روزنامه ابتکار
1397/10/01
«ابتکار» به مناسبت زادروز محمد نوری، زندگی او را مرور کرد صلابت صدای ایران
گروه فرهنگ - روی صحنه که می‌رفت، ابهت صدایش تمام تماشاچیان را مسحور خود می‌کرد. دستهایش را که هنگام اوج، از هم باز می‌کرد و می‌خواند، طنین گیرای آوازش همه را به وجد می‌آورد. انگار اشعار را زندگی کرده بود، با چنان احساسی می‌خواند «ما برای ما برای آنکه ایران گوهری تابان شود؛ خون دل‌ها خورده‌ایم» که انگار تمام جان‌فشانی‌ها را مقابل چشمانش می‌دید. محمد نوری، یکی از وزنه‌های سنگین موسیقی معاصر ایران است.محمد نوری، زاده اولین روز زمستان سال 1308 بود. زمانی که از دبیرستان دارایی تهران در ادبیات و زبان انگلیسی فارغ‌التحصیل شد، در موسیقی و تئاتر نیز دیپلم داشت و کمی بعد، نوری به دانشکده علوم اجتماعی تهران رفت. او حتی در نمایش بلبل سرگشته علی نصیریان در سال 1339 هم ایفای نقش کرد.
اما آغاز زندگی موسیقیایی نوری به دهه 20 باز می‌گردد. او آواز را با خانم اولین باغچه‌بان و اسماعیل مهرتاش آغاز کرد و پس از آن در هنرستان عالی موسیقی، تئوری موسیقی را نزد سیروس شهردار و فریدون فرزانه و مصطفی پورتراب، از اساتید این هنرستان، فراگرفت. اما خودش شیوه آوازش را متاثر از بافت و غنای زخمه‌ای اساتیدی چون حسین اصلانی، ناصر حسینی، و محمد سریر می‌دانست. در همین دهه بود که تفکر نوینی در شعر و موسیقی آوازی در ایران به‌خصوص جوانان شکل گرفت که می‌توان آن را متاثر از نشر و پخش وسیع‌تر موسیقی علمی و آثار فولکلور کشورهای مختلف جهان ازطریق رادیو و صفحات گرامافون دانست.
نوری هم در همین دوران، همزمان با سپری شدن روزهای جوانی‌اش خوانندگی را با خواندن اشعار جدیدی که روی نغمه‌های روز غربی و برخی قطعات کلاسیکِ آوازی سروده شده بود، آغاز کرد. او گرچه در ابتدا از اساتید برجسته موسیقی آن دوران تاثیر گرفته بود اما کم‌کم توانست سبک خودش را به عنوان خواننده‌ای نو در مارکت موسیقی آن سال‌ها به دست بیاورد. در دهه 40 توانست برای خودش شهرتی بیش از پیش دست و پا کند. این خواننده با اجرای ترانه‌ها و تصنیف‌هایی مانند «جان مریم»، «شالیزار»، «واسونک» و «جمعه‌بازار» که به زبان‌های محلی اجرا می‌کرد، در میان مردم به شهرت رسید. او یکی از نخستین‌های موسیقی پاپ در ایران بود. موسیقی پاپی که بسیاری به آن بخش غیرعامیانه این موسیقی لقب داده بودند.
او درباره راز ماندگاریش گفته بود: «من هرگز خود را در اوج ندیده‌ام. با زیربنایی سست هم می‌توان به اوج رفت، ولی ماندن در قله، کار هر کس نیست، کار ما هم نیست، آنکه به‌سرعت اوج می‌گیرد، با همان سرعت سقوط می‌کند. رمز ماندگاری در همین است که طوری باید به اوج رفت که بی‌برگشت باشد».
نوری موسیقی را زبانی جهانی می‌دانست و با اقتباس از هنر کلاسیک غرب توانست آثار جاودانه‌ای خلق کند. نمونه‌ای از این دست تلاش‌ها می‌توان به اجرای «کارمینا بورانا»، قطعه آوازی معروف کارل اورف در سال ۱۳۸۷ و با گروه کر خود در تالار وحدت تهران اشاره کرد. او همچنین معتقد بود موسیقی سنتی هم باید به راهی برود که نیما یوشیج در شعر رفت و در خود تحولات بنیادین ایجاد کند. او در طول عمرش، بسیار به اخلاقیات پایبند و از دروغ و دورویی بیزار بود. به همین دلیل توانست جایگاه بسیار بالا و قابل قبولی در بین مردم به دست بیاورد. نوری در سال 85 از سوی سازمان صدا و سیما هم به عنوان چهره ماندگار موسیقی انتخاب و معرفی شد.
