلودگی هوای تهران گفت با اصل طرح انتقال آب خزر به سمنان مخالفتی ندارد اما اجازه شیرین سازی آب دریا در شمال را نمی دهد. او آن زمان گفت که وزارت نیرو حق آبه این طرح را تخصیص داده است.همچنین ایرج حیدریان، مدیرعامل شرکت
آب منطقه‌ای استان سمنان در این باره اعلام کرد که تدوین و نهایی شدن سند توسعه آب استان سمنان عاملی شد که طرح های انتقال بین حوزه‌ای آب در استان، از جمله انتقال آب دریای خزر توجیه پذیری داشته باشد. پیش از این نیز محمد رهبری، مجری طرح نمک زدایی و انتقال آب از دریای خزر به فلات مرکزی ایران گفته بود که طرح انتقال آب به فلات مرکزی شدنی است و این طرح دارای بخش های ویژه ای است که مطالعات آن انجام شده و از نظر فنی و اجرایی کاملا قابل اجرا است.
در روزهای گذشته حسن روحانی، در سفرش به سمنان، در جمع مردم از اجرای آن گفت تا معلوم شود این بار اراده جدی‌تری پشت این کار وجود دارد و جنجال‌ها بار دیگر از سر گرفته شده است.
سیزده‌سال پیش برای نخستین بار این طرح در کارگروه بررسی تامین آب استان سمنان تصویب و به دنبال آن مصوبه هیأت دولت در سال ۱۳۸۹ به وزارت نیرو ابلاغ شد و درنهایت 6سال پیش، شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران اجرای آن را به عهده گرفت. تا پیش از این سازمان حفاظت محیط‌زیست مقابل طرح نمک‌زدایی و تصفیه ۲۰۰میلیون مترمکعب آب انتقال آن برای مصرف شرب و صنعتی سمنان ایستاده بود، اما عیسی کلانتری، رئیس کنونی سازمان، حرفی از مخالفت نزده است.
در حالی که احیای دریاچه ارومیه از ابتدا یکی از مهمترین شعارهای دولت روحانی بوده، علاوه بر نمایندگان مجلس، کارشناسان محیط‌زیست هم نسبت به تکرار سرنوشت این دریاچه برای دریای خزر هم ابراز نگرانی کرده‌اند. منتقدان از سویی تجربه‌های جهانی را هم مثال می‌زنند. تجربه‌هایی مثل انتقال آب دریاچه آرال که روزگاری چهارمین دریاچه بزرگ جهان بود، اما حالا از صفحه زمین پاک شده است، چراکه به دلیل سیاست‌های غلط شوروی سابق در انحراف آب‌ها به سوی سدها و کشاورزی و کمبود بارش در دهه‌های اخیر، به طور کلی خشک شد؛ اتفاقی که امروز دریای خزر را تهدید می‌کند.
اردیبهشت ماه دو‌سال پیش 30 استاد برجسته محیط‌زیستی کشور در مخالفت با انتقال آب دریای خزر در نامه‌ای نوشته بودند: «این طرح، هم فاقد توجیه اقتصادی و هم فاقد ارزیابی جامع تخصصی و محیط‌زیستی است.»
درست دو‌سال پیش رئیس‌جمهوری بار دیگر در سفر به سمنان وعده انتقال آب داده و گفته بود که «این استان برای صنعت، کشاورزی و مصارف دیگر به آب نیازمند است و قرار است این طرح به‌صورت حساب‌شده بررسی و عملیاتی شود.» روحانی تاکید کرده بود که انتقال آب دریای خزر به استان سمنان مستلزم رعایت مسائل زیست‌محیطی است و «می‌توان آب را از دریای خزر به سمنان منتقل کرد و در عین حال همه مسائل محیط‌زیستی را مدنظر قرار داد، تا مشکلی به وجود نیاید.»
در این باره عده‌ای از متخصصان می گویند به جای صرف بودجه عظیم 8هزار میلیاردی، می توان طبق توان منطقه قدم برداشت و نیازی به تغییر در اکولوژی منطقه دیگر نیست، چراکه با بررسی نیاز و توانایی سمنان که با مصرف بهینه به انتقال آب نیازی ندارد، این هزینه می‌تواند درد دیگری از کشور را درمان کند.
نمایندگان مجلس در دو طیف
این جملات روحانی بود: «امروز از نظر دولت مشکلات انتقال آب از شمال ایران به استان سمنان برطرف شده و کارهای مطالعاتی مربوطه نیز انجام شده است. از فردا صبح اگر سرمایه‌داری بخواهد برای انتقال آب از شمال به مرکزیت کشور ازجمله سمنان اقدام کند، دولت این آمادگی را دارد تا امکانات لازم را در اختیار او قرار دهد.» این سخنان طرفداران و مخالفانی داشت. مثل علی ادیانی، نماینده مردم قائمشهر که ظهر شنبه با بیان این‌که انتقال آب دریاچه خزر عوارض سیاسی، اجتماعی و طبیعی دارد، گفت: « دریاچه و آب خزر یک سرمایه ملی و بین‌المللی است.»