او بعد از سال‌ها مبارزه با بیماری سرطان بدخیم ، ۹ مرداد ۱۳۸۹ در تهران درگذشت. اما چیزی حدود 5 دهه از زندگی‌اش را با خواندن ترانه‌های گوناگون برای سه نسل، صرف اجرای بیش از سیصد قطعه آوازی، تقریر و همچنین ترجمه مقالات و سرودن اشعاری از ترانه‌های ماندگار کرد که در کتابی با عنوان در خموشی‌های ساحل از سوی انتشارات آتنا به بازار کتاب عرضه شد.
خواننده برجسته 9 آلبوم موسیقایی را در کارنامه خود جا داده که عبارتند از: جان مریم، در شب سرد زمستانی، آوازهای سرزمین خورشید، دلاویزترین، در ماه باران، جاودانه با عشق، شکوفه خاطرات، چراغی در افق، شکوفه در شکوفه و جلوه‌های ماندگار.
نوری در میان هنرمندان هم بسیار محبوب بود. مهران مدیری از علاقه‌مندان سرسخت او به‌شمار می‌رود. مدیری که در سال‌های اخیر در عرصه موسیقی فعالیت قابل توجهی داشته است چند سال پیش که کاستی را بیرون داده بود به‌دلیل علاقه‌ای که به صدای محمد نوری داشت آن را به نوری تقدیم کرده بود.
داریوش پیرنیاکان، نوازنده تار و سه‌تار، استاد دانشگاه و پژوهشگر موسیقی درباره او گفته است: «استاد محمد نوری اهل مسائل حاشیهای نبود و تنها برای هنر موسیقی اهمیت قائل بود و عاشقانه به آواز می‌پرداخت. استاد نوری انسانی با اخلاق بود که به شیوه‌ها و پیچ‌و‌خم‌های آواز خود احاطه کامل داشت و در یک نگاه کلی نوری انسانی ادیب بود و از فضاهای فکری زمان خویش دور نبود و همگام با زمانه پیش می‌رفت. به اعتقاد من او فقط یک خواننده نبود بلکه انسانی پیشرو و روشنفکر بود».
محمد سریر، آهنگساز و رئیس هیئت مدیره خانه موسیقی و از جمله دوستان و یاران قدیمی محمد نوری نیز درباره او گفته بود: «هنرمندان محصول دوره‌های مختلف تاریخی و از سرمایه‌های ملی و فرهنگی به شمار میآیند و محمد نوری هم از جمله این هنرمندان است. تولید فرهنگ فاخر یکی از ویژگی‌های هنرمندانی چون محمد نوری است؛ او درطول سال‌ها فعالیت خود شاگردان بسیاری تربیت و در راه اعتلای هنر موسیقی خدمات ارزشمندی ارائه کرده است و هیچ‌گاه طلب مادیات نداشته اما آنچه مسلم است کمتر مسئولان فرهنگی این بعد از تلاش هنرمندان را دیده و قدردانی شایسته به عمل آورده‌اند و غالبا زمانی متوجه می‌شوند که متاسفانه خیلی دیر شده است.»
سایر اخبار این روزنامه
احسان علیخانی، مجری پر حاشیه شبکه سوم سیما با برنامه «استعدادیابی» به تلویزیون بازگشت
محمدعلی وکیلی
سوختن در آتش بی‌کفایتی و تبعیض
در سی و پنجمین جلسه کمیسیون توسعه بازرگانی بنیاد امید ایرانیان مطرح شد
حذف سقف‌های شیشه‌ای از مسیر بانوان
چالش‌های مسیرهای ویژه عبور اتوبوس و خودروهای امدادی بررسی شد
خطوط ویژهِ ویژهِ ویژه!
معاون رئیس جمهوری:
حقوق قانونی مردم در برخی ادارات، به آن‌ها فروخته میشود
عطش مهاجرت، سرمایه کشور را فراری می‌دهد
سراب خانه‌های رویایی
«ابتکار» دلایل و پیامدهای استعفای وزیر دفاع و خروج نظامیان آمریکا از افغانستان و سوریه را بررسی می‌کند
رئیس جمهوری در نشست خبری مشترک با اردوغان:
روابط ایران و ترکیه خدشه‌دار نخواهد شد
«ابتکار» به مناسبت زادروز محمد نوری، زندگی او را مرور کرد
صلابت صدای ایران
دبیر شورای عالی امنیت ملی:
ترامپ همان چیزی را می‌خواهد که صدام می‌خواست