روز شنبه ولی‌الله نانواکناری، نماینده بابلسر و فریدونکنار در مجلس هم با اشاره به مخاطره‌آمیزبودن انتقال آب خزر به سمنان و نیاز بیشتر مازندران به آب نسبت به استان سمنان خطاب به رئیس‌جمهوری گفت: «انتظار داریم نظرات کارشناسان محیط‌زیست، وزارت نیرو و سایر متخصصانی که پیشتر به بررسی و تحلیل این موضوع پرداخته‌اند، مورد توجه قرار گیرد.» از سوی دیگر قرار است نمایندگان طی تذکر کتبی و طرح سوالات از وزیر نیرو درخواست کنند دلایل مطرح‌شدن چنین طرحی را توضیح دهد؛ مطلبی که سال گذشته در دستور کار قرار گرفت و مجلس آن را رد کرد.
کدام استان اولویت دارد؟
صحبت از اجرای این طرح درحالی است که به گفته تورج فتحی کارشناس منابع آب، سمنان در مقایسه با دیگر استان‌ها، در اولویت آبرسانی قرار ندارد: «از میان استان‌هایی که در دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه البرز قرار گرفتهاند؛ از زنجان در غرب تا قزوین، البرز، تهران، سمنان و خراسانی‌رضوی، اگر اینها را از نظر وضع منابع آبی، تعادل بین منابع مصارف، برخورداری از منابع آب زیرزمینی و سطحی، میزان مصرف در بخش‌های کشاورزی، شرب و صنعت و همین‌طور ترکیب جمعیتی مقایسه کنیم، سمنان به‌طور قطع اولویت آخر برای انتقال آب است.»
کدام استان اولویت دارد؟ فتحی می‌گوید: «اگر واقعا به نقطه‌ای برسیم که ناچار هستیم حتی به اندازه یکمیلیون مترمکعب آب از دریای خزر به دامنه‌های جنوبی البرز منتقل کنیم، به‌طور قطع استان سمنان از شهرستان ایوانکی تا شاهرود در شرق اولویت آخر را خواهد داشت؛ چراکه این استان از نظر کشاورزی پتانسیل بالایی در مقایسه با استان‌هایی که نام برده شد، ندارد و از نظر میزان جمعیت و مصرف منابع آبی هم در اولویت نیست. از اینها گذشته، اگر بخواهیم به وسیله انتقال آب بحران منابع آبی دامنه‌های جنوبی البرز را حل کنیم، به‌طور قطع خراسان‌رضوی و تهران در اولویت خواهند بود؛ تهران به دلیل جمعیت بالا، بحران فرونشست دشت‌ها و پایتخت‌‌بودن و خراسان‌رضوی به این دلیل که از آب‌های سطحی برخوردار نیستند و بیلان منابع آبی‌شان در 20سال گذشته به‌طور پیوسته منفی بوده است. بسیاری از دشت‌های خراسان‌رضوی از دشت سبزوار تا مشهد یا دچار فرونشست شده‌اند یا سال‌هاست آب باکیفیت مناسب برای شرب و کشاورزی نداشته‌اند. بنابراین از نظر بحران وضع بدتری از سمنان دارد.» از طرف دیگر فتحی معتقد است؛ اگر بناست طبق قوانین و مقررات و با لحاظ‌کردن شرایط قانونی بخواهیم چشم‌انداز این پروژه را ارزیابی کنیم، درحال حاضر نیازی به اجرا ندارد: «با توجه به این‌که مطالعات ارزیابی اثرات آن انجام نشده و گزینه‌های مختلف نحوه تأمین آب مطالعه نشده است. این درحالی است که اگر در استان سمنان پروژه‌های پخش سیلاب، آبخوان‌داری، تغذیه مصنوعی آب‌های زیرزمینی و مدیریت اصولی منابع آب را اجرا کنیم، قطعا این استان با هیچ مشکل آبی مواجه نخواهد بود، اما اگر قرار است مصرف آب را برای 100سال آینده بخواهیم ببینیم، نمی‌دانم کدام استان در کشور چنین پروژه‌ای برایش پیش‌بینی شده که بخواهیم برای سمنان چنین کنیم.»
سرنوشت خزر چه خواهد شد؟
هادی کیادلیری، عضو هیأت‌علمی دانشگاه علوم و تحقیقات و رئیس انجمن جنگلبانی ایران که در دوره‌های قبلی طرح مسأله انتقال آب دریای خزر در جلسات ارزیابی طرح حضور داشته، به «شهروند» می‌گوید: « ما علاوه بر بحران‌های طبیعی که هر روز با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنیم، بحران‌های مدیریتی هم داریم.» براساس گزارش ارزیابی که از سوی اداره آب استان مازندران پیش از این انجام شده بود، این طرح 64 هکتار از جنگل‌های مازندران را هم تخریب می‌کند. این متخصص جنگلداری با اشاره به این‌که کشورهای توسعهیافته برای اجرای چنین طرح‌هایی، آثار بلندمدت آن را هم بررسی می‌کنند، ادامه می‌دهد: «اجرای چنین طرحی مسأله کوچکی نیست. از بین‌رفتن 64 هکتار از جنگل‌های هیرکانی تنها یکی از مسائلی است که در پی انتقال آب پیش خواهد آمد. جنگل‌های هیرکانی در طول این سالیان به قدر کافی با طرح‌های توسعه‌ای از بین رفته و با گذشتن مسیر انتقال آب از خزر به سمنان، باز هم تکه‌تکه خواهد شد؛ این بزرگترین عامل ازبین‌رفتن زیستگاه‌هاست. با این روند ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی هم به خطر
خواهد افتاد.» طرح انتقال آب به سمنان، خدمت به اهالی آن نیست | محمد درویش | عضو هیأت‌علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع| طرح انتقال آب دریاچه خزر به سمنان، در زمان ریاست معصومه ابتکار بر سازمان محیط‌زیست بررسی شد و درنهایت مورد تأیید قرار نگرفت. همان موقع دفتر ارزیابی سازمان محیط‌زیست اعلام کرد که ضررهای اجرای این طرح بیشتر از سودهای احتمالی آن است. زمانی که عیسی کلانتری، به‌عنوان رئیس این سازمان انتخاب شد، در همان هفته اول، به استاندار سمنان نامه نوشت و موافقتش را با اجرای این طرح اعلام کرد و گفت که اجرای آن هیچ اشکالی ندارد، درحالی که این طرح از نظر علمی به هیچ‌وجه، توجیه‌پذیر نیست. با اجرای این طرح، 500میلیون مترمکعب آب از دریاچه خزر کشیده میشود و روانه سمنان میشود، درحالی که استاندار سمنان در دولت آقای احمدی‌نژاد اعلام کرده بود که اگر جلوی پرتی آب در کشاورزی را بگیریم، حدود 500میلیون مترمکعب آب صرفه‌جویی میشود و نیازی به انتقال این آب نیست. متاسفانه تفکری وجود دارد مبنی بر این‌که طرح انتقال آب از دریاچه خزر به سمنان اجرا شود و کسی نباید در برابر آن قد علم کند. پیش از این، طرح‌های انتقال آب در اصفهان و یزد هم اجرا و بشدت آن استان‌ها را تحت‌تأثیر قرار داده‌اند، به‌طوری که شرایط‌شان نسبت به قبل، بهتر که نشد، بدتر هم شد. حالا مردم یزد از نظر پدافند غیرعامل بشدت دچار بحران شده و حیات مردمش به لوله منتقل‌کننده آب وابسته شده است، درحالی که اهالی یزد مردمی‌اند که به قناعت عادت دارند و اتفاقی که در استان رخ داد، منجر شد تا راندمان مصرف آب این استان، پایین بماند و حالا رتبه 27 را در کشور به نام خود ثبت کند. رتبه 27 یعنی تنها چهار استان در کشور، شرایط آب بدتری نسبت به یزد دارند. در استان اصفهان هم همین اتفاق افتاد و با این‌که طرح انتقال یک و دو و سه کوهرنگ در این استان اجرا شد اما استان دچار بحران‌های جدی شد. مسئولان باید بدانند که به جای اجرای طرح انتقال آب از خزر به سمنان، کسب‌وکارهای سبز را در این استان ایجاد کنند و به سمتی بروند که وابستگی معیشتی به منابع آب کاهش پیدا کند، ما نباید همان بلایی که بر سر یزد آمد، بر سر سمنان هم بیاوریم. استان سمنان یکی از کم‌جمعیت‌ترین استان‌های کشور است که اگر نیروی یدی به دلیل انتقال آب واردش شود، مشکلات زیادی ایجاد می‌کند. سمنان بشدت ظرفیت توسعه اکوبوم‌گردی و اکوسافاری و... را دارد. باید کسب‌وکارهایی در این استان ایجاد شود که منجر به تولید درآمد پایدار شود. اتفاقی که قرار است بیفتد، خدمت به مردم استان سمنان نیست. انتقال آب خزر به سمنان علمی است و به اشتغال استان کمک می‌کند
احمد همتی- نماینده سمنان| طرح انتقال آب دریای خزر به سمنان یکی از طرح‌هایی است که از سال‌های بسیار دور در مورد آن بحث شده است و حالا با مطرح‌شدن دوباره آن متاسفانه گروهی اطلاعات اشتباه می‌دهند. افرادی که در این زمینه اظهارنظر می‌کنند، اطلاعات کمی دارند که هم در زمینه ویژگی‌های دریای خزر، هم قوانین آب و هم در مورد روندی که در این زمینه طی شده و بیشتر برخوردشان سلیقه‌ای است تا کارشناسی. این طرح بعد از سال‌ها مطالعه توانسته از محیط‌زیست مجوز بگیرد و از طرف وزارتخانه‌های مرتبط هم مجوز موردنیاز را کسب کرده؛ البته این درحالی است که ردیف بودجه‌ای هم برای سال 98 برای این طرح درنظر گرفته شده است. یکی از نکاتی که کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد، این است که بحث آب در قانون اساسی بحثی حاکمیتی است و تصمیم‌گیری در مورد آن به عهده یک شهر یا یک استان خاص نیست. البته در اصول قانون به توزیع عادلانه آب و انتقال آن اشاره شده است. طرح انتقال آب دریای خزر، طرحی است که بحث‌های محیط‌زیستی و قانونی‌اش را طی کرده و با تصمیم حاکمیت اجرا خواهد شد. بحث بعدی که منتقدان به آن اشاره می‌کنند، خود دریای خزر است و به نظر می‌رسد این گروه با ویژگی‌های دریای خزر آشنایی ندارند؛ دریای خزر 80درصد منابع خود را از یک منبع تأمین می‌کند و 20درصد باقیمانده آن از سایر رودها تأمین میشود و حجم مشخص‌شده برای سمنان درمقابل آن بسیار ناچیز است. یکی دیگر از ویژگی‌های این دریا این است که به دریای سیاه راه دارد و در کمیسیون دریای خزر که امضا شد، یک بند به همین مسأله اختصاص داشت. یکی از مسائل در مورد دریای خزر این است که کشورهای حاشیه خزر از این منبع استفاده می‌کنند و ما هم به همان نسبت حق بهره‌برداری از این دریا را داریم و مسائلی از این دست که از طرف منتقدان مطرح میشود، سبب میشود ما خودمان را تحریم کنیم و به دیگران اجازه برداشت بیشتر بدهیم. طرح انتقال آب از دریای خزر بحث جدیدی نیست و از قبل از انقلاب این طرح مطرح بوده و مختص یکی دو دولت قبل نیست؛ حتی در دوران مرحوم هاشمی هم در مورد آن بحث‌هایی صورت گرفت. سمنان ششمین استان پهناور کشور است و همین رتبه را در زمینه معادن هم در کشور دارد. همه زمین‌های این استان شور نیست بلکه زمین‌های خوبی برای کشاورزی وجود دارد، درحالی که این آب قرار نیست در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار بگیرد، بلکه برای شرب و بخش صنعتی است که از کل آب مورد نیاز استان سهم 10درصدی دارد. نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد و گویا از نظر منتقدان طرح دور مانده، این است که بسیاری از بیکاران استان‌های مازندران و گلستان در بخش‌های صنعتی سمنان مشغول به کارند و اجرایی شدن این طرح می‌تواند به اشتغال کمک کند؛ اشتغال سمنان و استان‌های همجوار آن همچون مازندران و گلستان.
سایر اخبار این روزنامه
توافق شرقی برای تاثیر بر بحران‌های بشری
جناب قاضی شما متهم‌اید!
مخالفان FATF هزینه‌اش را بپردازند
کی وزیر را بازخواست کرد؟
بمباران یک عاشقانه
دکه نشینی یک روزنامه‌نگار خسته
پرسنل ما نبودند
تشویق بنزینی برای رانندگان قانونمند
باغ و حش یا زندان ابوغریب
گول همسان‌سازی و ارزان‌سازی را نخورید!
جنایت ، پایان عشق زوج 80 ساله
«پدر طالقانی» روایتی کمرنگ از زندگی اسطوره
پنج هزار دانشگاه برای 300 میلیون آمریکایی
سرقت از 1000 خودرو در نیمه شب
آلودگی هوا چه بر سرمان می‌آورد؟
صفحه شهرونگ
سمنان بالاخره سیراب میشود؟
عقب‌ماندگی فرهنگی
12 نفر خط می‌خورند!
موج سواری روی ندانستن‌ها
